İttifaklar yarışının düzgünce kızıştığı Ankara’da HDP’nin ittifaklardan bağımsız parlamento seçimlerine gireceğini duyurması siyasi istikrarları değiştirdi. Siyasi kulislerde HDP’yi ‘meşru bir organ’ olarak gördükleri için CHP ve Uygun Parti’yi ‘terör destekleyiciliği’yle suçlayan Cumhur İttifakı’nın HDP eleştirisi üzerinden yürüttüğü siyasetin sarsıldığı konuşuluyor. Millet İttifakı’na HDP’nin girip girmeyeceği konusunda ıstırap yaşayan Yeterli Parti de HDP’nin seçime ittifaklardan bağımsız girecek olmasının rahatlığını yaşıyor.
AKP-MHP iştirakinden şurası Cumhur İttifakı, 2018 genel seçimlerinde kurulan Saadet Partisi, Demokrat Parti, CHP ve Yeterli Parti iştirakinden oluşan Millet İttifakı’yla uğraş ederken bu ittifakı meclisin üçüncü büyük partisi HDP’ye yakın durduklarından dolayı “Zillet ittifakı” olarak tanımlıyordu. Cumhur İttifakı’na nazaran ‘terörist’ olan HDP ile Millet İttifakı ortasında 2018’den beri var olan karşılıklı işbirliği, 2023 seçimleri öncesinde kendini yeterlice gösterdi.
2019 lokal seçimlerinde HDP batı bölgelerinde aday çıkarmayarak İstanbul, Adana, Mersin, İzmir üzere yerlerde Âlâ Parti takviyeli CHP’li adayların kazanmasının önünü açmıştı.
2019 lokal seçimlerinden sonra AKP ile MHP, HDP’ye karşı tavrını daha da sertleştirirken Güzel Parti’nin, CHP ile birlikte daima meclisin üçüncü büyük partisi pozisyonundaki HDP’nin ve seçmeninin yasal haklarını koruyan açıklamalar yapması 2023’te yapılması planlanan seçimlerde HDP oylarının çok kritik olduğunun en açık işareti oldu.
HDP’yi eleştirirken “Lanet olsun oylarına” diyen AKP’li Mehmet Özhaseki’yi “Dün kendinden olmaya terörist diyen zihniyet, bugün kendinden olmayana beddua okuyar” kelamlarıyla sert eleştiren Âlâ Parti önderi Meral Akşener’di.
Peki HDP 2023 seçimlerinde ne yapacak? Millet İttifakı’nda yer alacak mı, yoksa seçimlere tek başına mı girecek? Bu soru günlerdir hem Cumhur hem de Millet İttifakı cephesinde sorulurken, HDP 2023 seçimlerine ait açıkladığı tavır dokümanı ile parlamento seçimlerine ittifaklardan bağımsız olarak gireceğini açıkladı. Birebir açıklamada, HDP’nin cumhurbaşkanlığı seçiminde de Millet İttifakı’nın çıkaracağı ortak aday için uzlaşma daveti yapması dikkat çekti.
HDP stratejisi: Genel seçim başka, cumhurbaşkanlığı seçimi ayrı
HDP Küme Başkanvekili Saruhun Oluç, DW Türkçe’ye HDP’nintutum evrakında parlamento ve cumhurbaşkanlığı seçiminin başka değerlendirildiğini belirtirken, son periyotta HDP’nin hangi ittifakta yer alacağına ait tartışmalara da son noktanın konulduğu iletisini veriyor.
Oluç, “Parlamento seçiminde rastgele bir ittifak arayışı içinde olmayacağız. HDP, tek başına milletvekili seçimlerine katılacak. Fakat cumhurbaşkanlığı seçiminde tavır evrakında açıkladığımız prensipler çerçevesinde hareket edebileceğine inandığımız bir cumhurbaşkanı adayına dayanak vereceğiz” diyor.
