Avrupa Kurulu milletvekilleri, hakim ve savcılar bakımından yolsuzluğun önlenmesi konusunda Türkiye’nin kâfi ilerleme kaydetmediği iletisi içeren bir rapor yayımladı.
Avrupa Kurulu bünyesinde faaliyet gösteren Yolsuzluğa Karşı Devletler Kümesi (GRECO), Türkiye’de milletvekilleri, hakim ve savcılar bakımından yolsuzluğun önlenmesiyle ilgili üçüncü orta ahenk raporunu bugün Strasbourg’da yayınladı. Orta ahenk dokümanı, Türkiye hakkında tıpkı bahse ait 2016’da yayınlanan Dördüncü Etap Kıymetlendirme Raporu kapsamında hazırlandı.
HSK’nın yapısı
GRECO’ya nazaran Yargıçlar ve Savcılar Şurası’nın (HSK) Cumhurbaşkanı ve TBMM tarafından belirlenen üyelerden oluşması ve üyelerinden hiçbirinin hakim ve savcıların kendileri tarafından seçilmiyor olması bağımsız ve özerk yargıya ait Avrupa standartlarıyla çelişiyor.
Ankara raporun bu kısmıyla ilgili GRECO’ya ilettiği tavır evrakında, HSK’nın “bağımsız olduğu, yapısı ve işleyişinin ülkenin gereksinimlerini yansıttığı ve dışarıdan rastgele bir siyasi tesir altında kalmadığı” tarafında görüş belirtti. Fakat raporda, HSK üzere özerk kurumların üyelerinin en az yarısının kendi meslektaşlarınca seçilmesini gerektiren GRECO standartlarının Ankara tarafından “halen uygulanmadığı” kaydedildi.
GRECO, “hakim ve savcı adaylarının seçim ve hizmete alım süreci, isimli makam sahiplerinin misyon yerlerinin kendi istekleri dışında değiştirilmesi, disiplin süreçleri ve savcı ve yargıçların eğitimi” üzere hususlarda yürütmenin yargının işleyişi üzerinde “güçlü tesir sahibi” olduğunu da not etti.
Hakim ve savcıların durumu
Raporda, HSK tarafından 6 Mart 2019 tarihinde yayımlanan Türk Yargı Etiği Bildirgesi’nin hakim ve savcılar ortasında ayrım yapmadığı, biz dizi genel prensip içerdiği ve soyut olduğu belirtiliyor. GRECO bu bildirgeye, “tercihen başka dokümanlarda, hakim ve savcılara mahsus vazifelerin özelliklerini dikkate alan ve her biri mesleğe ait somut örnekler sunan bir kılavuz eklenmesini” istiyor. Çıkar çatışmalarının açık tarifinin yapılması, armağanlar ve üçüncü taraflarla temaslara ait kuralların kayda bedel halde geliştirilmesi gerektiğini söylüyor.
Milletvekillerinin durumu
Rapora nazaran, milletvekilleriyle ilgili olarak, 2020’de kabul edilen ikinci ahenk raporundan bu yana somut rastgele bir gelişme kaydedilmedi. Milletvekillerine Yönelik Etik Davranış Prensipleri Kanun tasarısının mecliste görüşülmeyi beklediğini hatırlatan GRECO, tasarının “hediyeler, çıkar çatışmalarının özel olarak bildirilmesi, malvarlığı beyanlarının doğrulanması ve kamuya duyurulması” üzere mevzularda “yeterli detaydan yoksun” olduğuna dikkat çekti.
GRECO, yasama sürecinde kamuoyu görüşünün alınmasına ait kuralların belirlenmesi ve “daimi bir bilinmeyen istişare düzeneği, misyona alıştırma ve meclis etik davranış prensiplerine ait hizmet içi eğitim” üzere milletvekillerinin dürüstlüğünü temin etmeye yönelik tedbirlerin de 2016’da yayınlanan Kıymetlendirme Raporu’ndan bu yana beklemede olduğunu bildirdi.
Yasama dokunulmazlığının kaldırılması sürecinin öncelik sırasına nazaran ele alınmasının ve milletvekilleri hakkında rüşvet suçlamasıyla yürütülen ceza soruşturmalarının engellenmemesinin sağlanması emeliyle tedbir alınması istikametindeki tavsiyelerinin de yerine getirilmediği sonucuna vardı.
Ankara’ya 9 ay süre
GRECO milletvekili, hakim ve savcılar bakımından yolsuzluğun önlenmesiyle ilgili kalan tavsiyeleri yerine getirmek emeliyle alınan tedbirler hakkında rapor sunması için Ankara’ya 31 Mart 2023 tarihine kadar mühlet verdi.
Türkiye Dördüncü Evre Kıymetlendirme Raporu’nda yer alan 22 tavsiyeden 3’ünü “tatmin edici” halde yerine getirdi yahut “ele aldı”; öteki tavsiyelerden 9’unu “kısmen” yerine getirdi, 10 adedini ise şimdi yerine getirmiş değil.
GRECO ayrıyeten, Avrupa Kurulu Genel Sekreterini, uyulmayan tavsiyelerle ilgili Türkiye Dışişleri Bakanlığı’na ihtar mektubu göndermekle görevlendirdi.
GRECO nasıl çalışıyor?
Üyeleri ortasında Türkiye’nin de bulunduğu Avrupa Kurulu’na bağlı çalışan Strasbourg merkezli GRECO, çalışma formülü gereği, devletleri kademe aşama kıymetlendiriyor. Dönemsel olarak yayınlanan kıymetlendirme raporlarının akabinde bu raporların içindeki tavsiyelere ahenkle ilgili uygunluk ve orta uygunluk raporları yayınlanıyor. Raporlar, devletlerin müsaadesiyle yayınlanabiliyor. GRECO’nun rapor ve tavsiyeleri bir ülkenin yolsuzlukla çaba kapasitesinin değerlendirilmesinde referans olarak alınıyor. GRECO’ya tüm Avrupa Kurulu üyesi devletlere ek olarak ABD de üye.
