CHP, GÜZEL Parti, Saadet Partisi, DEVA Partisi, Gelecek Partisi ve Demokrat Parti’nin uzun bir müddettir üzerinde çalıştığı “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mutabakat Metni” bugün Ankara Bilkent Otel’deki merasimde imza altına alındı. Merasimde, insan hakları örgütleri, bayan ve gençlik örgütleri, memur ve patron sendikaları, barolar, meslek kuruluşları üzere sivil toplum örgütlerinden 700’e yakın davetli yer aldı.
Genel liderler Kemal Kılıçdaroğlu, Meral Akşener, Ali Babacan, Ahmet Davutoğlu, Temel Karamollaoğlu ve Gültekin Uysal’ın imzaladığı metnin ayrıntılarını genel lider yardımcıları açıkladı.
“Siyasi Etik Kanunu hazırlayacağız”
Kürsüye birinci olarak CHP Genel Lider Yardımcısı Muharrem Erkek geldi. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin idarede şahsiliğe ve keyfiliğe yol açtığını belirten Erkek, “Bizler, anayasal devlet anlayışına ters, demokratik hukuk devletini temelinden zedeleyen ve egemenliği şahsileştiren bu sisteme karşı çıkıyoruz” dedi. Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de hazırlanacak Siyasi Etik Kanunu’na ait konuşan Erkek, “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem, şeffaf ve hesap verebilir bir sistemdir. Bu sistemde siyasi makamların millete hizmetten diğer hiçbir hedefi olmayacaktır. Bunun teminatı de hazırlayacağımız Siyasi Etik Kanunu’dur” diye konuştu.
DEVA Partisi Genel Lider Yardımcısı Mustafa Yeneroğlu da iştirakçi, özgürlükçü ve çoğulcu demokrasinin gereklerine uygun bir hükümet sistemi modeli amaçladıklarını vurgulayarak “Hükümet sistemimizde, temsilde adalet ile idarede istikrar prensiplerini eşit halde temel almaktayız” bildirisini verdi. “Güçlü Meclis” vurgusu yapan Yeneroğlu, bu gayeyle öncelikle “etkili ve iştirakçi bir yasama” organı öngördüklerini, TBMM’nin temsil yeteneğinin arttırılacağını, kanun yapma ve yürütmeyi denetleme fonksiyonlarının tesirli kılınacağını, böylelikle de yasama organının daha demokratik ve daha tesirli olmasının sağlanacağını söyledi.
Demokrat Parti Genel Lider Yardımcısı Bülent Şahinalp ise kuvvetler ayrılığı unsuruna ve aktif istikrar ve denetleme sistemlerine dayanan bir hükümet sistemi amaçladıklarını belirtti. Cumhurbaşkanlığı makamının niteliği, mühleti vazife ve yetkileri ile ilgili düzenleme yapacaklarını açıklayan Şahinalp, Cumhurbaşkanı seçilen kişinin partisi ile ilişiğinin kesileceğini belirtti. Şahinalp, Cumhurbaşkanı ile Meclis’in misyon müddetlerinin ayrıştırılması gayesiyle Cumhurbaşkanı’nın misyon süresininin de 7 yıl olarak belirleneceğini kaydetti.
Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcısı Ayhan Sefer Üstün
“Yargı bağımsızlığını sağlayacağız”
Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcısı Ayhan Sefer Üstün de yargının bağımsız ve tarafsızlığının sağlanması için yapılacak düzenlemelere ait konuştu. Üstün, “Yüksek yargı şuraları ile yüksek yargı organlarının bağımsızlıkları ve demokratik meşruiyetlerini güçlendireceğiz. Bu konseylere ve organlara yürütmenin müdahalesini engelleyecek önlemleri alacağız” dedi. Bağımsız ve tarafsız yargı hedefiyle hazırlanan çalışmayı altı ana başlık etrafında topladıklarını kaydeden Üstün, “Hâkimlik ile savcılık mesleklerini, tam bağımsızlık için birbirinden ayıracağız. Yargıçların idari misyonları tarafından Adalet Bakanlığı’na bağlı olduğuna ait Anayasa kararını kaldıracağız” dedi.
