Anayasa Mahkemesi, mahkeme kararlarının yasama, yürütme ve yargı organlarını bağladığına işaret ederek, “Mahkeme kararlarının icrasının hakkıyla sağlanmadığı bir yerde hukuk devletinden bahsedilemez. Anayasa Mahkemesi, anayasaya terslik konusunda bir karar verdikten sonra bu karşıtlıkta ısrar, anayasanın taammüden ihlalidir” dedi.
“Anayasa Mahkemesinin Temel Haklar Alanındaki Kararlarının Tesirli Biçimde Uygulanmasının Desteklenmesi” projesinin açılış merasimi Ankara’da bir otelde gerçekleştirildi. Avrupa Birliği ve Avrupa Kurulu tarafından finanse edilen ve ana yararlanıcısı Anayasa Mahkemesi olan projenin açılış merasiminde Adalet Bakanı Abdulhamit Gül, Avrupa Kurulu Genel Sekreter Yardımcısı Bjorn Berge, Dışişleri Bakan Yardımcısı ve Avrupa Birliği Lideri (Büyükelçi) Faruk Kaymakçı ve Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu Lideri Nikolaus Meyer-Landrut birer konuşma yaptı.
Bakan Gül: AYM kararlarına uyulmalı
Adalet Bakanı Gül, Anayasa Mahkemesi kararlarının yasama, yürütme ve yargı organları için bağlayıcı olduğuna dikkati çekerek, şöyle konuştu:
“Herkesin Anayasa Mahkemesi kararlarına uyması hukukun emredici kararıdır ve hukuk devletinin bir gereğidir. Bu hususta yaptığımız çalışmalarla bu kuralı tahkim ediyoruz. Bununla birlikte, mahkeme kararlarının bağlayıcılığı, kararların hiçbir şartta eleştirilmeyeceği manasına da gelmeyecektir. Tenkit özgürlüğü de demokrasinin bir ögesidir. Demokrasilerde yargı kararları eleştirilebilir, hukukun sonları içerisinde tartışılabilir. Yargı kararlarına getirilecek bilimsel, hukukî, makul tenkitler temel prestijiyle yargının gelişimine de katkı sağlar. Yargı kurumları, kamuoyundan gelen yansımaları adeta bir geri bildirim olarak değerlendirmelidir, kamusal tartışmaya katkı sunan her türlü tenkide açık olmalıdır.”
Zühtü Arslan: Kararlar uygulanmıyorsa hukuk devleti olmaz
Anayasa Mahkemesi Lideri Zühtü Arslan ise konuşmasının kıymetli kısmında metin dışına çıkarak, AYM kararlarının uygulanmamasını eleştirdi. Bir mahkemenin verdiği kararın uygulanmaması halinde, orada yargılama yapmanın da mahkemenin karar vermesinin de bir manası kalmayacağını belirten Arslan, şu değerlendirmeyi yaptı:
“O yüzden mahkemeye erişim hakkının olmazsa olmaz ögelerinden birisi, yargılama sonucunda verilen kararın hakkıyla icra edilmesidir. Öbür yandan, bir ülkede mahkeme kararlarının tesirli bir halde uygulanması, icra edilmesi, o ülkede hukuk devletinin varlığının da ön kuralıdır. Anayasa Mahkemesi kararlarında sıklıkla vurgulandığı üzere, mahkeme kararlarının icrasının hakkıyla sağlanmadığı bir yerde hukuk devletinden bahsedilemez. Zira hukuk devleti bir telaffuzdan ibaret değildir. Mahkeme kararlarının icrası, Anayasa Mahkemesi kararlarının özelde icrası, bir ülkede hukukun üstünlüğünün olduğunun da temel işaretlerinden biridir.”
Anayasa Mahkemesi Lideri Zühtü Arslan
“Anayasanın taammüden ihlali”
AYM kararlarının uygulanması gerektiğinin altını çizen Arslan, “Anayasa Mahkemesi, anayasaya terslik konusunda bir karar verdikten sonra bu karşıtlıkta ısrar, anayasanın taammüden ihlalidir. Bu şuurla Anayasa Mahkemesinin gerek norm kontrolünde gerekse kişisel müracaatta tespit ettiği anayasaya terslikten sonra bu tersliğin giderilmesi, tüm kurum ve kuruluşların temel görevlerinden biridir” tabirlerini kullandı.
