Dünyanın önde gelen ekonomilerinden Almanya şu günlerde bilhassa kışı nasıl geçireceğinin hesaplarını yapıyor. Nedeni ise Rusya’nın doğal gaz sevkiyatını büsbütün kısacağı korkusu. Rusya, geçen ay Kuzey Akımı 1 üzerinden aktardığı doğal gazı büyük ölçüde kısmış, bunun üzerine Almanya da 23 Haziran’da doğal gazda kriz düzeyini 2’ye yükseltmişti. Kuzey Akım 1’de daha evvel planlanmış olan bakım çalışmaları ise 11 Temmuz’da başlayacak ve gaz sevkiyatı 10 gün boyunca yapılmayacak. Lakin Moskova’nın bu bakım çalışmalarından sonra doğal gaz musluğunu ya hiç açmayabileceği ya da açsa bile çok düşük düzeyde tutabileceğinden telaş ediliyor.
Almanya’da doğal gazda düşünce derecelendirmesinde 1’inci düzey erken ikaz, 2’inci alarm, 3’üncü düzey de acil durum olarak tanımlanıyor. Doğal gazda erken ikaz Mart 2022’de verilmişti. Alarm düzeyi olarak nitelenen ikinci dereceye ise Haziran ayında Rusya’nın doğal gaz akışını yüzde 60 oranında azaltılmasıyla iddia edilenden evvel geçildi. Alarm düzeyi olarak nitelenen bu ikinci kademenin manası, gaz tedarikinde bir sorun olduğu yahut talebin çok yükseldiği ve temin şartlarının kötüleştiğinin teyidi. Lakin bu alarm düzeyinde devletin müdahalesi kelam konusu değil. Son evre olan acil durum halinde ise hükümet doğal gaz piyasına direkt müdahale etme hakkına kavuşuyor.
Kuzey Akım 1 boru hattıFotoğraf: Stefan Sauer/dpa/picture alliance
Ülkedeki güç dağıtımından sorumlu kuruluş olan Almanya Federal Ağ Ajansı da geçen hafta Rusya’dan doğal gaz tedarikinin büsbütün kesilebileceği ikazını yaparken vatandaşları ve sanayiyi güç tasarrufuna çağırdı. Rusya’dan güç akışının kesilmesinin ülkede tamemen bir gaz kesintisi manasına gelmeyeceğine dikkat çeken Federal Ağ Ajansı, Almanya’nın Rusya dışında Norveç ve Hollanda’dan doğal gaz tedarik ettiğini hatırlattı, almaya da devam edeceğini vurguladı.
Ancak hafta başında Norveç’te petrol ve doğal gaz kesiminde çalışanların greve başladığı haberi nedeniyle Ağ Ajansı’nın açıklaması tasaları gidermeye yetmedi. Ayrıyeten federal hükümetin bir soru önergesine verdiği yanıtta, işletmelere acil durumlar için en az 72 saat güç sağlayan jeneratör almasını tavsiye ettiğinin ortaya çıkması, doğal gazda durumun ciddiyetini daha da çarpıcı biçimde gözler önüne serdi.
Depoların yaklaşık yüzde 62’si dolu
Almanya’da yapılan son resmi açıklamalara nazaran, ülkedeki doğal gaz depolarının yüzde 61,85’i dolu. Rusya’nın akabinde Avrupa’nın güç muhtaçlığının neredeyse dörtte birini karşılayan Norveç’teki petrol ve doğal gaz bölümünde Salı günü başlayan grevin yayılması halinde depoların istenilen biçimde dolmayabileceği belirtilmiş, grevin yayılması durumunda ülkenin doğal gaz ihracatının yüzde 56 oranında azalabileceği bildirilmişti.
Soldan sağa; Almanya İktisat Bakanı Robert Habeck, Başbakanı Olaf Scholz ve Maliye Bakanı Christian Lindner.Fotoğraf: Kay Nietfeld/dpa/picture alliance
Norveç’teki grev ve global resesyon korkusu Avrupa’da doğal gaz fiyatının Pazartesi günü yüzde 9 kadar artarak megavatsaatinin son üç ayın doruğuna çıkmasına ve 176 eurodan süreç görmesine neden oldu.
Norveç hükümeti ise dün geç saatlerde alışılmışın dışında bir adım atarak başlayan grevi, güç krizi ve Ukrayna savaşının yol açtığı jeopolitik durum nedeniyle durdurdu. Ayrıyeten patron ile çalışanların toplu kontratta uzlaştırılması için bir özel komite oluşturulduğunu açıkladı.
