Merkez Bankası faizi sabit tutarak, ekonomik istikrar için önüne çıkan fırsatı kullanmamış oldu. Halbuki Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ve başta güç olmak üzere artan emtia fiyatlarının tüm dünyada enflasyonu tetiklemesi, Merkez Bankası’na da faiz artırımı için değerli bir münasebet hazırlamıştı. Faiz artırımına gidilmemesinin nedeninin Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yüksek büyüme hırsı ve faiz takıntısı olduğu açıkça gözüküyor.
Küresel gelişmeler ve içeride artan ekonomik risklerin tesiriyle Türkiye’nin 2022 yılı büyüme beklentisi giderek düşüyor. Bu yıl iktisadın tıkanmaması için yüzde 3, hatta daha altında bir büyüme oranı ile yetinilmesi gerektiği konusunda ekonomistler hemfikir. Faiz artışı tahminen tüm sıkıntıları çözmeyecekti fakat Türkiye iktisadının rasyonel siyasetlere dönüşü konusunda kıymetli bir işaret olarak görülebilirdi. Bunun sonucunda enflasyon beklentilerinin düşürülüp ekonomik istikrarın yine kurulması umudu doğabilirdi. Fakat Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın tercihi nedeniyle bu rasyonel adım atılamadı.
Ekonomi uzmanı Erdal Sağlam
Yıl sonu enflasyon beklentisi ne oldu?
Ekonomi uzmanları gerçek faiz hesabında da kullanılan, önümüzdeki bir yıla ait enflasyon beklentilerinin kritik bir sayı olduğuna işaret ediyorlar. Merkez Bankası toplantısı öncesi söylentileri çıkan, 2,5 puanlık indirimin yapılması halinde enflasyon beklentilerinin düşeceğini söylüyorlardı. Şu anda yüzde 55 olan yıllık enflasyonun zirve noktası ve ne vakit geriye dönüş başlayacağı konusundaki beklentiler, son periyotta süratle bozuldu. Faiz artışı olsaydı, önümüzdeki bir yıla ait enflasyon beklentilerinin yüzde 25-30 bandına inmesini bekleyen uzmanlar, faiz artışı yapılmadığı için bu beklentinin 35-40 bandında olacağını söylediler. Yıl sonu için piyasaların enflasyon beklentisinin yüzde 40’ın üzerine çıkmış olmasının da, faiz artışı muhtaçlığını aslında açıkça gösterdiği görüşündeler.
Hükümeti bekleyen değerli riskler neler?
Hükümetin geçtiğimiz Eylül ayında “Yeni İktisat Programı” ismini vererek devreye soktuğu siyasetlerinden -şimdi olmasa bile- orta vadede vazgeçmesinin kaçınılmaz olacağını belirten uzmanlar, birkaç ay içinde sıkışmanın artacağı görüşündeler. Mevcut siyasetlere münasebet için “cari fazla verip enflasyonu düşüreceğiz denilirken, yıl sonunda en azından 25 milyar dolarlık cari açığa ulaşılması kaçınılmaz görülüyor. Büyümenin Cumhurbaşkanı’nın isteği doğrultusunda en az yüzde 5’e çıkarılması halinde; mevcut petrol fiyatlarıyla, bu açığın 35 milyar doların üzerine çıkacağı hesaplanıyor. İktisat idaresi hâlâ kurlardaki artışı frenlemeye, bunun için eksi rezervlerden harcayıp kura müdahale etmeye devam ediyor. Cari açığın büyümesi, umut bağlanan turizm gelirlerinin savaş nedeniyle azalması döviz talebini artıracağı için kurlardaki mevcut düzeyin korunması uygunca zorlaşacak.
Kur Muhafazalı Mevduat macerası neye yol açar?
