Uluslararası Af Örgütü (Amnesty International), 8 Temmuz’da Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edilerek maddeleşen 4. yargı paketinin memleketler arası hukuk standartlarından uzak olduğunu belirterek, bağımsız ve tarafsız bir yargı sisteminin teminat altına alınmadığı sürece yapılan değişikliklerin yüzeysel kalacağı uyarısı yaptı.
Uluslararası Af Örgütü açıklamasında, mevzuata ait değerlendirmelere kapsamlı olarak yer verdikten sonra, “Yeni yargı paketi, insan hakları garantilerini etkileyen en değerli ve yapısal sıkıntıları çözmekte yetersiz kalmakta ve Türkiye’de insan haklarındaki derin aşınmayı bilakis çevirecek somut önlemler sunmamaktadır” tespitine yer verildi.
Açıklamada, “Yasal ve yargısal değişiklikler, hükümetin yersiz müdahalelerine maruz kalmayan ve misyonlarını memleketler arası insan hakları hukuku ve standartlarına tam bir uygunluk içinde yerine getirebilen, bağımsız ve tarafsız bir yargı sistemini teminat altına alacak somut önlemler getirmediği sürece, bu son yargı paketi, yüzeysel değişikliklerden ibaret olacak ve ülkenin son derece kusurlu yargı sisteminde esaslı değişiklikleri yapmakta yetersiz kalacaktır” sözleri yer aldı.
Af Örgütü’nün değerlendirmesinde “Yargısal Aktiflik ve Adil Yargılama Metotlarına Ait Yeni Düzenlemeler”, “Kadınlara Yönelik Şiddet ve Mesken İçi Şiddetle Mücadele” ve “Tutukluluk ve İsimli Denetim Kararlarına Ait Değişiklikler” başlıkları yer aldı.
Yargısal aktiflik ve adil yargılama usulleri
Açıklamada, yeni yargı paketinde, “yargılamada yaşanan gecikmelerin önüne geçilmesi ve makul müddette yargılanma hakkının korunması amacıyla” yapılan değişikliklerin olumlu bir adım olmasına karşın yargı pratiği ve mevzuattaki eksiklikleri gideren teknik araçlarla sonlu kaldığı değerlendirmesinde bulunuldu ve “Etkin, şeffaf ve uygun işleyen bir yargı sisteminin temeli, yargıçların ve savcıların bağımsızlığının ve tarafsızlığının garanti altında olmasıdır” denildi.
Uluslararası Af Örgütü, Türkiye’nin, Dünya Adalet Projesi’nin (World Justice Project) Hukukun Üstünlüğü Endeksi’ne nazaran 2020’de 128 ülke ortasında 107’nci, temel haklara hürmet konusunda 128 ülke ortasında 123’üncü sırada olduğuna işaret ederek “Yargı bağımsızlığı, insan haklarına hürmetin temel unsurudur” açıklaması yaptı.
Değerlendirmede Yargıçlar ve Savcılar Kurulu’nun yapısının memleketler arası standartları karşılamadığı, yargı bağımsızlığı için kâfi teminatlar sağlamadığı tespitine de yer verildi. TBMM’nin, 18 Temmuz’da, kamu çalışanlarını terör örgütleriyle iltisaklı oldukları savıyla ihraç etme ve “terör” hareketleri şüphelilerini 12 güne kadar gözaltında tutma yetkilerini de kapsayan fevkalâde hâl yetkilerini bir yıl daha uzatan kararlar içeren bir torba yasa çıkarmasından da korku duyulduğu belirtildi. Milletlerarası Af Örgütü, yetkililere, darbe teşebbüsünden beş yıl sonra, yargı üzerindeki yetkiler de dahil olmak üzere, harikulâde hal yetkileriyle kontaklı olarak yürütmenin yetkilerini genişleten tüm teşebbüslere son verme daveti yaptı.
Kadınlara yönelik şiddet ve konut içi şiddetle mücadele
Uluslararası Af Örgütü raporunda, TCK’nın eşe karşı işlenen “kasten öldürme”, “kasten yaralama”, “eziyet” ve “kişiyi hürriyetinden mahrum kılma” cürümlerine ait dört hususunda yapılan değişikliklere de yer verildi. Cezaların artırılmasının, Türkiye’nin 1 Temmuz prestijiyle çekildiği İstanbul Sözleşmesi’nin gerektirdiği üzere tümkadınlar ve kız çocukları için aktif müdafaa sağlamadığı belirtilen açıklamada, “Değişiklikler, bayanlara yönelik şiddet ve konut içi şiddet problemine yönelik toplumsal cinsiyete dayalı bir perspektif sunmamakta; daha çok, cezayı artırıcı ögeleri aile kurumu ve evlilikle ilişkilendirerek ailenin dışında kalan yahut evli olmayan bayanları dışarıda bırakmaktadır” tabirine yer verildi.
Türkiye’nin İstanbul Mukavelesinden çekilmesi bayan örgütlerinin ağır protestolarına yol açmıştı.
Kadın hakları kümelerinin bilgilerine nazaran 2020’de en az 300, 2021’de ise Eylül ayına dek 200’ün üzerinde bayanın öldürüldüğüne işaret edilen raporda, “AİHM kararlarının uygulanmasını denetlemekten sorumlu Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’nin Opuz/Türkiye Kararı’na ait yakın vakitte yaptığı incelemede tespit ettiği üzere, Türkiye, konut içi şiddet mağdurlarına yönelik tesirli kollayıcı ve önleyici önlemler almakta ve faillere yaptırımlar uygulamakta yetersiz kalmayı sürdürmektedir” denildi.
Tutukluluk ve isimli denetim kararları
Türkiye’nin, AİHM tarafından verilen kararlarda ihlal sayısı bakımından Avrupa Kurulu üyesi ülkeler ortasında ikinci sırada yer aldığına işaret edilen raporda, 2016’daki darbe teşebbüsü sonrasında açılan davalardaki kararların çoğunluğunda, kişi hürriyeti ve güvenliği hakkını düzenleyen 5’inci unsurun ihlal edildiği kararı çıktığı kaydedildi.
AİHM’in Selahattin Demirtaş ve Osman Kavala kararlarına da atıfta bulunularak “Uzun periyodik ve haksız tutukluluk kararlarından ve muhalif sesleri bastırmak için kullanılan çok geniş terörle uğraş mevzuatından kaynaklanan, uzun vakittir süregelen çok sayıda insan hakları ihlalinin varlığında, 4. yargı paketiyle yapılan yasal değişiklikler, yargı sistemindeki ayrıntılı olarak belgelenmiş kusurlara tahlil getirmemektedir” denildi.
Yargı paketinde, CMK Husus 100/3’e, katalog kabahatlerde tutukluluk kararlarına münasebet olarak kuvvetli kabahat kuşkusunun varlığını gösteren”somut delillerin”açık bir mecburilik olarak eklendiğine işaret edilen raporda bu durumun katalog kabahatler ortasında listelenen “cinsel saldırı” ve “çocuklara cinsel istismar” davalarında uygulamadaki meseleleri daha da ağırlaştırabileceği uyarısı yapıldı. Af Örgütü, “CMK Husus 100’ün sıkıntılı niteliği ve uygulaması dikkate alınarak, ilgili unsurun “katalog suçları” düzenleyen üçüncü fıkrası yürürlükten kaldırılmalıdır” talebinde bulundu.
DW/BK,TY
© Deutsche Welle Türkçe
