Suriyeli göçmenlerin Avrupa’ya gitmek için “Işık Kervanı” isimli teşebbüs başlatmaları, AB’de dikkatleri bir sefer daha Türkiye’ye çevirdi.
Türkiye üzerinden Avrupa’ya yeni bir kitlesel göç akınından kaygı eden AB’nin, Ankara ile temasa geçerek, “Işık Kervanı” hakkında bilgi talep ettiği öğrenildi.
Edinilen bilgilere nazaran AB ülkeleri, Türkiye-Yunanistan hududunda 2020 yılındakine emsal yeni tansiyonların yaşanmaması için Türk makamlarından gerekli önlemleri almalarını istiyor.
“Yığılma başladı, daha da artacak”
Türkiye üzerinden Avrupa’ya geçmek isteyen sığınmacıların sayısındaki artış hakkında DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan göç uzmanı Profesör M. Murat Erdoğan, “Sınırlarda çok önemli bir yığılma var, çalışmalarımızda elde ettiğimiz bilgiler önümüzdeki periyotta bunun daha da artacağına işaret ediyor” dedi.
Hafta sonunda memleketler arası medyada da geniş yer bulan, Meriç Nehri’ni geçen çok sayıda göçmenin dövülmesi ve çıplak bir biçimde tutulması, hususun bir kere daha gündeme gelmesine yol açtı.
Türkiye ile Yunanistan hükümetleri, sığınmacılara berbat muamele ve insan hakları ihlalleri konusunda birbirlerini suçluyor.
Araştırmalarını Berlin merkezli Uygulamalı Türkiye Araştırmaları Merkezi’nde (CATS) sürdüren Profesör Erdoğan, bu gelişmeleri değerlendirirken, “Bu dehşetli imajların ne Türkiye ne de Yunanistan kamuoylarında infial yaratmaması son derece keder verici ve düşündürücü. Hükümetler birbirini suçluyor, Birleşmiş Milletler Yüksek Komiserliği soruşturma başlatılması gerektiğini söylüyor… Halbuki istense bunun sorumlusunun kim olduğunu tespit etmek mümkün. Ne yazık ki bu müthiş olay bize birebir vakitte tansiyonun daha da tırmanacağını gösteriyor” dedi.
Prof. Dr. Murat ErdoganFotoğraf: Murat Erdogan
Önümüzdeki günlerde Türkiye-Yunanistan hudut bölgesine daha fazla göçmen akını olabileceğini söyleyen Profesör Erdoğan, Türkiye’de bir küme Suriyeli tarafından başlatılan “Işık Kervanı” isimli teşebbüsü de, önemli bir krize yol açabilecek bir gelişme olarak gördüğünü kaydetti.
Işık Kervanı ne?
Bu teşebbüsle Türkiye’deki birtakım Suriyeliler, en az 100 bin kişilik bir kitle oluşturup Yunanistan sonuna yürümeyi, AB hudutlarında oluşturacakları kitlesel baskı ile Avrupa’ya geçmeyi hedefliyor.
Telegram üzere anlık iletileşme uygulamaları ve öbür toplumsal medya mecraları üzerinden örgütlenmeye çalışan bu teşebbüs üyeleri, Eylül ayında yayımladıkları Türkçe bildiride, 10 yılı aşkın müddettir kendilerini ağırlayan Türk halkına teşekkür ederek, artık Türkiye’den göç etmek dışında çarelerinin kalmadığını lisana getirdiler.
Provokasyonlardan, birtakım kısımların toplumda ırkçılığı körüklemesinden duydukları kaygıya vurgu yapan teşebbüs üyeleri, “Türk kardeşlerimizin yükünü azaltmak emeliyle bizim bu ala vatandan göç etmekten diğer dermanımız kalmamıştır” tabirlerini kullandılar.
Bildirinin en dikkat alımlı kısmını ise Türk hükümetine davet yapılan kısım oluşturuyor. Bu davette hükümetten Avrupa’ya göç etmelerine mani olmamaları, kolaylık sağlamaları isteniyor.