Mart sonundan başlayarak kur muhafazalı mevduatlarda geri dönüş başlayacak ve Nisan ayında bu hesaplar için bütçeden ödenecek farklar da aşikâr olmaya başlayacak. Kur muhafazalı mevduat hesaplarında artışın durduğu biliniyor. Nisan’dan başlayarak bu hesapların bozulması riski iktisat idaresinin tüm planlarını bozma tehlikesi taşıyor. Bu mevduatları korumak için vadeyi düşürmek, tasarruf sahibine ödenecek faizi yükseltmek üzere süreksiz önlemlerin devreye sokulabileceği konuşuluyor. Buna karşın bu hesapların bozulup, dövize olan talebin tekrar artması halinde, kurları tutmak uygunca zorlaşacak.
Bu ay faiz artırılarak bütün bu tehlikelerin yumuşatılması mümkün olabilecekti. Artık ise Nisan’dan başlayarak cari açığın giderek büyüdüğünü göreceğiz; açık nedeniyle rezervler üzerindeki baskı da, birikimli tesirle giderek büyüyecek. Bu etapta tasarrufçunun yine dövize talebini artırmasından, kurlar üzerindeki baskının güzelce artmasından kaygı ediliyor.
Bütçede durum ne, “denge” daha ne kadar korunabilir?
Bununla birlikte şu ana kadar uygun götürülen bütçe istikrarının de bozulmaya başlayacağını görüyoruz. Birinci iki aylık bütçe, Merkez Bankası ve kamu bankaları karlarının tesiriyle olumlu bir sonuç verdi. Lakin Mart ayından başlayarak bütçe açığının artması bekleniyor. Nisan’dan itibaren kur muhafazalı mevduat yükünün de gelmesiyle açığın büyümesi kaçınılmaz olacak. Enflasyondaki yükselişi frenlemek için BOTAŞ, TMO üzere kamu kuruluşlarına verilen sübvansiyonların süratle arttığı, bunun da bütçedeki deliği büyüteceği açıkça gözlenmeye başladı. Birinci 2 ayda görülen faiz harcamalarının bütçedeki hissesinin artması da, bütçe için yeni bir alarm işareti olarak sayılabilir.
Bütçeye bir büyük yükün de, çalışan ve emekli maaşlarına temmuzda yapılacak artırımlardan geleceği anlaşılıyor. Yüzde 60’lara giden enflasyon, yılbaşındaki verilen maaş artırımlarını eritti. İktidar partisinin yapılan anketlere nazaran oyları da giderek eridiği için, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Temmuz ayında yeni bir artırım kararı vermesine kesin gözüyle bakılıyor.
Ekonomi idaresinin önündeki tehlike: “İkiz açık”
Bu kararın hem bütçedeki açığı değerli boyutta büyütmesi, hem de enflasyon beklentilerini daha da üst taşıması kaçınılmaz olacak. Büyüyen cari açığa bütçe açıklarındaki büyüme eklendiğinde, iktisat literatüründe “ikiz açık” olarak isimlendirilen bir ekonomik çıkmaza daha girmiş olacağız. Bu ay faiz artışının yapılmaması, iktisattaki ikiz açık tehlikesinin de giderek büyümesi sonucunu doğuracak. Bu tehlikenin önümüzdeki günlerde daha sık gündeme gelmesi bekleniyor.
Ekonomi etraflarında, piyasa beklentileri zıddını gösterse de, yeniden de Mart ayında iktisat idaresinin rasyonel davranıp faiz artıracağı yolunda bir umut vardı. İktisat idaresi rasyonel siyasetlere, bu ay da geri dönüş yapmadı lakin önümüzdeki birkaç ay içinde buna mecbur kalabilir. İktisat uzmanları, bozulmayı gösteren bilgilerin artacağı mayıs ayında; Merkez Bankası’nın faiz artışına karar vermek zorunda kalabileceğini belirtiyorlar. Aksi takdirde Eylül-Ekim aylarında iktisatta “bütünüyle tıkanma” yaşanacağı ihtimaline dikkat çekiyorlar.
Erdal Sağlam
© Deutsche Welle Türkçe
