Hafta başında açıklanan enflasyon oranı, yıllık enflasyondaki artışların devam ettiğini gösteriyor. Bu ortada Merkez Bankası’nın faiz indirimi için odaklandığı çekirdek enflasyon oranlarında da artış başladı.
Hem global hem lokal enflasyon gelişmeleri, Türkiye’de enflasyonun yüzde 20 bandına geldiğini gösteriyor. Global güç fiyatlarındaki artış nedeniyle, içeride şimdiye kadar vergiden karşılanıp tüketiciye tümüyle yansıtılmayan akaryakıt, doğalgaz ve elektrik fiyatlarına önümüzdeki aylarda yüksek oranlı artırımlar kaçınılmaz olabilir. Vergi gelirindeki bu yolla yaşanan azalmayı telafi etmek için de başta sigara olmak üzere, yeni artırımların başladığını görüyoruz. Tüm bunlar enflasyonu daha da yükseltecek ögeler.
Açıklanan Eylül enflasyonu bize ne söylüyor?
Yıllık enflasyonda, geçen yılki yüksek oranlar nedeniyle, Eylül’de küçük bir düşüş, Ekim ve Kasım aylarında daha bariz gerileme bekleniyordu. Piyasa bu nedenle yılın son iki ayında faiz indiriminin makul olacağı görüşündeydi. Lakin global fiyatlar yükselirken gelen erken faiz indirimi bu hesapları karıştırdı. Son beklentiler Ekim ayı sonunda da enflasyonun artış trendinin devam edeceği, tahminen Kasım sonunda küçük bir düşüş yaşanacağı istikametinde. Bilhassa erken faiz indiriminin neden olduğu kur artışının önümüzdeki aylarda enflasyonu hızlandırması bekleniyor.
Erdal Sağlam
Bu ortada TÜİK sayılarına olan itimat de hâlâ tartışılıyor. Toplumsal medyada yayımlanan sokak röportajlarında TÜİK’in sayılarına güvensizlik kendini gösteriyor. TÜİK yıllık enflasyonu yüzde 20’nin çabucak altında açıklarken, bağımsız enflasyon endeksi yayımlayan ENAG yıllık enflasyonu, bunun iki katından fazla, yüzde 44’ün üstünde saptadı ve bu sayı halka daha yakın geliyor. Bu ortada Eylül ayında açıklanan, okul dönemi başlamasına karşın, ENAG’ın yüzde 4 aylık artışına karşılık, giysi ve ayakkabı fiyatlarında TÜİK endekslerinde fiyat düşüşü görülmesi tartışma konusu haline geldi.
Merkez Bankası yine faiz indirebilir mi?
Eylül sayılarıyla birlikte enflasyondaki artış devam ederken iktidarın hesaplarının karıştığı görülüyor. Merkez Bankası Eylül’de, daha evvel verdiği kelamdan dönerek -negatif gerçek faiz uygulaması pahasına- faiz indirmişti. Yaşanan gelişmeler Merkez Bankası’nın faiz indirimlerine devam etme ihtimalini zora sokuyor.
Piyasadaki oyuncuların çoğunluğu faiz indirimlerinin süreceğini iddia ediyor. Bu nedenle Merkez Bankası’nın vereceği sinyaller dikkatle izleniyor. Merkez Bankası enflasyon açıklaması akabinde yaptığı değerlendirmede, çekirdek enflasyondaki ve güç fiyatlarındaki yükselişe dikkat çekti lakin faiz indirimleri açısından bir sinyal veremedi. Artık gözler Merkez Bankası’nın Perşembe günü yapacağı yatırımcılar toplantısında vereceği sinyallere çevrilmiş durumda.
Piyasalarda erken başlayan faiz indirimlerinin devam edeceği beklentisi hakim ancak yeniden de “Acaba büyüyen riski görür de orta verirler mi?” sorusu tartışılıyor. Şahsen Merkez Bankası’nın Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı ikna ederse, hiç olmazsa Ekim ayında faiz indirimlerine orta vereceğini iddia ediyorum.
Ancak, indirimlere orta verildiği takdirde, iktidarın maksadı gerçekleşemeyecek. Zira 1 puanlık indirim, şimdi kredi faiz oranlarına indirim olarak yansımadı. Siyaset faizi inmesine karşın uzun vadeli tahvil faizlerinde yükseliş piyasanın indirime reaksiyonunu gösteriyordu. Şayet faiz indirimleri devam etmezse kredi faiz oranlarında indirim sıkıntı görünüyor. Bu nedenle Cumhurbaşkanı faiz indirimlerine devam edilmesinde ısrar edebilir. Merkez Bankası idaresi “Enflasyondaki artış trendi sürerken indirimlere devam edildiği takdirde kurlarda büyük sıçramalar olacağı” konusunda Cumhurbaşkanı’nı ikna edebilecek mi, göreceğiz.
İktidarın şuurlu biçimde kurların üst çıkmasını, bunun ihracatı artırarak büyümeye katkı vermesini istediği, bu nedenle yükselen enflasyona karşın faiz indirimlerine devam edeceği beklentisi konuşuluyor. Lakin ihracatçıların bile “yüksek kurun kendileri açısından olumlu olduğunu lakin kurun daima yükselmesinin kendi işlerini de tehlikeye sokacağını” söylediklerine şahit oluyoruz. Bu öge Cumhurbaşkanı’nı indirimlere orta vermeye ikna etmekte kâfi olacak mı, bilmiyoruz.
Yabancı bankalar yayımladıkları raporlarda yıl sonuna kadar devam edecek 0.75 ya da 1 puanlık indirimlerle, şu anda yüzde 18 olan siyaset faizinin yüzde 15-16’lara kadar indirileceği kestirimlerini lisana getiriyorlar. Buna bağlı olarak yıl sonu için enflasyon ve kur iddialarının giderek yükseldiği izleniyor.
Faiz kararı hem piyasaları hem halkı nasıl etkileyecek?
Sonuç olarak hem global gelişmeler hem de iktidarın aldığı erken faiz indirimi üzere yanlış ekonomik kararlar nedeniyle tüketicinin yükü giderek ağırlaşıyor. Pandemide güç günler geçiren dar ve sabit gelirli vatandaşlara gerektiğince nakdi dayanak vermeyen iktidar, yaptığı tercihlerle bu geniş halk kısımlarının durumunu daha da ağırlaştıracak üzere gözüküyor.
Eğer Merkez Bankası bu ay da faiz indirimlerine devam ederse, kurların yine sıçraması, dolar kurunun 9 TL’yi aşması bekleniyor. Yanlışlar devam eder, dış ve iç siyasi riskler realize olursa, o vakit yıl sonuna varmadan doların 10 TL’yi bulacağı şimdiden konuşulmaya başladı.
Bunun farkına varan, lakin sorunu temelden çözmek yerine, bazen halciler bazen zincir marketleri “günah keçisi” yapan iktidar, artık de “tanzim satış” gibisi tarım marketlerinin sayısının artırılması formülünü ortaya attı. İktidarın bu anlayışı devam ederse, enflasyon ve kurlardaki artış sürecek ve aslında kırılgan olan makro ekonomik istikrar güzelce bozulacak.
Dolayısıyla şimdiye kadar yaşanan misal dertlerde olduğu üzere, yanlışların faturası tekrar halka çıkacak.
Erdal Sağlam
© Deutsche Welle Türkçe