Tutum evrakında güçlü demokrasi isteyen HDP, Türkiye’de cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminden kuvvetler ayrılığı prensibine dayalı parlamenter sisteme geçilmesi gerektiğini savunuyor. Oluç, “Parlamenter sisteme geçiş için adım atabilecek, Türkiye’de bağımsız yargıyı güçlendirebilecek yüreği gösterecek, hak ihlâllerinin önüne geçebilecek bir aday profili çiziyoruz. Biz, seçim öncesinde isimlerin değil prensiplerin konuşulmasını istiyoruz” diyor.
Hedef çatı aday ve güçlendirilmiş parlamenter sistem
Siyaset kulislerinde Düzgün Parti başkanı Meral Akşener’in “Cumhurbaşkanlığına değil, başbakanlığa adayım” kelamlarının akabinde cumhurbaşkanı adaylığı için dikkatlerin çevrildiği CHP önderi Kemal Kılıçdaroğlu’nun “Bu ülkenin meselelerini çözmeye talibim. Problemleri dostlarımızla birlikte çözeceğiz” bildirisini yinelemesi, Güzel Parti ile CHP’nin cumhurbaşkanı adayı için ortak aday çıkarmak istediklerine ve HDP, Gelecek, DEVA dahil tüm muhalefet partilerinin destekleyeceği isim arayışına gireceklerine işaret ediliyor. CHP kurmayları, “Kılıçdaroğlu da neden aday olmasın, o da olabilir” dese de, Kılıçdaroğlu’nun tıpkı Akşener üzere bir ‘çatı’ aday istediğini vurguluyor.
Çatı adayı destekleyecek tüm muhalefetin ortak isteği güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçilmesi. Bu hususta ortak çalışmaların sürdüğü muhalefet cephesi 5 Ekim’de TBMM’de biraraya gelip, belirli unsurlar çerçevesinde çalışmalarını sürdürmeyi birbirlerine teyit edecekler. Muhalefetin bu mevzuda ortak bir anayasa değişikliği taslağı ile kamuoyuna çıkması ise parti idarelerinin öncelikli amacı.
“AKP terörle ortaya aralık koymak neymiş, göstersin”
HDP’nin parlamento seçimine Millet İttifakı’ndan bağımsız gireceğini söylemesi en çok Düzgün Parti’yi rahatlattı ve motive etti. Yeterli Parti, HDP’yle tıpkı ittifakta yer almasının asla mümkün olmadığını söylerken HDP’ye “PKK’yla ortanıza ara koyun” telaffuzunu öne çıkarıyordu. Cumhurbaşkanı Erdoğan ise Yeterli Parti’nin bu telaffuzunu “samimiyetsiz” buluyor, aslında Yeterli Parti’nin HDP’yle işbirliği içinde olduğu tezini lisana getiriyordu.
İyi Parti Genel Lider Yardımcılarından Yavuz Ağıralioğlu DW Türkçe’ye konuşurken, HDP’nin parlamento seçimine ittifaklardan bağımsız girme kararının, AKP ile MHP’nin HDP üzerinden yürüttüğü siyaseti büsbütün boşa çıkardığını söylüyor:
“HDP esasen ittifakta değildi. AKP, HDP Millet İttifakı’ndaymış üzere yaparak sağdan soldan oy devşirmeye çalışıyordu. Artık olan AKP’ye oldu. HDP üzerinden siyaset yapıp bizim önümüze nasıl bariyer koyacaklar düşünsünler. HDP ittifakta yok. Seçim öncesi İmralı mektubu gönderenler, Öcalan’ı televizyona çıkaranlar, yani AKP-MHP, otursunlar terörle ortalarına kendileri aralık koysunlar. Terörle ortaya uzaklık koymak neymiş, göstersinler. Millet İttifakı’nın önü açık, Cumhur İttifakı’nın önü kapalıdır.”