Yunanistan’ın Meriç bölgesinde sona ördüğü duvarFotoğraf: Sakis Mitrolidis/AFP
Avrupa’ya göç etmek isteyen Suriyelilerin sayısı arttı
Profesör Erdoğan, teşebbüsün açıklamalarını yorumlarken, “Bildiride özetle Türk devletine ‘sizden öbür bir şey istemiyoruz, kâfi ki bize mani olmayın, gidelim’ diyorlar. Zira Türkiye’den ayrılmak isteyen Suriyelilerin sayısı çok arttı” dedi.
CATS araştırmacısı Erdoğan, her yıl tekrarlanan Suriyeliler Barometresi isimli çalışmalarının 2021 versiyonunu tamamladıklarını belirterek, DW Türkçe’ye ulaştıkları bilgileri şöyle aktardı:
“Sonuçlar bize Türkiye’deki Suriyelilerde üçüncü bir ülkeye gitme dileğinde çok önemli bir artış olduğunu gösteriyor. Eskilerde yüzde 15’lerde olan bu istek, yüzde 55’in üzerine çıkmış durumda. ‘Biz artık Türkiye’de istenmiyoruz’ diyorlar, Türkiye’de büyüyen ekonomik sorunlar nedeniyle daha büyük meseleler yaşadıklarını ayrıyeten Suriye’ye gönderilmekten korktuklarını söylüyorlar. Muhalefet partilerinin ‘Esad ile anlaşacağız, bunları geri göndereceğiz’ dediklerini hatırlatıyor, bunun yol açtığı tedirginlik nedeniyle bir an evvel Avrupa’ya kapak atmaya çalıştıklarını söylüyorlar.”
Ufukta yeni bir kriz mi görünüyor?
Şubat 2020’de Pazarkule’de yaşanan olayların dış siyasetteki sonuçlarından bağımsız olarak, iç siyasette kısa vadede son derece tesirli olduğunu hatırlatan Profesör Erdoğan, “Türk toplumuna nazaran mülteciler konusu ülkenin en değerli birinci üç meselesinden birisi. Bu nedenle göçmen aksisi telaffuz çok ağırlaştı ve toplumda da önemli bir karşılık buluyor” dedi. Göç uzmanı, bunun da seçimler öncesinde Türk hükümeti üzerinde önemli bir baskı oluşturduğunu, bu nedenle Yunanistan hududuna yönelecek kalabalık bir mülteci hareketinin hükümet tarafından basitçe engellenemeyeceğini, buna mültecilerden rahatsızlığını çok belirli eden toplumdan da itiraz geleceğini söyledi.
2020’de Pazarkule’de Yunanistan hududuna yığılan sığınmacılarFotoğraf: Reuters/H. Aldemir
CATS araştırmacısı Erdoğan kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bu nedenle yakın bir vakitte Türkiye-Yunanistan hududunda gaz bombalarının, tazyikli suların kullanıldığı, sona dayanan mültecilerin geri püskürtülmeye çalışıldığı tansiyonların yaşanması çok olası. Seçimlerden çabucak evvel, mülteci kitlelerinin hududa yönelmesiyle, Türk toplumunda hem Suriyelilere hem de Avrupa’nın dayanışma eksikliğine yönelik reaksiyonlar birleşecek. Bu, ‘Yaşasın Suriyeliler gidiyor artık Avrupa düşünsün’ üzere bir algı oluşmasını sağlayabilir. Bu da hükümetin siyaseten işine yarayabilir. Muhalefet partileri de buna karşı çıkamayacaklardır. Lakin sonuç itibariyle AB, mültecileri almayacak, Türkiye ile AB ortasında yeni bir kriz yaşanacak.”
Normalde Türk devleti, sonlarından yasa dışı geçişleri engellemekle yükümlü. Lakin kimi gözlemciler, 2023’te yapılacak seçimler öncesinde, Türkiye ile AB ortasında 2020’dekine misal tansiyonların tekrarlanması ihtimalinin çok arttığı görüşünde.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2020 yılında “Kapıları açtık” diyerek Avrupa’ya yeni bir göç akınının fitilini ateşlemiş, Türkiye-Yunanistan hududunda tırmanan tansiyon, Türkiye ile AB ortasında da siyasi krize yol açmıştı.
