Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Astana doruğundan sadece 17 gün sonra bu sefer Soçi’de Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’le bir ortaya gelmesi, Türkiye iktisadına yeni bir can damarı arayışında olduğu formunda yorumlandı. İki önder Soçi’de ekonomik işbirliğini genişletmeye yönelik bir kararlılıkla masadan kalkarken, yaptırım kıskacındaki Rusya’yla Ankara’nın bu kadar yakınlaşması Batı’da soru işaretlerine neden oldu. Brüksel’in bu yakınlaşmanın daha da derinleşmesi durumunda Türkiye’ye yaptırım senaryolarını değerlendirebileceği bildirildi.
Asset Management’ın Gelişmekte Olan Piyasalar Kıdemli Stratejisti Timothy AshFotoğraf: BlueBay Asset Management LLP
Londra merkezli Bluebay Asset Management’ın Gelişmekte Olan Piyasalar Kıdemli Stratejisti Timothy Ash, Erdoğan’ın Moskova’dan sermaye arayışını ve Türkiye iktisadının geleceğini DW Türkçe’ye kıymetlendirdi.
DW Türkçe: Erdoğan Putin’le Soçi’deki görüşmesinden ekonomik işbirliğini genişletmeye yönelik sözlerle ayrıldı. Bu işbirliği, Türkiye’nin iktisadını bir nebze de olsa rahatlatabilir mi?
Timothy Ash: Erdoğan’ın sıkıntı bir konumda olduğu açık. Ödemeler istikrarı Türkiye’yi epey zorluyor. Artan güç ve besin fiyatları mevcut cari açığı artırıyor. Döviz kuru üzerinde baskı var. Enflasyon yüksek. (Erdoğan) döviz kurunu istikrara kavuşturabilmek için sermaye girişi istiyor. Bunu yapmak zorunda olduğunu düşünmesi üzücü. Tarihi olarak Rusya, hiçbir ülkeye büyük ölçülerde nakit ya da direkt takviye sağlamadı; bu türlü bir geçmişleri yok. Lakin natürel turizmin katkısı aşikar. Doğal bir de nükleer santral sıkıntısı var, ki bunun için de bir ölçü ön finansman sağlamış görünüyorlar. Lakin sonuç olarak benim kanaatim, Putin’in stratejisinin Batı’yı ve NATO’yu bölmek olduğu tarafında. Maalesef Türkiye’yi Batı’dan uzaklaştırmaya çalışıyor ve bunun için de Erdoğan’ın zayıflığından faydalanıyor.
Türkiye’nin ekonomik olarak Rusya’ya yakınlaşması Batı’da soru işaretlerine neden oldu, bilhassa de yaptırımlar açısından. Rusya’nın yaptırımları Türkiye üzerinden aşmaya çalışacağını düşünüyor musunuz?
Bence bunu deneyenler olacaktır. Yaptırımlardan kaçınmak için kendilerini Türk şirketi olarak tanıtan Rus şirketleri göreceğimizi düşünüyorum. Rusların Rusya’dan para çıkarmaya ve Türk bankacılık sistemini kullanmaya çalıştığına da şahit olacağız. Demek istediğim, sermaye kaçışı açısından bu, biraz daha karmaşık ve nüanslı bir durum.
Çünkü tahminimce Batı, sonuç olarak paranın Rusya’yı terk etmesini istiyor. Sermaye kaçışını istiyor. Türkiye, Dubai, Ermenistan, Gürcistan üzere yerler paranın çıkışını sağlıyor ve bu da Rusya için daha az döviz rezervi manasına geliyor. Bu da döviz kuru üzerinde baskı manasına geliyor. Yani bu olumlu bir şey. Lakin bence Batı, Türkiye üzerinden yapılan rastgele bir işin Rusya’yı güçlendirmediğinden, Rusya’yı daha sağlam hale getirmediğinden emin olmak istiyor. Ve tekrar etmek gerekirse, bu ince bir ayrım çizgisi.
Türkiye, Rusya’yla ekonomik açıdan daha da yakınlaşırsa kendisi de Batı yaptırımlarına maruz kalabilir mi?
ABD Hazine Bakanlığı’ndan büyük baskı geleceğini düşünüyorum. Yani, bence ilgi Türkiye’nin üzerinde olacak, çok fazla telefon görüşmesi yapılacak, ihtarlar olacak; ki başlangıçta çok fazla ihtar geleceğini düşünüyorum. Tüm bu süreç sonunda yaptırımlarla sonuçlanabilir. Lakin Batı fazla agresif bir siyasetle Türkiye’yi daha da fazla Putin’in eline itmek istemeyecektir. Bu nedenle (Türkiye’yle) çok fazla görüşme yapılacak ve birtakım adımlarının potansiyel sonuçlarına karşı Ankara’ya ikazlar olacaktır.
