Cumhur İttifakı’nın uzun müddettir üzerinde çalıştığı ve hafta başında Meclis’e sunduğu Seçim Kanunu değişikliği teklifi, ittifakları tartışmaya açtı. 6 muhalefet partisi, Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem ortak metni için birlikte hareket ederken DEVA ve Gelecek partilerinin Millet İttifakı’na katılıp katılmayacağı merak ediliyordu. Lakin, milletvekili seçimleri açısından oy oranı düşük partilerin ittifak içinde kalmasını anlamsız hale getiren düzenleme ile bu hesaplar da tekrar yapılmaya başlandı. DW Türkçe, 5 soruda yeni Seçim Kanunu’nu ve ittifakların önündeki seçenekleri masaya yatırıyor.
Cumhur İttifakı, Seçim Yasası ile tam olarak neyi hedefledi?
Ankara’da siyasi kulislerde aylardır en çok konuşulan hususların başında Millet İttifakı’nın genişleyip genişlemeyeceği sorusu geliyordu. 6 muhalefet partisinin geçen yıl Eylül ayında birinci sefer Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’e ait ortak metin çalışması için birebir masaya oturmasıyla bu istikametteki beklenti daha da artmıştı. 6 partinin genel lider yardımcılarının sık sık bir ortaya gelmeye başlaması, kamuoyunda ittifak imajına neden oldu. Bu durum, ittifak için evvel prensip ve asılların belirlenmesi gerektiğini savunan DEVA ve Gelecek partilerinde rahatsızlık yaratsa da, 6 partinin genel lideri birinci defa 12 Şubat’ta yuvarlak masada bir ortaya geldi. Bu toplantıda da genel liderler ittifakla ilgili görüş ve tekliflerini lisana getirirken, Millet İttifakı’na yeni iştirakler için iktidarın üzerinde çalıştığı Seçim Yasası’nın beklenmesi kararlaştırıldı. Bu süreçte kamuoyuna yansıyan anketlerde ise Millet İttifakı’nın, Cumhur İttifakı’nı geçtiği görülüyordu. ORC’nin 06-13 Mart tarihleri ortasında 41 vilayette 7 bin 290 vatandaşla yaptığı anket sonucunda nazaran Cumhur İttifakı’nın oyu yüzde 36,8 olurken, Millet İttifakı’nın oy oranı yüzde 40,6 olarak kaydedildi. Seçim Yasası, işte bu siyasi tablo ışığında hazırlandı.
Altı muhalefet partisi önderi 12 Şubat’ta bir ortaya gelmişti.
Yüzde 7 baraj, seçime katılma yeterliliklerinden birisi olan küme kurma kaidesinin kaldırılması beklenen hususlardı fakat teklifin ikinci unsuru herkes için sürpriz oldu. “Artık oy” uygulamasını sonlandıran düzenleme, oy oranı düşük partilerin ittifak içerisinde yer alması halinde milletvekili çıkartabilmesini neredeyse imkansız hale getirdi.
Mevcut kanuna nazaran oylar evvel ittifak partilerine dağıtılıyor, partiler milletvekili paylaşımı tarzına nazaran kendi ortasında dağıtımını yapıyor. Bu durumda iki milletvekilinin seçildiği bir seçim bölgesinde üçüncü olan parti, ittifakta olduğu için “artık oy”larla ikinci partinin önüne geçip milletvekili çıkartabiliyordu.
İktidar düzenlemeyi, artık oyların sebep olduğu haksızlığın giderilmesi ve temsilde adaletin sağlanması gerektiği gerekçesiyle savundu. Ancak muhalefet ve siyasi analistlere nazaran, iktidarın birinci amacı, oy oranı düşük partilerin ittifak içinde kalmasını anlamsız hale getirerek Millet İttifakı’nın genişlemesini engellemek oldu. Bu biçimde, muhafazakar sağ bloktaki Saadet, DEVA ve Gelecek partilerinin Millet İttifakı içerisinde seçime girmesi engellenerek, Cumhurbaşkanlığı kaybedilse bile Meclis’teki parlamento çoğunluğunun korunması amaçlandı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan ve MHP başkanı Bahçeli
Cumhur İttifakı, Seçim Yasası’na karşın baskın ya da erken seçime gitmek isteyebilir mi?
Seçim Kanunu’nda yapılan değişikliklerin yürürlüğe girebilmesi için, Anayasa’ya nazaran değişikliğin üzerinden en az bir yıl geçmesi gerekiyor. Hasebiyle Cumhur İttifakı’nın bu düzenlemeyle erken seçimin kapısını kapattığı yorumları yapılıyor. AKP ve MHP’li yetkililer de, yaptıkları açıklamalarda yasa teklifinin TBMM’ye sunulmasıyla erken seçim tartışmalarını sonlandırdıklarını söz ettiler. Fakat, muhalefet cephesinde, “erken seçimin yasa değişikliğiyle bir ilgisinin olmadığı, iktidarın ekonomik ve siyasi kaideleri kendi lehine döndürmesi durumunda yeniden erken ya da baskın seçime gidebileceği” görüşü de bedellendiriliyor. Öte yandan Millet İttifakı cephesinden yapılan açıklamalarda 6 partinin iş birliğine devam edeceği güçlü bir formda vurgulansa da ittifaka katılması beklenen partilerin durumu, yeni düzenlemeyle belirsizliğe sürüklenmiş durumda. Bu gelişme doğrultusunda kulislerde dillendirilen bir başka senaryo ise, iktidarın “Millet İttifakı’nı bölme” planını başarması halinde de erken ya da baskın seçime gidebileceği tarafında.
