Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan cuma günkü İzmir programında yüksek kur ve düşük faize dayalı yeni istanbul travesti bir iktisat programı yürüttüklerini söyledi 19 yıldır bu iktisat siyasetinin hazırlıklarını yaptıklarını tabir eden Erdoğan Ne yaparlarsa yapsınlar bizi üretim istihdam ve cari istikrar odaklı bu iktisat programımızdan geri döndüremeyecekler istanbul travestileri Yüksek faizmiş düşük kurmuş IMF reçeteleriymiş bunların hiçbiri bizim insanımızın işinden aşından geleceğinden daha kıymetli değildir sözlerini kullandı
Ancak Erdoğan’ın bu kelamları şimdi Eylül ayında açıklanan ve 2022 2024 yılları Travesti istanbul ortasını kapsayan Orta Vadeli Program ile OVP çelişiyor
OVP’de hesaplamalar 8 30 TL’lik dolar kuru üzerinden yapılırken yıl sonu kur gayesi 9 16’ydı 23 Kasım’da 13 46’yı aşarak tarihi doruğunu Travesti gören dolar kuru bugün 12 7 liranın üzerinde Yılbaşından bu yana gerçekleşen ortalama kur ise 8 42’ye ulaştı
Milli gelir 11 milyar dolar eridi
Buna nazaran ulusal gelir 11 milyar dolar kişi başı gelir de şimdiden 130 dolar civarında eridi Eylül ayında açıklanan OVP’de gayri safi yurtiçi hasıla GSYH 801 milyar dolar kişi başı gelir de 9 bin 489 dolar olarak hesaplanmıştı Yılbaşından bu yana gerçekleşen ortalama dolar kuru üzerinden hesaplandığında GSYH 790 milyar dolar kişi başı gelir ise 9 bin 359 dolara iniyor
Gelecek yıl için hazırlanan ve bugün Meclis Genel Konseyi’nde görüşülmeye başlanan 2022 bütçesindeki büyüklükler de OVP’de 2022 yılı için belirlenen 9 27 TL’lik dolar kuru kestirimine dayanıyor
Ekonomideki planlamaların dolar kurundaki değişimlere bağlı olduğunu tabir eden akademisyenler yapılan siyaset değişikliğinin kurlar ve enflasyon üzerinden bilhassa dar gelirli vatandaşları olumsuz etkileyeceğine büyümede öngörülen TL bazındaki artıştan ise gelir dağılımı eşitsizliğinden ötürü ücretlilerin çok az hisse alabildiğine dikkat çekiyor
2024 için kur varsayımı 10 22’ydi
DW Türkçe’ye konuşan İstanbul Bilgi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof Dr Haluk Levent Bütçenin ve OVP’nin çabucak çöpe atılması gerekir Benim teklifim yeni bir bütçe yapmak Zira artık 9 20’li sayıları görmek bir tarafa şu anda zati kur 13 civarına gelmiş durumda diyor Orta vadeli programların da hiçbir vakit planlamaya uyulmadığı için kıymetini yitirdiğini anlatan Levent Bu planlama gerçekten hükümetin nezdinde bir mana taşıyorsa 2024 yılında 10 22 öngörülen döviz kuruyla rastgele bir yere varamayız Hasebiyle bunu da büsbütün değiştirmemiz gerekiyor tabirlerini kullanıyor
Prof Levent 60 yıl evvel Güney Kore’de uygulanmış ve artık Türkiye’de uygulanmak istenen siyasetin ise şu anki koşullarda geçerli olmayacağı görüşünde Faizleri düşürelim döviz kurunu artıralım Böylelikle ihracat artar ithalat azalır cari açık kapanır sonra döviz bollaşır sonra da refaha ereriz üzere bir görüş kelam konusu diye konuşan Levent bunun gerçekleşmesi için öncelikle yüksek enflasyonun olmaması gerektiği görüşünde
‘Artık 1960’ların dünyasında değiliz’