Erdoğan, Türkiye’nin Rusya’yla rubleyle ticaret yapacağını ve her iki ülkenin de kazanacağını söyledi. Türk bankalarının Rus ödeme sistemi Mir’in yaygınlaştırılması için hazırlık yaptığını duyurdu. Bu adımlar pratikte ne manaya geliyor?
Rus ödeme sistemiyle aşikâr ki turistlerin sayısının artırılması hedefleniyor. Gördüğüm bilgilere nazaran, yılın birinci yarısında 1,3 milyon civarında Rus turist Türkiye’yi ziyaret etti. Yani Almanya’dan sonra en fazla turist Rusya‘dan geliyor. Bu nedenle Türkiye, bu adımın daha fazla turisti ülkeye çekmesini umut edecektir. Çıkardan kastedilen bu zannediyorum. Ruble sıkıntısına gelirsek, ödemeler için ruble kullanımının tesiri epey hudutlu.
Daha çok sembolik denebilir mi?
Evet, daha çok Batı’ya ortak bir bildiri olduğu söylenebilir. Batı’ya “ödemelerin nasıl yapılacağı konusunda alternatifler var ve bunların hepsi dolar ve euro cinsinden olmak zorunda değil” bildirisi veriliyor.
Mevcut şartlar ve savaş nedeniyle artan üretim fiyatları daha fazla üretimin Türkiye’ye kaymasına neden olur mu?
Türkiye’nin yatırımların Çin’den çıkarılmasından yarar sağlayacağını düşünüyorum. Bundan çıkarlı çıkacaktır. Lakin bence asıl soru, Türkiye’nin Avrupa’daki güç krizinden nasıl etkileneceği ve Avrupa’daki üretimde yaşanması olası aksaklıkların Türk tedarik zincirini nasıl etkileyeceği. Bildiğiniz üzere, Türkiye’deki üretim, bilhassa de otomotiv üretimi, Avrupa’daki üretime epey entegre durumda. Şayet Avrupa’da otomotiv üretimi kesim sıkıntıları nedeniyle durursa, Türkiye bundan olumsuz etkilenecektir. Münasebetiyle kısa vadede baskının Türk üretiminin sekteye uğraması tarafında olduğunu düşünüyorum. Uzun vadede ise, (Türkiye) yatırımların Çin’den çıkmasından yararlı çıkabilir.
Seçimler yaklaşırken Türkiye iktisadının geleceği üzerine senaryolar giderek daha ağır biçimde tartışılıyor. Kur muhafazalı mevduatı eleştiren muhalefet başkanı Kılıçdaroğlu, seçimleri kazanmaları durumunda bu planı mevcut haliyle uygulamayacaklarını açıkladı. Gelinen noktada kur muhafazalı mevduat adımını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Bu makûs bir siyaset, elbet berbat bir siyaset. Ve maliyetli de. Yani, Maliye Bakanlığı’na değerliye mal oluyor, mevduat sahiplerine ödeme yapmak zorunda kalıyor. Sonuçta bence yapmaları gerekeni yapmaktan, yani faiz oranlarını arttırmaktan ve talebi yavaşlatmaktan kaçınıyorlar. Lakin bu elbet âlâ bir siyaset değil. Muhalefet kazanırsa ne yapar bilmiyorum. Lakin, misyona geldiklerinde pek çok meseleyle karşı karşıya olacaklar. Yani asıl soru şu olacak, bu durum düzelecek mi? Ve şayet ödemeleri yapmazlarsa, bu Türkiye’nin kredi prestijini nasıl etkileyecek?
Türkiye iktisadı için hala bir çıkış yolu var mı? Önümüzdeki seçimlerde bir iktidar değişikliği olması halinde kısa ve uzun vadede Türkiye iktisadını neler bekliyor?
Açıkçası, iktisat siyaseti açısından bir taraf değişikliği olduğu sürece ben uzun vadede hayli optimistim. Bu ya yeni bir hükümetle olabilir ya da mevcut hükümet uyguladığı siyasetleri değiştirebilir. Lakin mevcut siyaset sürdürülebilir değil. Bu çok açık. Erdoğan seçimleri kazansa bile bu siyasetlerle devam edemez. Bunun sonucu daha zayıf bir para ünitesi, daha fazla enflasyon ve nihayetinde daha az büyüme olacaktır. Bu siyasetler devam ederse bu, Türkiye için âlâ bir senaryo olmaz.
Bence kurumların uygunlaştırılması kıymetli. Kurumsal kalitenin yenilenmesi ve güzelleştirilmesi, merkez bankasının bağımsızlığının yine tesis edilmesi… Şayet (Türkiye) sağlam bir merkez bankasına sahip olursa ve emniyetli merkez bankası siyasetlerinden kelam edilebilirse bence işler hayli süratli bir biçimde bilakis dönebilir. Bir siyaset değişikliğine gidildiği noktada umutlarım artacak. Türkiye’nin güzel bir siyaset ile hayli süratli bir formda çözülemeyecek derin temel problemleri olduğunu düşünmüyorum.
Söyleşi: Sinem Özdemir