AB, Yunanistan sonuna dayanan göçmenleri kabul etmemiş, Türk hükümetini “mültecilerin hayatlarını tehlikeye sokarak araçsallaştırmak”, “mültecilerin sırtından AB’ye şantaj yapmakla” suçlamıştı.
“Pazarlıklarda bir cins ‘tehdit süreci’ yaşanıyor”
Alman Ekonomik Araştırma Enstitüsü’nün (ifo) Milletlerarası Göç Araştırmaları Yöneticisi Prof. Dr. Panu Poutvaara da önümüzdeki aylarda Türkiye ile AB ortasında mülteciler konusunda tansiyonun daha da artacağı görüşünde.
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Profesör Poutvaara, Türk hükümetinin AB üzerindeki baskısını daha da artıracağı tarafındaki tasasını lisana getirirken, “AB, mültecilere konut sahipliği yapmaya devam etmesi için Türk hükümetinin işbirliği yapmasına gereksinimi var. Yaşanan tansiyonlar ise AB ile Türkiye ortasında mültecilerle ilgili yürütülen pazarlıklarda bir cins ‘tehdit sürecini’ yansıtıyor. Türkiye, taviz koparmak için AB’ye baskı uyguluyor ve bunu artırıyor. AB ise Türkiye’nin şantajına boyun eğmeyeceğini göstermeye çalışıyor” dedi.
“Bir noktada uzlaşmaya varılacak”
AB’nin Türkiye’ye mülteciler için verdiği mali kaynakları artıracağını düşündüğünü aktaran Profesör Poutvaara, “AB ülkelerinin önemli sayıda Suriyeli mülteciyi almayı kabul edeceğine hiç ihtimal vermiyorum. Zira Avrupa ülkeleri artık Ukraynalı mültecileri kabul ediyor ve bu da Avrupa ülkeleri için başlı başına ağır bir sınama. Lakin AB Türkiye’nin Suriyeli mültecileri ağırlamasının yol açtığı mali yükü paylaşmalı, yardımlar artırılabilir” diye konuştu.
Panu PoutvaaraFotoğraf: privat
Bir noktada taraflar ortasında bir uzlaşma sağlanacağını söyleyen göç uzmanı Poutvaara, “Asıl sıkıntı mültecilere konut sahipliği yapmaya devam etmesi için Türkiye’ye önümüzdeki devir ne kadar para verileceği ve Türk vatandaşlarına vize serbestisi üzere öbür odunların verilip vermeyeceğidir” görüşünü aktardı.
“AB’nin dışsallaması, Türkiye’nin araçsallaştırmasına yol açıyor”
AB Türkiye’yi mültecileri araçsallaştırmak, şantaj olarak kullanmakla suçluyor.
Profesör Murat Erdoğan ise “bu kısmen yanlışsız olsa da asıl sorun Suriyeliler konusunda memleketler arası sorumluluklar bakımından adil bir yük paylaşımı olmaması. Açık kapı siyaseti uygulayan Suriye’ye komşu Türkiye, Lübnan ve Ürdün’ün, mülteciler geri gitmeyince, bu insancıl siyasetin kurbanı haline gelmeleri” dedi.
Buna büyük ölçüde AB’nin siyasetlerinin yol açtığına işaret eden Murat Erdoğan, “AB, bu mevzuyla ilgili sorumluluğunu, ‘Biz size para verelim sizde kalsınlar’ noktasına indirgiyor. Yılda Türkiye’ye mülteciler için gönderilen yaklaşık 1,5 milyar euro, mültecilerin Avrupa’ya akın etmesini engellemek için ödeniyor. Bu meblağ esasen gerçek gereksinimin dörtte biri bile değil. Mültecilerin Avrupa’ya yerleştirilmeleri ise 18 Mart Mülteci Mutabakatı’na karşın hiç gündeme getirilmiyor. Ve AB’nin bu dışsallama siyaseti, Türkiye ve öbür ağır mülteci barındıran ülkelerin de bu mevzuyu araçsallaştırmasına taban hazırlıyor” diye konuştu.