“Şimdi AKP düşünsün”
Kamuoyu araştırmacısı İbrahim Uslu, HDP’nin tek başına parlamento seçimine girme kararının son devirde CHP önderi Kemal Kılıçdaroğlu’nun Kürt meselesinin tahlilinde HDP’yi “meşru organ” göstermesinden sonraki en büyük ‘”siyasi hamle” olarak görüyor. Uslu neden bu türlü düşündüğünü DW Türkçe’yle paylaşırken HDP’nin Millet İttifakı’nın önünü açtığını söylüyor:
“HDP’nin bu açık açık takviyesinden sonra bilhassa Cumhur İttifakı’ndan vazgeçmeyi düşünen lakin bir taraftan da iktidar alternatifi arayan seçmenler açısından güçlü bir iktidar alternatifi ortaya çıkmış oluyor. Zira Millet İttifakı, HDP, potansiyel DEVA ve Gelecek partilerini biraraya koyduğunuz vakit yüzde 50’yi aşıyorlar ve cumhurbaşkanlığı seçiminde otomatikman Erdoğan’ın önüne geçme imkanı buluyorlar. HDP, muhalefet seçmenin motivasyonunu da güçlendirdi. HDP’nin atağından sonra Cumhur İttifakı huzursuz. Artık AKP düşünsün.”
“Pragmatik bir tutum”
Siyaset Bilimci Burak Bilgehan Özpek de HDP’nin siyasi istikrarları değiştirecek bir tavır dokümanıyla kamuoyunun karşısına çıktığını düşünüyor. Özpek, HDP’nin siyasi varlığının Millet İttifakı’nın ana bileşenlerinden Âlâ Parti tarafından genelde kabul edilmediğini lakin son olarak Kemal Kılıçdaroğlu’nun HDP’yi Kürt sorunun tahlili için “meşru organ” göstermesinin akabinde Düzgün Parti’den HDP için “Mecliste var olan bir parti. Legal olarak mecliste var” açıklaması yaptığını hatırlatıyor. Âlâ Parti’nin bu tavrını ilkesel ve kendi içinde dengeli olarak gören Özpek, Uygun Parti’nin temelde AKP ile MHP’nin karşısında bir tavır sergilediğini belirtiyor. Özpek’e nazaran HDP de, bu müşahededen hareketle muhalefet cephesini güçlendirecek bir tavır dokümanı açıkladı:
“İyi Parti, Cumhur İttifakı’nın beklediği reaksiyonları vermiyor, Millet İttifakı’nın birarada olduğunu gösteriyor. HDP de buna karşı uyumlu bir adım atmışa benziyor, zira metnin içinde rahatsız edici olan İmralı tabirleri yok. HDP, muhalefet cephesini güçlendiriyor bir açıdan. HDP, Millet İttifakı’nın cumhurbaşkanı adayını da destekleyeceğini açıklamış oldu. Bu son derece pragmatik bir tavır. HDP’nin legal bir parti olarak parlamentoda muhatap kabul edilmesi, meclis görüşmelerinin bir modülü olması aslında bu sayede mümkün görünüyor. İktidar, HDP’yi yok saymaya kararlı lakin muhalefet bu paradigmayı yıkma uğraşında. HDP de muhalefetin bu haline yardım ediyor.”
“AKP’nin yeni atak yapma riski”
Kürt ve HDP’li seçmen kitlesinin nabzını en yeterli tutan araştırma kümelerinden Rawest Araştırma Merkezi Müdürü Roj Girasun, seçimlere tek başına girme kararıyla Millet İttifakı’nın yanında HDP’nin de rahatladığını söylüyor. Girasun yeniden de HDP’li seçmende rahatsızlık olduğunu belirtiyor ve muhalefetin AKP’nin bilhassa tahlil süreci konusunda Kürt seçmeni etkileyecek yeni bir atılım yapma riskinin olabileceğine işaret ediyor:
“HDP’ye daha evvel barajı geçmesi için verilen emanet oylar kalıcı olacak. HDP’nin Batı’daki oyları artar. Doğu ve Güneydoğu’da muhalefetin HDP’yle yanyana görünmekten kaçınması seçmende bir rahatsızlık yaratıyor. HDP, bu rahatsızlığı azaltmak istediğini de tavır dokümanı ile ortaya koymuş oldu. Lakin AKP, kaybettiği Kürt seçmen oyunu kazanmak için yeni bir tahlil sürecine dönük adımlar atabilir. Bu yüzden muhalefetin bilhassa Kürt problemine tahlil konusunu gündeminde tutması ve Kürt seçmenin motivasyonunu yükseltmesi gerekiyor.”
Hilal Köylü / Ankara
© Deutsche Welle Türkçe