TBMM
İktidar, Cumhurbaşkanlığını kaybedip, Meclis’teki çoğunluğu elde ederse nasıl bir tablo ortaya çıkar, Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’e geçilebilir mi?
Bu sonucun bir gibisi 31 Mart 2019 lokal seçimlerinin akabinde İstanbul ve Ankara’da ortaya çıktı. Cumhur İttifakı, seçimi yüzde 51,6’lık oy oranıyla önde tamamlasa da başta İstanbul, Ankara ve İzmir olmak üzere 11 büyükşehir belediyesini UYGUN Parti’nin de desteklediği CHP adayları kazandı. Lakin İstanbul ve Ankara’da belediye meclisleri üye sayısındaki çoğunluk Cumhur İttifakı’na geçti. Yani belediye başkanlığı CHP idaresindeyken, belediye meclislerindeki karar alma yetkisi ise Cumhur İttifakı’nın olmuş oldu.
Ekrem İmamoğlu ile Mansur Yavaş idarelerinin halk ekmek büfeleri açılması, kentsel dönüşüm projeleri, işletmelerin kiraya verilmesi üzere kararlarının, Meclis’te AKP ve MHP’li üyeler tarafından reddedilmesi, muhalefetin “Meclis çalıştırılmıyor” tenkitlerine neden oldu. Siyasi kulislerde dillendirilen argümanlara nazaran, Cumhur İttifakı’nın Meclis’teki salt çoğunluğu elde etmesi durumunda İstanbul ve Ankara örneğinde olduğu üzere Meclis’in çalıştırılmaması durumu ortaya çıkabilir. Öbür yandan Cumhurbaşkanlığı seçimini Millet İttifakı’nın kazanması halinde vaatler ortasında bulunan Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’e de geçişin biçimini de Meclis’teki aritmetik belirleyecek.
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’e dönüş için Anayasa değişikliği ve bu değişiklik teklifinin de referanduma gidilmeden yapılabilmesi için 600 milletvekilinden en az 400 milletvekilinin oyuna muhtaçlık duyuluyor. Değişikliğin 360 milletvekili tarafından kabul edilmesi halinde ise referanduma gidilmesi gerekiyor. Meclis’te oluşacak aritmetiğe nazaran Cumhur İttifakı, Millet İttifakı’nı Anayasa değişikliği için referanduma gitmeye de zorlayabileceği, ihtimaller ortasında bedellendiriliyor.
Gelecek Partisi
Seçim Kanunu değiştiğinde DEVA, Gelecek, Demokrat ve Saadet partileri seçime nasıl girecek?
İktidarın hafta başında açıkladığı Seçim Yasası, Millet İttifakı’nın tüm planlarını değiştirmesine neden oldu. Bu değişikliğin en büyük nedeni ise, “artık oy” uygulamasının sonlandırılarak, oy oranı düşük partilerin ittifak içerisinden milletvekili çıkartabilmesini engelleyecek düzenleme oldu. Aslında, muhalefetten gelen birinci değerlendirmeler de “İttifakı bitirecek düzenleme” biçimindeydi. Ankara’da muhalefet partilerinin genel merkezlerinde ise yeni seçim sistemine ait ince hesaplar yapılmaya başlandı.
İlk değerlendirmelere nazaran Millet İttifakı ve şimdi ittifakta yer almayan DEVA ve Gelecek partilerinin önünde birkaç seçenek bulunuyor. Bunlardan birincisi, Saadet Partisi ve Demokrat Partisi ile DEVA ve Gelecek partilerinin adaylarının, CHP ve UYGUN Parti listelerinden seçime girmesi halinde. Bir evvelki seçimlerde Saadet Parti’li Abdülkadir Karaduman ve Cihangir İslam CHP listelerinden seçime girerken, Demokrat Parti Genel Lideri Gültekin Uysal da GÜZEL Parti listesinden aday olmuştu.
Diğer bir seçeneğin de muhafazakar sağ blokta kalan partilerin yeni bir ittifak kurması tarafında. Fakat, bu seçeneğin gündeme alınması için bu partilerin kuracağı ittifakın yüzde 7 barajını aşıp aşamayacağının net olarak görülmesi gerekiyor. Başka yandan düşük oy oranına sahip partilerden belirlenmiş adayların o seçim bölgelerinde CHP ve DÜZGÜN Parti tarafından desteklenmesi seçeneği üzerinde de duruluyor. Bu halde dört partinin de Millet İttifakı çatısı altında seçime girebileceği bedellendiriliyor.
HDP’nin başını çektiği “3. Yol İttifakı” ne yapacak?
Cumhur ve Millet İttifakı dışında girilen 3. Yol arayışı, bu yılın başında HDP’nin davetiyle harekete geçmişti. HDP’nin davetiyle TKP, TİP, EMEP, Toplumsal Özgürlük Partisi, Emek Partisi ile Sosyalist Meclisler Federasyonu’nun genel lideri, eş lider ve MYK üyeleri bir ortaya gelmişti. Yeniden HDP’nin davetiyle Şubat ayında 8 sol, sosyalist ve devrimci yapı ikinci toplantısını yapmış ve ortak uğraş tabanında hareket etme tarafında bir karara varılmıştı. 3. Yolda da şimdi ittifaka ait bir karar alınmazken, HDP içerisinde yeni düzenlemenin büyük partilere yarayacağı yorumları yapılıyor. Millet İttifakı’nda olduğu üzere öteki partilerin 3. Yol ittifakı içerisinde yer alması durumunda milletvekili çıkarması olanaksız hale gelecek. Millet İttifakı’nda olduğu üzere, 3. Yol ittifakında da başka partilerden adayların HDP listelerinden seçime girmesi seçeneği üzerinde duruluyor.
Eray Görgülü
©Deutsche Welle Türkçe