Türkiye’nin Suriye’deki bölgelere dayanak talebi karşılanır mı?
Türk hükümeti, yalnızca Türkiye’deki mülteciler için mali kaynakların artırılmasını talep etmiyor. Birebir vakitte Türkiye’nin Suriye’de denetimi altında bulundurduğu bölgelere de finansman sağlanmasını istiyor. Lakin AB’ye nazaran Türkiye o bölgelerde “işgalci” pozisyonunda, bu nedenle de Mülteci Mutabakatı’ndaki “Suriye’de işbirliği” unsuruna karşın her türlü işbirliğini reddediyor.
İdlib vilayetinde Kızılay’ın kurduğu Sarmada mülteci kampıFotoğraf: Francisco Seco/AP Photo/picture alliance
Profesör Erdoğan, gelinen noktada AB’nin bu alanda da Ankara ile işbirliği yapmak durumunda olduğuna, “oraları işgal bölgeleri” diyerek takviye olmaktan kaçınmasının artık mümkün görünmediğine işaret ederken, şunları kaydetti:
“AB yakın vakitte gerçeklerle yüzleşmek durumunda kalacak. Zira Türkiye’nin o bölgedeki varlığı memleketler arası hukuk bakımından tartışılabilir lakin Türkiye’nin oradaki varlığının, milyonlarca yeni mültecinin Türkiye’ye ve oradan da Avrupa’ya akmasına mahzur olduğu da bir gerçek. Türkiye Suriye’den çekilirse, çok dev bir mülteci akınıyla karşı karşıya kalınması ihtimali de çok yüksek. Türkiye yeni gelenlere ‘istediğiniz yere gidebilirsiniz, biz sonları denetim etmeyeceğiz’ derse Avrupa sonlarında nasıl bir kabus yaşanabilir farkında mısınız? Suriye siyasetleri ile ilgili olarak Türk hükümetini eleştirebileceğimiz çok nokta var fakat şunu da söz etmek lazım: Şayet Türkiye oradaki tampon bölgeleri oluşturmasaydı, Suriyelilerin Suriye topraklarında kalabilmelerini sağlamasaydı, Türkiye’deki mülteci sayısı 10 milyonu aşardı. Bu gerçeği de, bu bölgeler için hiç bir mali takviye vermeyen Avrupalılar da çok düzgün biliyorlar.”
“Zengin ülkeler, mültecilere duvar örüyor”
Profesör Erdoğan, AB’nin insani siyasetlerini eleştirirken, “Günümüz dünyasında varlıklı devletler, insani hareketliliğe fakat bunun kendi denetimleri altında gerçekleşmesi kuralıyla müsaade veriyor. Güçlü Batılı devletler, münasebeti ne olursa olsun, yaşanan acı ne kadar büyük olursa olsun, mültecilere duvar örüyor” dedi.
Avrupa’nın göçmenler ile mülteciler ortasında ayrım yaptığına da işaret eden göç uzmanı Erdoğan, değerlendirmesini şu sözlerle tamamladı:
“Avrupa ülkelerinde, pek çok kesimde, çalışabilecek insan bulunamadığı için önemli aksamalar yaşanıyor. Göçmenlere, hele nitelikli olanlara, ‘lütfen gelin, hatta size vatandaşlık da verelim’ davetleri yapıyorlar. Yıllık gerçek gereksinimi 5 milyon olan AB, yılda 2 milyon civarında göçmen alırken, savaştan ya da siyasi sebepler nedeniyle ülkelerinden kaçan mülteci sayıları çok sembolik kalıyor. Bu nedenle 100 mültecinin yalnızca 15’i gelişmiş ülkelere ulaşabiliyor. Bu çok acı bir tablo. Artık bu mevzuda bir mental değişikliğe gereksinim var.”
