Akdeniz, yalnızca Türkiye için değil dünya için de değerli bir ekolojik alanlardan biri. Dünya üzerindeki yeşil deniz kaplumbağalarının yüzde 5’i, Akdeniz bölgesinde yaşıyor. Bu bölgede anne yeşil deniz kaplumbağalarının sayısının ise 500 ila 1000 civarında olduğu varsayım ediliyor. Mersin-Adana-Hatay bölgesi ise kuşağı tükenmekte olan yeşil deniz kaplumbağalarının yaşama ve yumurtlama alanı. Deniz Kaplumbağaları Araştırma, Kurtarma ve Rehabilitasyon Merkezi (DEKAMER) Lideri Prof. Dr. Yakup Kaska’ya nazaran, bölgede inşa edilen Hunutlu Termik Santrali başta yeşil deniz kaplumbağaları olmak üzere bölgedeki ekosistemin sonu olacak.
Adana’nın Yumurtalık ilçesinde faaliyetlerine başladığı öğrenilen Hunutlu Termik Santrali çevrecilerin reaksiyonuna neden oluyor. Uzmanlara nazaran eski milletvekili Mete Bülgün’ün şirketi Emba Elektrik Üretim A.Ş. ile Çin iştirakinde yapılan santralin başta jenerasyonu tükenmekte olan yeşil deniz kaplumbağaları (Chelonia mydas) olmak üzere ekosistemi tehdit ediyor.
Çinli Shanghai Electric Power ile Emba Elektrik Üretim A.Ş. iştirakinde Adana Yumurtalık’a bağlı Sugözü kıyısına termik santral inşa edilmişti. DW Türkçe’nin şirketten aldığı bilgiye nazaran, etraf örgütlerinin santralin yaratacağı tahribat nedeniyle kurulmamasına karşı gayret verdiği Hunutlu Termik Santrali’nin birinci ünitesi 18 Haziran’da faaliyete geçti. Doğal Hayatı Muhafaza Vakfı (WWF) Türkiye temsilciliğinin proje dokümanlarına dayanarak paylaştığı bilgiye nazaran her yıl 2,8 milyon ton kömür ithal edilerek Hunutlu Termik Santrali’nde yakılacak.
Santraldeki kömür kullanımının da halk sıhhatine tehlikeye attığı belirtiliyor.
“Kaplumbağalar ve deniz çayırı tehdit altında”
Bu kaplumbağaların tüm Akdeniz bölgesi için kıymetli olduğunu, zira deniz çayırıyla beslendiklerini söyleyen Pamukkale Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Kaska, “Nasıl bahçemizdeki çimleri nizamlı aralıklarla biçtiriyorsak deniz içindeki çayırların da aşikâr aralıklarla biçilmesi gerekiyor. İşte bunu yeşil deniz kaplumbağaları sağlıyor” diyor. Deniz çayırlarının ısınma durumunda öldüğünü, global ısınmadan ötürü 2100 yılı prestiji ile yüzde 70 azalacağının öngörüldüğünü belirten Prof. Dr. Kaska “Santralin faaliyete geçmesi bu süreci hızlandıracak. Yeşil deniz kaplumbağaları ve deniz çayırları için çok büyük tehdit oluşturuyor” diye de ekliyor.
Prof. Dr. Yakup KaskaFotoğraf: Privat
Türkiye’nin Paris İklim Mutabakatı’na taraf olduğunu hatırlatan Prof. Dr. Kaska, kömür kullanımını da eleştiriyor ve “Herkesin kömürden vazgeçtiği bir devirde bizim bu türlü bir yatırım içine girmemiz hem ülke planlarına hem de menfaatlerine ters” diyor.
Londra merkezli Kömürün Ötesinde Avrupa (Europe Beyond Coal) isimli sivil toplum teşebbüsünün bilgilerine nazaran, Avrupa’da 23 ülke kömürden çıktı ya da çıkacağını duyurdu.Sadece Kosova, Bosna Hersek, Polonya, Sırbistan ve Türkiye kömürden çıkış kararına dair bir duyuruda bulunmadı. WWF ve Sürdürülebilir İktisat ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFiA) tarafından hazırlanan “Yenilenebilir Güç Çağında Kömürün Fizibilitesi: Hunutlu Termik Santrali Örneği” raporda da santralin Çin’in Türkiye’deki en büyük direkt yatırımı olarak olduğuna dikkat çekilerek “Santral sahip olduğu ultra üstün kritik kömür yakma teknolojisine uygun yatırım maliyeti senaryosunda yüksek elektrik fiyatları varsayımı altında bile ekonomik ömrü olan 30 yıl boyunca maliyetini karşılamamaktadır” deniliyor.
