Avrupa Birliği (AB) Komitesi Lideri Ursula von der Leyen, üye ülkelerle yapılan güçlü müzakerelerin akabinde Rusya’ya yönelik altıncı yaptırım paketini Avrupa Parlamentosu’na sundu. Bu pakette, “Buça’da savaş cürümleri işleyen” ve Mariupol’un insanlık dışı kuşatmasından sorumlu olan” asker ve sivillerin isimleri de yer alıyor. Tasarıda ayrıyeten Sberbank ile birlikte iki Rus bankasının daha Swift ödeme sisteminden çıkarılması ve böylelikle Rus finans dalının global sistemden tecrit edilmesi öngörülüyor. Lakin başka taraftan Rusya’ya güç karşılığı ödemeler, Gazprom Bankası üzerinden yapılmaya devam edecek. Bir öbür yaptırım da medyayı kapsıyor: Rusya’ya ilişkin üç devlet yayın kuruluşuna yasak getiriliyor.
Yaptırım paketinin en can alıcısı noktası ise Rusya’dan petrol ithalatına kademeli bir ambargonun öngörülmesi. AB Komite’nin teklifine nazaran, deniz yahut boru sınırı yoluyla Rus ham petrolü altı ay içinde, rafine eserler ise yıl sonuna kadar ambargo kapsamına alınacak.
Bazı meselelere karşın geniş fikir birliği
Almanya, uzun vakittir güç boykotunu frenleyen ülke olarak görülüyordu. Lakin Almanya İktisat Bakanı Robert Habeck, hafta başında Berlin’de yaptığı açılamada, “Bazı zorlukları beraberinde getirse de petrol ambargosunun uygulanabilir olduğunu” söyledi. Bu bahiste AB içindeki asıl direniş ise Macaristan, Slovakya ve Avusturya’dan geliyor. Çünkü üç ülke de ya büsbütün ya da büyük oranda Rusya’dan petrol ithalatına bağımlı. Bu nedenle Budapeşte ve Bratislava için yaptırım paketinde kimi istisnalar öngörülüyor.
Robert HabeckFotoğraf: Kay Nietfeld/dpa/picture alliance
Ancak Rusya’ya yakınlığı ile bilinen Macaristan Başbakanı Viktor Orban, bunu kâfi bulmuyor ve pakete itirazlarını sürdürüyor. AB Kurulu’nun hazırladığı paketin üye ülkelerce oy birliği ile kabul edilmesi gerekiyor.
Ekonomistlerin kuşkuları var
Peki Rusya’dan petrol ihracatının evreli bir halde son bulması, Putin’in savaş iktisadına nitekim darbe indirebilir mi? Güç ajansı “Rystad Energy”, Rus petrol üretiminde beklenen azalmaya karşın, petrol fiyatlarındaki artışın devam etmesi nedeniyle Rusya’nın gelirlerinin bu yıl 180 milyar dolara yükseleceğini kestirim ediyor. Bu, geçen yıla kıyasla neredeyse yüzde 50 oranında bir artış manasına geliyor. Üstelik Ukrayna savaşının başlamasından bu yana, Rusya’nın petrol üretiminde 1,6 milyar varil düşüş kaydedilmesine karşın.
Analist Daria Melnik, “Yaptırım ve ambargolara karşın Rusya birinci evrede, evvelki yıllara kıyasla fiyat artışından faydalanmaya devam edecek” diyor. Bununla birlikte, Moskova’nın petrol üretimi ve gelirlerinin orta vadede düşmesi kuvvetle olası. Çünkü Batılı alıcıların yerine Asya’da yeni müşterilere yönelmek, vakit ve büyük altyapı yatırımları gerektirecek. Güç uzmanları, bu nedenle Rusya’daki ham petrol üretiminin gelecek yılın ortasına kadar toparlanamayacağını kestirim ediyor.
Ekonomi gazetesi “Financial Times” başyazısında, petrol ambargosunu, “Dünya piyasasındaki fiyatları global ekonomiyi çökertecek kadar yükseltmeden” uygulamanın sıkıntı olacağını vurguluyor. Şu anda dünya pazarlarında çok fazla ölçüde petrol mevcut değil. OPEC ve Suudi Arabistan üzere büyük üreticilerin, Rus petrolünün boşluğunu telafi edebilecek durumda olup olmadıkları da şimdi bilinmeyen. AB’nin Rusya’ya yönelik petrol ambargosu uygulamaya hazırlandığına dair haberler bile, petrol fiyatlarının bu Çarşamba (04.05.2022) yaklaşık yüzde 3 oranında artmasına yol açtı.
Gümrük cezaları daha tesirli olabilir
Brüksel merkezli fikir kuruluşu “Bruegel” bünyesindeki iktisat uzmanlarının da AB’nin kademeli petrol boykotunun faydaları konusunda önemli kuşkuları var. Guntram Wolff ve Simone Tagliapietra, boykotun yol açacağı fiyat artışının, Rusya’nın petrol ihracatındaki kademeli düşüşü ziyadesiyle telafi edeceğine dikkat çekiyor. Moskova, kendisi açısından bu kısa vadeli olumlu etkiyi, vatandaşlarının gözünü boyamak için kullanabilir. Rus devlet bütçesinin yaklaşık yarısı, güç ihracatı ile finanse ediliyor.
Ekonomistler arzulanan tesirin, kademeli boykot yerine lakin acil ve tam bir güç ambargosu ile elde edilebileceğini kaydediyor; çünkü kademeli bir ambargo, Rusya’ya petrol ihracatını yine yönlendirmesi ve yeni pazarlara açılması için vakit kazandıracak. Uzmanlar, boykota alternatif olarak gümrük cezalarının daha âlâ sonuç vereceğini savunuyor. Zira gümrük tarifeleri, siyasi gelişmelere bağlı olarak daha kolay ayarlanabilir. Ayrıyeten ceza ödemeleri, örneğin bir “yediemin hesabında” biriktirilip, savaş sonrası Ukrayna’nın yine inşası için kullanılabilir.
Çevre müdafaa örgütü Greenpeace de memleketler arası toplumun geç reaksiyon vermesinin ve kademeli ambargo planlarının Rusya’ya çok fazla vakit kazandırdığına dikkat çekiyor. Örgüt, güç muhtaçlığı için Rusya’ya alternatif olabilecek yeni tedarikçiler aramak yerine, daha fazla güç tasarrufu yapılmasını talep ediyor.