İkinci olarak bunun dalgalı kur rejiminden çıkıp sermaye hareketlerinin denetiminin yapıldığı sabit kur sistemine dönülmesini gerektiren bir yaklaşım olduğuna işaret eden Levent Bu yaklaşımın rastgele bir noktaya varması mümkün değil Zira çok kolay ve tek bir neden kâfi bunun için o da teknolojik gelişmeler Teknolojik gelişmelerin üretim sürecinde gerçekleştirdiği dönüşümler artık fiyat bazlı yani ucuzlamış bir ya da fiyat bazlı düşük fiyatlı bir memleketler arası rekabeti mümkün kılmıyor diye devam ediyor
Ekonominin artık 1960’ların dünyasındaki işlemediğini vurgulayan Levent yüksek otomasyonun nitelikli iş gücü gerektirdiğini direkt yabancı sermaye yatırımlarını gerçekleştiren şirketlerin gelecek devirde ana ülkelerinde kalmasının beklendiğini aktarıyor Levent Bu ortamı hiç değerlendirmeden güya 1960’ların dünyasına ışınlanmışız üzere bir yaklaşımla bu türlü bir teklifte bulunmak abestir Bu kendilerinin cehaleti bir yana bu ülke insanına yapılmış büyük bir haksızlıktır Münasebetiyle bundan da hemen vazgeçilmesi gerekiyor Aksi halde çok önemli bir duvara çarpma durumuyla karşı karşıya olacağız ve bunun ceremesini de Türkiye’de yaşayan bilhassa fakirler başta olmak üzere bütün beşerler çekecektir sözlerini kullanıyor
Enflasyon yüzde 25’e gelebilir
Eylülde kestirim edilen 16 2’lik enflasyon varsayımının de gerçekleşmesi sıkıntı görünüyor Türkiye İstatistik Kurumu’na nazaran TÜİK ekim ayında enflasyon yüzde 19 9’a yükseldi
Ekonomistler bu Cuma günü açıklanacak Kasım ayı enflasyonunun yüzde 20’yi geçmesini bekliyor
Enflasyonun bu ay yüzde 22 25 ortasında gerçekleşeceğini öngören Prof Levent tüketici fiyatları ile üretici fiyatları ortasındaki makasın kapanmaya başlaması gerektiğini söylüyor Enflasyonda asıl büyük sıçramanın ise Ocak 2022’de gerçekleşeceğini söz eden Levent Minimum yüzde 100 yüzde 150 yarısında doğalgaza artırım gelecektir Bunun manası da elektriğe artırım gücün bütünü de takip edecektir bu artırımları İğneden ipliğe her şeye artırım gelecek demektir Perakendeye yansımaması mümkün değil diye konuşuyor
‘Milli gelir dolar bazında düşecek’
Yarın ise yılın üçüncü çeyreğine ilişkin gayrisafi yurt içi hasıla verisi açıklanacak
Büyümenin yüzde 10 11 civarında olması bekleniyor Lakin dolar bazında hesaplandığında aslında büyümenin OVP’de belirlenen kestirime ulaşması sıkıntı görünüyor
DW Türkçe’ye konuşan iktisatçı akademisyen Prof Dr Mehmet Şişman Orta Vadeli Program 801 milyar dolar öngörüyordu Bunun 790 milyar dolar civarında gerçekleştiğini göreceğiz üçüncü çeyrekte Dördüncü çeyrekte de şayet dolar kuru bu ivmeyi sürdürürse son bir ayda yüzde 30 yılbaşından bu yana yüzde 60 civarı bir artış var maalesef Bu türlü giderse yani yüzde 30’larda bile kalsa bu yeniden Orta Vadeli Program’ın çok altında kalacağı açık diyor
2021 büyümesi TL bazında yüksek görünse de bunun gelir dağılımı eşitsizliğinden ötürü refah ölçütü olarak bir mana taşımadığını vurgulayan Prof Şişman Emekçi sınıfların büyümeden yararlanması çok zayıf kalmıştır Çabucak çabucak bundan hiç yararlanamamışlardır Zira enflasyondan olumsuz etkilenmişlerdir 2021 yılının büyümesi bu halde özetlenebilir tabirlerini kullanıyor
Pelin Ünker
Deutsche Welle Türkçe