Saadet Partisi Genel Lider Yardımcısı Bülent Kaya da kamu idaresinde liyakat ve hukuka uygunluk unsurlarını hakim kılacaklarını belirterek “Tüm kamu kurumlarının, işlev ve etkinliklerini gözden geçirerek muhtaçlıklar doğrultusunda tekrar yapılandıracağız. Bu bağlamda paralel bütün kurum ve konseylerin faaliyetlerine son vereceğiz” dedi. Kamuya işe alımlarda mülakat uygulamalarına son vereceklerini de kaydeden Kaya, “Yazılı imtihan sonuçlarını temel alacağız. Kelamlı mülakat yapılması mecburî olan haller ise fakat kanunla düzenlenmek kaydı ile istisna olacaktır. Bu durumda da adaylara yöneltilecek sorular kura yöntemiyle belirlenecek, kelamlı imtihan ve mülakatlar kayda alınacaktır” sözünü kullandı.
İYİ Parti Genel Lider Yardımcısı Bahadır Fazilet ise temel hak ve özgürlüklerin, lisan, din, mezhep, ırk, cinsiyet, siyasi ve toplumsal aidiyet farkı gözetmeksizin tüm beşerler için garantiye kavuşturulması hedefiyle iç hukukun memleketler arası standartlarla uyumlu kılınacağını tabir etti. Fazilet, tabir özgürlüğü ile ilgili “Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin içtihatları yeterince şiddete teşvik, nefret söylemi ya da kişilik haklarına taarruz durumları dışında sınırlandırılmayacak” dedi. Fazilet, bayana şiddetle ilgili de “Kadına karşı işlenen kabahatlerle ilgili Türk Ceza Kanunu’nda gerekli düzenlemeler derhal yapılacaktır. Failler için caydırıcı cezalar öngörülecek, uygulanan indirim sebepleri yine düzenlenecektir” açıklamasını yaptı.
İYİ Parti Genel Lider Yardımcısı Bahadır Erdem
Mutabakat Metni’nde öteki neler var?
Etkili ve iştirakçi bir yasama organı olması hedeflenen TBMM’nin temsil yeteneği arttırılacak. Bu emelle, seçim barajı yüzde 3’e düşürülecek. Siyasi partiler hakkındaki yasal mevzuat ve yaptırım kararları Avrupa Kurulu standartlarında yenilenecek. AKP iktidarının son yıllarda sıkça başvurduğu torba kanun uygulamasına da son verilecek. Bakanlar Heyeti, sırf yetki kanununa dayanması, Meclis tarafından konusu, sonları ve mühleti açıkça belirtilmesi hallerinde kanun kararında kararname çıkartabilecek. Cumhurbaşkanı’nın kanun imal süreçlerindeki yetkisi, sadece bir ikaz niteliği taşıyan geri gönderme yetkisi ile sınırlanacak.
Başbakan, TBMM üyeleri ortasından belirlenecek. Cumhurbaşkanı, Meclis’te en çok milletvekiline sahip siyasi partiye hükümeti kurma misyonunu verecek. Cumhurbaşkanı ya da Bakanlar Heyeti’nin tek başına OHAL ilan etme yetkisi olmayacak. OHAL ilan etme yetkisi, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu’na ilişkin olacak. Bu yetki, TBMM’nin onayına tabi tutulacak. Yargıçlar ve Savcılar Konseyi kaldırılacak. Yargıçlar Şurası ve Savcılar Şurası biçiminde iki farklı şura oluşturulacak. Adalet Bakanı, Yargıçlar Şurası’nda yer almayacak. Çoklu baro uygulaması kaldırılacak. Mahallî idarelerde kayyum uygulamalarına son verilecek.
KESK: OHAL’de işten atılanlara verilen kelamı göremedik
Törenin akabinde sivil toplum kuruluşlarının (STK) temsilcileri DW Türkçe’nin açıklanan metne ait sorularını yanıtladı. KESK Eş Genel Lideri Mehmet Bozgeyik, metinde Türkiye’nin temel sıkıntılarına ait genel belirlemelerin olduğunu söyledi. Bozgeyik, alt başlıklara bakıldığında ise eksikler olduğunu lisana getirerek “Kamuya birinci alımda mülakat sisteminin kaldırılması yerine, mülakatın kayıt altına alınacağına dair bir kıymetlendirme var. Halbuki biz kamuya mülakat, arşiv kaydı, güvenlik soruşturması üzere uygulamalara derhal son verilmesini talep ediyorduk” dedi.
