Başkent Ankara’da son dört gündür yaşanan fırtına ve sel baskınlarında üç kişi ömrünü yitirdi, bir kişi de kayboldu. Çatıların uçması, ağaçların devrilmesi üzere 6 binin üzerinde olaya müdahale edilen Ankara’da çok sayıda konut ve iş yerini de su bastı. Başkent’te yaşananlar, kentin altyapısıyla ilgili meseleleri bir sefer daha gündeme getirdi.
Uzmanlara nazaran çok yağışın yanı sıra altyapı eksikliği de yaşanan felakette tesirli oluyor. Uzmanlar, su yataklarının etrafında yaşanan imar yoğunluğu sonucu suyun yaklaşık yüzde 80’i toprağa karışamadığını ve akışa geçtiğini tabir ediyor. Bu sular, üstü kapatılan derelerle birleşince de makul noktalarda sel baskınları meydana geliyor.
Meteoroloji datalarına nazaran son dört gündür yaşanan fırtınada rüzgarın suratı vakit zaman 82 kilometreye çıkarkenbazı bölgelerde metrekareye saatte 127 kilogram yağış gerçekleşti. Ankaralılar da meydana gelen sel ve taşkınların açtığı yaraları sarmaya çalışıyor.
Plansız yapılaşma, tehlikeye neden oluyor
Bir devir İnşaat Mühendisleri Odası Ankara Şubesi Su Çalışma Kümesi Üyesi olarak vazife alan İnşaat Yüksek Mühendisi ve su uzmanı Hasan Akyar’a nazaran kent çanağındaki derelerin üstünün plansız formda örtülmüş olması felaketin en büyük sebeplerinden birisi.
İnşaat Yüksek Mühendisi ve su uzmanı Hasan AkyarFotoğraf: Eray Görgülü/DW
Akyar, Ankara çanağının içinde aslında 100 civarında küçük dere, Çubuk, Hatip ve İncesu olmak üzere üç de büyük dere bulunduğunu dikkat çekiyor. Akyar, 1957 yılında Hatip Çayı’nda 192 kişinin kaybolduğu büyük taşkının akabinde Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’nün kentin drenaj sistemini tekrar ele aldığını ve derelerin üstünün 1968 yılından itibaren kapatılmaya başlandığını vurguluyor. Son yıllarda derelerin etrafında plansız yapılaşmaların çoğaldığına işaret eden Akyar, “Eskiden tek katlı, iki katlı seyrek yapılaşma olan yerlerde artık 50 kata kadar apartmanlar yapıldı. Münasebetiyle oradaki su muhtaçlığı 1’ken 20’ye çıktı. Tüketilen su da kanalizasyon olarak kullanıldı ve evsel atık sistemine döndü” tespitini yapıyor.
Bu durumun da kanalizasyon sistemine ek yük getirdiğini belirten Akyar, Ankara’da kanalizasyon sistemi ile yağmur suyu sisteminin tek bir kanalda birleşmesi nedeniyle çok yağış olunca derelerin taşmasına sebep olduğunu tabir ediyor.
“BAKAY projesine devam edilmeli”
Murat Karayalçın’ın belediye başkanlığı periyodunda 1990’lı yıllarda kanalizasyon sistemi ile yağmur suyu sistemini ayıracak olan BAKAY isimli bir proje başlanmıştı. Bu projenin bir bileşeni olarak Tatlar’da büyük bir pis su arıtma tesisi yapıldığını belirten Akyar, lakin 1994 yılından sonra projeye yatırım yapılmadığını, son birkaç yıldır harikulâde imar değişiklikleri olduğundan projenin değişikliğe gidilerek devam ettirilmesi gerektini öneriyor.
Ankara’nın kayıp derelerinden birçoğunun üzerinde bugün pazar yerleri, parklar, otoparklar bulunduğunu ve birçoğunun da kanalizasyon sistemine bağlanmış olduğunu belirten Akyar, kelam konusu derelerle ilgili örnekler de veriyor. Akyar, Ankara Kent Hastanesi için yaklaşık 7 yıl evvel açılan lakin daha sonra tüzel nedenlerle inşaatı durdurulan kavşağın Bilkent’teki Ağıl Deresi’nin önünü kestiğini söylüyor. Derenin etrafındaki yapılaşmanın devam ettiğini de kaydeden Akyar, çok yağışlarla birlikte bu bölgede de felaketin yaşanabileceğini vurguluyor.