“Akciğer kanseri yapacağı bilimsel olarak ortada”
Santralle ilgili Etraf Şehircilik Bakanlığı’nın 2014 yılında hazırladığı Çevresel Tesir Değerlendirmesi (ÇED) olumlu raporunda da bölgedeki deniz kaplumbağalarının bölgede sıklıkla görüldüklerine dikkat çekilmişti. Raporda “koruma altında olmalarına karşın kelam konusu canlıların yüksek süratte hareket etme kabiliyetine sahip oldukları ve böylelikle inşaat ve işletme sırasında bölgeden ayrılma potansiyeline sahip oldukları vurgulanmıştı. Raporda “Bu durumda projenin inşaat ve işletme kademelerinden olumsuz olarak etkilenmeleri beklenmemektedir” görüşü lisana getirilmişti.
ÇED raporunun iptali için müracaatta bulunan etraf ve sıhhat örgütleri sundukları dilekçede ise Hunutlu Termik Santrali’ne 1800 metre aralıkta bulunan Sugözü Termik Santrali nedeniyle Yumurtalık ilçesinde 2009 yılında 5 kanser hadisesi ve 4 kanser çeşidi varken bu sayının beş yıl içinde 60 kanser olayı ve 14 kanser çeşidine yükseldiği vurgulandı.
Sivil toplum örgütlerinin bu dilekçesine işaret eden Doğu Akdeniz Etraf Platformu Sözcüsü Dr. Sadun Bölükbaşı, santralin halk sıhhatine beklenen tesirlerine değiniyor. Bölükbaşı, “Gözle görülmeyen toz zerreciğinin en tehlikeli kaynağı, kömür santralleri. Bu zerrecikler üzerlerinde ağır metaller taşırlar. Bu da kanserojen etkiyi artırır. Şirket, ‘filtre takıyoruz’ diyor ancak en uygun sistem çalışsa da dahi bu zerrecikler etrafa salınır” diyor. Santralin inşa edildiği bölgede yapılan hava kirliliği ölçüm pahasının 83 mikrogram/metreküp çıktığını vurgulayarak “Bu bedel 50 mikrogram/metreküp üstü olduğunda hava kirli kabul ediliyor. Bu kirliliğin ortasında bu santrali çalıştıramazsınız. Akciğer kanseri yapacağı bilimsel olarak ortada” halinde kelamlarını sürdürüyor.
Yeşil deniz kaplumbağaları Fotoğraf: WWF Türkei
Şirket kendi danışmanından görüş aldı, bakanlık onay verdi
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) ise termik santral için 2015 yılında elektrik üretim lisansı verdi. Lisansın iptali ve yürütmenin durdurulması için dava açıldı. Ankara 7. Yönetim Mahkemesi’ne 2017 yılında sunulan eksper raporunda, santralin halk ve etraf sıhhati açısından kurulmasının sakıncalı olacağı belirtildi. Lisansın iptali için açılan dava hala sürüyor.
Dava sürerken inşaat çalışmaları devam etti. DW Türkçe’nin edindiği dokümana nazaran, Emba Elektrik Üretim A.Ş. CEO’su, eski ANAP milletvekili Mete Bülgün, Mayıs 2019’da Tarım ve Orman Bakanlığı Tabiat Muhafaza ve Ulusal Parklar Genel Müdürlüğü’ne “Hunutlu Termik Santral Projesi İskele İnşaatı” bahisli gönderdiği yazıda, “Arazi yapısı sebebiyle öteki bir teknik tahlil bulunamadığından kumsalda 17 metre genişliğindeki alanı süreksiz olarak doldurup denize ulaşmak, daha sonrasında da dolguyu kaldırıp dolgu yapılan alanı eski haline getirmek kaidesiyle gerekli müsaadenin tarafımıza verilmesi için müracaat yapmıştık. Şirketimiz takımında deniz kaplumbağaları konusunda resmi danışman olarak misyon yapan Adnan Menderes Üniversitesi’nde vazifeli Prof. Dr. Oğuz Türkozan’dan bilimsel görüş talep ettik” dedi ve şirket danışmanının olumlu görüşünü bakanlığa sundu. Bu yazıdan 10 gün sonra, Tabiat Müdafaa ve Ulusal Parklar Genel Müdür Yardımcısı Muhammed Çolak, Türkozan’ın raporu doğrultusunda inşaata müsaade verdi.
Meclis gündemine taşınmıştı
CHP Adana Milletvekili Burhanettin Bulut, mevzuyu Meclis gündemine taşımıştı. Bulut, “Adana’nın kuzeyinde yer alan Tufanbeyli Kömürlü Termik Santrali ve öteki kirleticilerle birlikte Adana’nın hava kalitesi önemli formda etkilenecektir” demişti. Öte yandan deniz kaplumbağalarının Bern Kontratı, Birleşmiş Milletler Biyolojik Çeşitlilik Mukavelesi ve Barselona Kontratı ile müdafaa altına alındığını belirterek “Ülkemizdeki geçerli mevzuata nazaran bu alanda termik santral yapılması hukuka aykırıdır” diye konuşmuştu.
