Türkiye’de üretici ve tüketici fiyat endekslerindeki makas açılırken çarşı-pazarda da eserlerdeki fiyatlar da artıyor. Döviz kuru baskısı nedeniyle birçok kesimde de maliyetler artıyor
Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE), Ağustos ayında bir evvelki aya nazaran yüzde 1,12, bir evvelki yılın birebir ayına nazaran yüzde 19,25 artış kaydetti. Böylelikle yıllık enflasyon son 28 ayın en yüksek düzeyine ulaştı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Kahramanmaraş’ta yaptığı açıklamada “Enflasyonu en kısa müddette denetim altına alarak raflardaki, tezgahlardaki, etiketlerdeki fahiş fiyat artışlarının önüne geçeceğiz” dedi.
Ticaret Bakanlığı da son günlerde kamuoyuna yansıyan haksız fiyat artış savlarına karşı harekete geçti. Özel gruplar, marketlerde fahiş fiyat ve etiket kontrollerinde bulunarak cezai süreç uyguluyor.
Peki bu uygulama eserlerdeki yüksek fiyatlandırmanın önüne geçebilecek mi?
“Fahiş fiyat artışı yapılamayacak”
Ticaret Bakanı Mehmet Muş’un talimatıyla başlatılan kontrollerde gruplar marketlerde, zerzevat ve meyve, temel besin eserleri ile paklık eserleri başta olmak üzere temel gereksinim unsurlarına yönelik fiyatları inceliyor. Kontrollerde, eserin etiket fiyatı ile kasa fiyatı ortasında fark olup olmadığına, etiket ve künye bilgileri ile indirimli eserin indirimden evvelki fiyatına bakılıyor.
“Fahiş fiyat artışı yapılamayacağına” vurgu yapan Ticaret Bakanlığı İç Ticaret Genel Müdür Yardımcısı Adnan Benli, “Serbest ticareti ve piyasa istikrarını bozan yahut tüketicilerin mallara ulaşmasını engelleyen faaliyetlerde bulunamazlar” dedi.
Benli ayrıyeten, “Temel muhtaçlık unsurlarının fiyatlarında spekülasyonlara ve makus niyetli uygulamaların yapılmasına müsaade edilmeyecektir” sözlerini kullandı.
İncelemeler sonucu Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ve Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a karşıt iş ve işlemeleri tespit edilenler hakkında idari süreç uygulanacak. Adnan Benli, fahiş fiyat tespitinde eser başına 10 bin 911 lira ila 109 bin 911 lira, etiket mevzuatına ters süreç tesisinde de 452 lira cezai süreç uygulandığını belirtti.
Ancak uzmanlara nazaran fiyatları düşürmenin tek yolu enflasyona neden olan etkenlerin ortadan kaldırılması.
“Denetimler işe yaramadığı üzere piyasayı da huzursuz ediyor”
TÜİK’e nazaran Ağustos 2021’de, endekste kapsanan 415 unsurdan, 59 hususun ortalama fiyatında düşüş gerçekleşirken, 49 hususun ortalama fiyatında değişim olmadı. 307 hususun ortalama fiyatında ise artış gerçekleşti.
Denetimlerin işe yaramadığını belirten Dünya Gazetesi müellifi Onur Oğuz piyasanın da huzursuz olduğuna dikkat çekiyor.
Dünya Gazetesi muharriri Onur Oğuz
DW Türkçe’ye değerlendirmelerde bulunan Onur Oğuz, “Marketteki fiyatları, etiketleri döverek terbiye edemezsiniz” sözlerini kullandı. Marketlerin denetlenmediği vakit “etiketlerin tekrar tıpkı yerine geleceğini” söyleyen Oğuz, Türkiye’de 100 bine yakın market olduğuna da dikkat çekerek “Her birini denetlemek için bir ordu lazım” dedi.
TÜİK datalarına nazaran Ağustos ayında yıllık enflasyon içinde en yüksek fiyat artışı besin ve alkolsüz içecekler ile mesken eşyası kümesinde oldu. Besin ve alkolsüz içeceklerde yüzde 29,00 artış yaşanırken konut eşyasında yüzde 22,91 ve ulaştırmada yüzde 21,76 artış oldu.
Özellikle ziraî faaliyetlerin maliyetlerinde döviz değerli bir yer tutuyor. Yüksek girdi maliyetleri nedeniyle de eser fiyatlarında artışlar yaşanıyor. Bunun yanında tarım siyasetindeki problemler, ekonomik sorunlar ve iklim değişikliğinin getirdiği aksilikler da fiyat artışlarındaki kıymetli etkenlerden.
Çarşı-pazardaki fiyat artışlarından vatandaşlar da şikayetçi.
DW Türkçe’nin mikrofon uzattığı vatandaşlar çoğunlukla marketler ortasındaki fiyat farklarından ve denetimsizlikten şikayet ediyor. “Herkesin başına nazaran fiyat verdiğinden şikayet eden” bir vatandaş, “kontrol edenin de olmadığını” söylüyor.
Bazı marketlerin “fırsatçılık yaptığına” değinen bir öbür vatandaş ise “genel pahalılık” olduğuna da dikkat çekiyor.
“Enflasyon, sosyolojik bir gerçeklik haline gelmeye başladı”
Türkiye’de Ağustos ayı datalarına nazaran enflasyon 28 ayın tepesine ulaştı. Enflasyon oranı Şubat 2017’den bu yana birkaç ay haricinde çift hanelerde seyrediyor.
Enflasyonun artık “yavaş yavaş ekonomik bir öge olmaktan fazla sosyolojik bir gerçeklik haline gelmeye başladığını” söyleyen Dünya Gazetesi muharriri Onur Oğuz, yüzde 20’ye yaklaşan enflasyonu “buradan aşağı inmemek konusunda bir inat gösteren inatçı bir enflasyonumuz var” sözleriyle açıkladı.
Enflasyonu düşürmek için “piyasalara inanç vermek” gerektiğini vurgulayan Oğuz, bunun yolunun ise “etiketleri dövmekten değil üretimi artırmaktan geçtiğini” söyledi.
Adnan Ağaç / İstanbul
© Deutsche Welle Türkçe