OHAL sürecinde 200 bine yakın kamu işçisinin işten atıldığını ve bu bireylerin işe alınacağına yönelik açıklamaları hatırlatan Bozgeyik, eleştirisini “Ancak bunların metinde yer almadığını gördük. Bu boyutuyla da çeşitli eksiklikler olduğunu lakin temel itibariyle onarımın değil, bilhassa hem Anayasa’nın tümden demokratikleştirilmesine yönelik adımlarının süratlice atılması gerekiyor” biçiminde sürdürdü.
Yasa imal süreçlerine meslek örgütlerinin dahil edilmesi taleplerine de dikkat çeken Bozgeyik, “Bütçe yapma süreçlerine ait de demokratik kitle örgütlerinin de iştirakine dair vurgunun olmadığını gördük” dedi. Bozgeyik, tüm eksiklere rağmen açıklanan ortak metnin, Türkiye’nin bilhassa önümüzdeki periyot açısından tekrar demokratikleşmesi ismine kıymetli bir adım olduğunu da tabir etti.
İHD: İnsan hakları sıkıntısını çözecek teklifler gerekli
İnsan Hakları Derneği Lideri Öztürk Türkdoğan da altı partinin uzlaşması ve tekrar parlamenter sisteme dönüşle ilgili açıkladıkları teklifleri başlangıç olarak değerli bulduklarını fakat, demokrasi ve insan hakları sıkıntılarını çözecek Anayasa tekliflerine muhtaçlık olduğunu lisana getirdi. Türkiye’de herkesin kendisini devlet ve vatandaşlık bağıyla bağlı hissedeceği anayasal vatandaşlık modeline gereksinim olduğunu söz eden Türkdoğan, “Bu birçok noktada asimilasyon siyasetlerini sona erdirecek olan anayasa önermesinin özü bu olacaktır. Anayasal vatandaşlığa geçtiğiniz vakit artık etnisitinezin, inancınızın bir değeri kalmayacaktır” halinde konuştu.
İnsan Hakları Derneği Lideri Öztürk Türkdoğan
Türkdoğan, “Bu temel noktalarda da anayasa teklifleri geliştirilirse bilhassa Kürt sorunu başta olmak üzere birçok temel etnik inançsal ekonomik siyasi sorunların tahlil sürecine gireceği kanaatindeyim” dedi.
İkinci Yüzyıl Enstitüsü Vakfı: Kutuplaştırıcı iklime panzehir
İkinci Yüzyıl Enstitüsü Vakfı Lideri Müslim Sarı da farklı siyasi geleneklerden gelen altı siyasi partinin bir masa etrafında toplanmasının değerli olduğunu belirtti. Açıklanan metni içerik ve biçim olacak biçimde kıymetlendirmek gerektiğini söz eden Sarı, “Şekil olarak farklı siyasal geleneklerden gelen altı siyasi partinin bir masa etrafında toplanması ve Türkiye’nin gelecek konusunda ortaklaşmasının bilhassa içinden geçtiğimiz bu kutuplaştırıcı iklime panzehir olması açısından son derece değerli. Türkiye’nin önümüzdeki periyot siyasal geleceği açısından da çok tarihi bir değere sahip” diye konuştu.
“Metne içerik olarak bakıldığında bu metnin hem daha evvelki metinde daha evvelki sistemlerden çok ayrıştığını tıpkı vakitte mevcut sistemin reddiyesini içerdiğini görüyoruz” diyen Sarı, eskiye dönüş olmadan lakin eskinin cumhuriyet birikimlerini kapsayıcı biçimde ortak bir ufukla yol alınacağının bir göstergesi olması açısından metnin kıymetli olduğunu da tabir etti.
Eray Görgülü
© Deutsche Welle Türkçe