Enerji Güvenliği Maddesi’nde değişiklik
Doğal gazda en makûs senaryoya hazırlanan Alman hükümeti, Güç Güvenliği Maddesi’nde da değişikliğe gitti. Değişiklikteki en değerli nokta, güç şirketlerini kurtarmaya ve muhafazaya yönelik 24’ncü hususta oldu. Güç tedarikçisi şirketler, şimdiye kadarki düzenlemeye nazaran müşterileriyle yaptıkları mutabakatların dışında çıkıp mutabakatta geçerli fiyatın üzerinde bir fiyat talep edemiyordu. Federal kabinede Salı günü kabul edilen değişiklikle bu, kriz ve alarm durumlarında mümkün hale getiriliyor.
Federal hükümetin yaptığı yasal değişiklikle güç şirketleri, müşterileriyle ortasında var olan kontratlara karşın, tedarik zincirinde görülen maliyet artışını, alıcıları olan belediyelere, endüstriye ve vatandaşa gelecekte yansıtabilecek. Lakin buradaki artış, daha evvel saptanmış fiyat ile tedarik edilen ölçü ortasındaki fark kadar olabilecek, bunu aşamayacak. Ayrıyeten tedarik zincirindeki maliyet artışının fiyata, hasebiyle da müşteriye yansıtılabilmesi için ülkede acil durum ve alarm düzeyi ilan edilmiş olması kaidesi koşuluyor.
Yasal düzenlemede tüketiciyi keyfi uygulamalardan korumak için öteki bir tedbir daha alınıyor. Bu da ülkedeki doğal gaz dağıtımını koordine eden Almanya Ağ Ajansı’nın ülkeye yapılan doğal gaz ithalatında büyük ölçüde azalma olduğunu resmi olarak tespit etmiş olması.
Yasal değişiklikle Almanya’da devlet, kritik kıymete sahip güç şirketlerinde kapital ile hisse sahibi olma yolunu da açıyor yahut onlara teminat verme ya da kredibiltesini yükseltme üzere takviye ihtimallerini de mümkün kılıyor. Bu cins takviyelerin mühletinin ise yalnızca hudutlu bir vakit dilimi geçerli olması öngörülüyor.
Eneji devi Uniper’in Etzhel’deki doğal gaz deposuFotoğraf: Uniper SE
Enerji devi Uniper zora düştü
Rusya’da devlete bağlı güç şirketi Gazprom’un en büyük müşterilerinden biri olan Alman güç devi Uniper, 14 Haziran’dan bu yana Gazprom ile anlaştığı ölçünün yalnızca yüzde 40’ını alabildiğini, müşterilerinin gereksinimini karşılamak için geri kalan ölçüsü diğer kaynaklardan, oldukça de yüksek fiyata sağlamak zorunda olduğunu açıkladı. Şirket, bu nedenle oluşan maddi açığının gün geçtikçe büyüdüğünü belirterek federal hükümetten resmen yardım talebinde bulundu.
Almanya’da en büyük gaz depolarını da elinde bulunduran Uniper ve emsal şirketler, Rusya’ya yönelik yaptırımlar yahut Rusya’dan gelen doğal gazın azalması üzerine daha değerliye güç tedarik etmekle karşı karşıya, lakin Almanya’daki düzenlemeler, bu şirketlerin ortadaki fiyat farkını müşterilerine yansıtmasını engelliyor. Almanya’da doğal gaz sarfiyatı, bir evvelki sene yapılan toplam tüketimin 12 aya bölünmesi ile hesaplanıyor ve aylık sarfiyat olarak kelam konusu o ölçü ödeniyor. Münasebetiyle da kısa vadeli artırımlar kelam konusu olamıyor.
Vatandaş hem korunuyor hem de tedarikte birinci sırada
Kötü senaryoya hazırlanan Alman hükümeti başta dargelirliler olmak üzere ulaşım, güç masrafları ve akaryakıtta vatandaşa yönelik yardımlar ve tek seferlik direkt ödemeler başlattı. Mümkün bir güç darboğazı ile fiyatların tekrar yüksek oranda artması halinde hükümet yeni dayanak paketleri de çıkaracağını duyurdu.
Pazartesi günü Başbakan Olaf Scholz, birinci kere 1967 yılındaki kriz devrinde hayata geçirilen ve sendikalar ile patron temsilcilerini bir masada toplayan “Uyumlu Eylem” isimli tepeyi tekrar hayata geçirdi. Hükümetin buradaki emellerinden biri de pandemi nedeniyle son iki yıldır toplu kontratları sıfır yahut düşük artırımla geçiren sendikaları yüksek artırım talep etmemeye ikna etmek. Hükümet, maaşlara yapılacak yüksek artırımların enflasyonu daha da tırmandıracağı ve bir spiral tesiri yaratacağını savunuyor.
Öte yandan Almanya Perakendeciler Birliği’nin yaptırdığı yeni bir kamuoyu araştırmasına nazaran tüketicilerin yüzde 27’si artan fiyatların da tesiriyle maaşlarıyla masraflarını karşılayamaktan korkuyor ve harcamalarını kısma yoluna gidiyor. Bu da iki yıllık pandemiden sonra canlanma bekleyen pek çok bölüm için büyük telaş kaynağı.