Ankara’da sel felaketi Fotoğraf: DHA
“Anıtkabir yakınındaki Kirazlıdere de açıktan akıyordu”
Akyara’a nazaran Ankara’da Dikmen Deresi, İncesu, Hatip Çayı üzere bölgeler de her an baskın tehlikesiyle karşı karşıya. Ankara’nın Bahçelievler semtinde Anıtkabir’in çabucak yanındaki 1. Cadde’nin altından akan Kirazlıdere örneğine de dikkat çeken Akyar, 1960’lı yılların sonuna kadar derenin açıktan aktığını kaydediyor.
Akyar, “Bahçelievler’den Maltepe’ye ulaşmak için deredeki tahta köprülerin üzerinden geçmek zorundaydınız. Dere burada açıktan akardı. Sonra üstü kapatıldı” diyor. Şu anda derenin, caddedeki rögar kapağının altından aktığını kaydeden Akyar, derenin Ankara Çayı’na bağlandığını, çok yağışlarda bu bölgeyi de su bastığını tabir ediyor.
ŞPO: “Artık 500 yılda bir olur” diyemeyiz
Şehir Plancıları Odası Ankara Şube Lideri Ceren İltersoy’a nazaran de felaketin en büyük sebebi altyapı eksikliği. Son yağışlarla birlikte Ankara’nın bu üzere felaketlere hazırlıksız olduğunun ortaya çıktığını savunan İltersoy, 1994 ile 2017 yılları ortasında belediye başkanlığı yapan Melih Gökçek’i suçladı.
“Felaketin en büyük nedenlerinden biri yaklaşık 20 yılı aşkın bir müddet boyunca Gökçek periyodunda çok yapılaşmaya maruz kalması, vadilerin imara açılmasıdır” diyen İltersoy, derelerin üstünün kapatılması ve vadi tabanlarının su geçirimsiz yüzeylerle kaplanmasının da felakette büyük tesiri olduğunu savunuyor.
Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin son birkaç yıldır günü kurtarmaya yönelik müdahelelerde bulunduğunu da savunan İltersoy, “Önlemlerin anlık, günlük, aylık değil uzun vadeli planlanması gerekiyor” diyor. İklim kriziyle birlikte çok tabiat olaylarının artış gösterdiğini de kaydeden İltersoy, “Kentlerde, 500 yılda bir olur denilerek, uygun olmayan yapılaşma kararları alınıyor. Artık 500 yılda bir denilen olayları daha sık yaşayacağız” ihtarında bulunuyor.
Ankara’da sel felaketi Fotoğraf: Adem Altan/AFP/Getty Images
“Kentte bütüncül planlama yapılamıyor”
Ankara’nın kuzeyinde bulunan İmrahor Vadisi etrafındaki yapılaşmaya da dikkat çeken İltersoy, vadinin yüksek noktalarında yüksek yapılar inşa edildiğini belirterek
“Vadinin tabanı da Millet Bahçesi ismi altında Kanal Ankara Projesi’nin devamı niteliğinde yapılaşmaya açıldı” diye konuşuyor. İltersoy, burada da derenin su geçirimsiz biçimde yer altına alındığını söylüyor.
Bu tıp uygulamaların felakete yol açtığını lisana getiren İltersoy, Ankara’daki yağış hacimlerinin hesaplanarak bütüncül altyapı planlamalarına gereksinim olduğunu kaydetti. İltersoy, Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin 2019 yılından bu yana şimdi bütüncül bir planlama konusunda ilerleme sağlayamadığı eleştirisini de yöneltti.
ABB tenkitlere cevap verdi
Ankara Büyükşehir Belediyesi yetkilileri ise mazgalların temizlenmediği argümanlarını yanıtladı.
Yetkililer, yalnızca mazgalların temizlenmesiyle selin önüne geçilemeyeceğini savunarak “Mazgalların temizlenmesiyle selin önüne geçilebiliyor olsaydı on yıllardır geçilirdi. Ankara Büyükşehir Belediyesi, 4 Haziran 2022’den bu yana 35 bin defa kayıtlı mazgal paklığı yapmıştır. Lakin son on yılların en büyük sel felaketi yaşanmıştır. Köylerde ve kentleşmenin olmadığı alanlarda da bu yağış nedeniyle sel felaketi meydana gelmiştir” açıklamasını yaptı.