“AYM kararlarında kimsenin takdir yetkisi yok”
3K kuralına işaret eden Arslan, bunun kurallar, kurumlar ve şahıslar olduğunu, buna kalitenin de eklenebileceğini kaydetti. Yargı kararlarının tesirli biçimde uygulanmasının, bağlayıcı anayasal ve yasal kuralların varlığına ve kuralları uygulayacak kurumsal ve şahsî iradeye bağlı olduğunu söyleyen Arslan, muvaffakiyetin da kurallar, kurumlar, bireyler ve kalite ile irtibatlı olduğunu belirtti.
Anayasa’nın 138 ve 153. hususlarına nazaran mahkeme kararlarının tüm devlet kurum ve kuruluşlarını bağladığını belirten Arslan, anayasanın kararların icrası konusunda hiçbir kimseye takdir yetkisi tanımadığını kaydetti. Arslan, “AYM kararları yasama, yürütme ve yargı kurumlarını, yönetim makamlarını, gerçek ve hukukî şahısları, bir ülkede bulunan tüm kuruluşları bağlar” dedi.
Yargı kararlarının tesirli halde icrası konusunda devletin farklı organları ortasında iş birliğine en fazla temel hak ve özgürlüklerin korunması noktasında gereksinim duyulduğunu aktaran Arslan, “Anayasa Mahkemesinin temel haklar alanında verdiği kararların tesirli formda icrası, her şeyden önce bu kararların ilgili kurum, kuruluş ve bireyler tarafından çok güzel anlaşılmasını, kabullenilmesini ve nihayet yerine getirilmesini gerektirmektedir. Bu da son analizde kurumlar ortasındaki irtibatı ve iş birliğini gerekli kılmaktadır” tabirlerini kullandı.
Bireysel müracaatta iş yükü sorunu
23 Eylül tarihinin Türkiye’de ferdî müracaat hakkının getirilmesinin 9. yıldönümü olduğunu anımsatan Arslan, ferdî müracaatta iş yükü üzere kimi sıkıntılar olduğuna işaret etti. Ferdi müracaata ait İspanya ve Almanya’da yıllık 5-6 bin müracaat olduğunu aktaran Arslan, Türkiye’de ise bu müracaat sayısının bir ayda yapıldığını kaydetti. Arslan, AİHM’e taraf olan 47 ülkeden yapılan müracaat sayısından daha fazla müracaatın Türkiye’de AYM’ye yapıldığına da işaret etti.”Amaç sivrisinekleri değil bataklığı kurutmak”Arslan, kişisel müracaatın objektif tesirinin anlaşılmasının kıymetli olduğunu lisana getirerek “İhlal kararlarının gereği üzere yerine getirilmesi ve yeni ihlallerin engellenmesi hayati derecede önemlidir” dedi.
“Amaç sivrisinekleri değil bataklığı kurutmak”
Arslan, ferdi müracaatın objektif tesirinin anlaşılmasının değerli olduğunu lisana getirerek “İhlal kararlarının gereği üzere yerine getirilmesi ve yeni ihlallerin engellenmesi hayati derecede önemlidir” dedi.
AYM’nin bir gayesinin da yeni ihlallerin ortaya çıkmasını önlemek olduğunu söz eden Arslan, “Bireysel müracaatın hedefi tek tek sivrisinekleri yok etmek değildir, kişisel müracaatın hedefi bataklığı kurutmaktır” diye konuştu.
Arslan, şu bildirisi verdi:
“O nedenle bu objektif tesirin çok âlâ anlaşılması ve ihlal kararlarından sonra bu kararlarda belirttiği temelleri, kararlarda belirttiği unsurları uygulayarak yeni müracaatların yapılmasını beklemeden yönetim makamlarının ve yargı mercilerinin kararlarını o istikamette vermesi hayati derecede değerlidir.”
Anayasa Mahkemesi’nin verdiği ihlal kararlarında mahkemelerin yargılamanın yenilenmesini başlatma, yapma noktasında rastgele bir takdir yetkisi bulunmadığına işaret eden Arslan, bunun anayasanın ve yasanın zarurî kıldığı bir durum olduğunu kaydetti. Arslan, yapılması gerekenin de evvel somut ihlale sebep olan yargı kararının kaldırılması akabinde ihlali de ortadan kaldıracak formda yeni bir kararın verilmesi olduğunu vurguladı.
Alican Uludağ
© Deutsche Welle Türkçe
