Uzun vakittir beklenen oldu; Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan’ın istifası Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından kabul edildi. Böylelikle Cumhurbaşkanı’nın istediği iktisat siyasetlerini hayata geçirmek için, Bakan Elvan’ın temsil ettiği “fren” tesiri de tümüyle ortadan kalkmış olacak.
Elvan’ın uzun vakittir uygulanan siyasetler konusunda rahatsız olduğu, bilhassa faiz indirimleri ve negatif gerçek faizle ilgili şikayetleri olduğu, para siyaseti uygulamasını eleştirdiği biliniyordu. Kamuda tasarruf talebini kabul ettiremeyen Elvan’ın, Cumhurbaşkanı’nın istediği harcamaları -en azından süreci uzatarak- engellemeye çalıştığı, bankalar üzerinde piyasa dışı zorlamalara karşı çıktığı konuşuluyordu.
Sonuncu denemesinde istifayı kabul ettirdi
Elvan, kulislere yansıyan bilgilere nazaran, üçüncü ya da dördüncü teşebbüsünde, istifasını artık Cumhurbaşkanı’na kabul ettirdi de denilebilir. Son birkaç aydır görüş ayrılıklarının düzgünce ayyuka çıktığı, Cumhurbaşkanı’nın “Faizi savunan arkadaşlarla yol yürüyemem” kelamlarının muhatabının Elvan olduğu, son üç aydır sık sık “istifa ettiği” söylentilerinin dolaştığını biliyoruz. Bu süreç uzadıkça “hem iktidarın hem Elvan’ın prestij kaybının büyüdüğü” de açıktı.
Gazeteci Erdal Sağlam
Aldığımız bilgiler geçtiğimiz salı akşamı Elvan’ın Cumhurbaşkanlığı Sarayı’na çıktığı istikametindeydi. Lakin bu ziyaretin iktisat konusunda brifing vermek olduğu kulislere sızmıştı. İstifanın kabulüyle birlikte “Elvan’ın tekrar istifasının kabulünü sağlamak için Saray’a gittiğini” öğrenmiş olduk.
128 milyar doları eriten siyasete geri dönüş
Elvan’ın gidişiyle birlikte 2020 yılı Kasım ayında Naci Ağbal ile birlikte ekonomiyi düzeltmek için misyona gelen takımın tasfiyesi sonuçlandı. Berat Albayrak’ın faiz indirimleri ve kredilerde çok artışla, büyümeyi yükseltme, bunu piyasa kurallarını hiçe sayarak yaptığı devrin 2020 Kasım’ında sona erdiğini sanmıştık. Merkez Bankası Lideri Ağbal’ın faiz artırımları nedeniyle Mart’ta misyondan alınmasından sonra rasyonel para siyasetlerinin uygulanmasında piyasaların tek umut olarak gördüğü Lütfi Elvan kalmıştı. Elvan’ın da misyondan alınıp, yerine Albayrak’a çok yakın bir ismin Bakanlığa getirilmesi, 2020 Kasım öncesindeki iktisat anlayışına tümüyle dönüldüğünü gösteriyor.
Eylül’den itibaren Erdoğan’ın isteğiyle faiz indirimlerinin başlaması, yeni bir iktisat siyasetine geçildiğinin söylemesi ile aslında o evre kapanmıştı. Eylül’den itibaren esasen Elvan’ın istifa söylentileri çıkmaya başlamıştı.
128 milyar dolarlık rezervin erimesine neden olan “Ne kıymetine olursa olsun faizlerin düşürülüp, kredilerin artırılmasıyla yüksek büyüme sağlanması” siyasetlerine artık tümüyle geri dönüldü.
Para siyaseti bozuldu, sırada hangi adım var?
Şimdi sıra para siyasetlerinden sonra mali siyasetlerde gevşemeye geldi. Elvan vazifede kaldığı sürece iktisatta tek çıpa olarak kalan “mali disiplin”in bozulmasına pürüz olmaya çalıştı. Nurettin Nebati’nin Cumhurbaşkanı’nın istediği her karara itirazsız imza atacağı; harcamalar konusunda bir iktisatçı değil siyasetçi üzere davranarak, gevşemeye müsaade vereceği bir periyoda girildiğini söyleyebiliriz.
Elvan bankacılık üzerinde piyasa dışı baskı kurulmasına, zorlamaların gündeme gelmesine karşı çıkıyordu. Nebati ise Albayrak’ın yardımcılığı periyodunda bankaların zorlanmasına katkıda bulunmuş; global kuralların gerisinden dolanılarak, risk priminin 520’lere kadar çıkışına değerli katkı vermiş bir isim olarak biliniyor. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) Lideri ise zati bankaları kredi vermeye zorlayan “aktif rasyosu”nun Ağbal periyodunda kaldırılmasına karşı çıkmış bir isim.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, kaçıncısı olduğunu sayamadığımız, “yeni iktisat politikaları” konusunda ısrarlı olduğu, “Faiz inince enflasyon da inecek. Kurlar da inecek” tezini hayata geçirmekten vazgeçmeyeceği anlaşılıyor. Bu yeni deneyin sürdürülmesinde Nebati’nin varlığı belirli ki hızlandırıcı olacak.
Ücretlere yüksek artırım, erken seçim hazırlığı mı?
Asgari fiyata, son olarak tabiplere ve öğretmenlere yüksek artırım açıklamaları, “Cumhurbaşkanı bir erken seçime mi hazırlanıyor?” sorularına neden oluyor. Halbuki söylediklerinden anladığımız Cumhurbaşkanı önümüzdeki yılın sonunda kurların ve enflasyonun olağanlaşması beklentisi içerisinde. Bundan sonra seçime gideceği, yani 2023’ün en erken ilkbaharında bir seçimi planladığı söylenebilir. Bu planı tutarsa yüksek maaş artırımları yalnızca 2022 değil, 2023 yılı için de geçerli olacak demektir. Bu ortada Cumhurbaşkanı yılbaşında vereceği yüksek oranlı artırımlarla, bir aksilik olması halinde, 2021’de erken seçim ihtimaline hazırlandığı manası da çıkarılabilir. Şahsen hâlâ seçimin tarihi konusunda başındaki planın netleştiğini sanmıyorum.
Bundan sonra ekonomiyi bekleyen tehlikeler
Bundan sonra ne olacak derseniz; bütçe harcamalarının artacağı bir periyoda gireceğiz. İstenen siyasetlerin uygulanmasında kamu bankalarına tekrar büyük vazifeler düşeceği anlaşılıyor. Lakin geçen yıl -Nebati’nin de katkılarıyla- konut ve araba için ziyanına verdirilen krediler nedeniyle, kamu bankalarının bilançoları bozuldu, yüklü kredilere artık imkân tanımıyor. Nebati’nin bakanlığı periyodunda Hazine’nin kamu bankalarında sermaye artırımı yapması, bunun için iç borcun artırılması, kamu bankalarının tekrar ziyanına krediler vermesi bekleniyor. Bankalar Birliği kanalıyla 2020’de yapıldığı üzere tüm bankaların kredi vermeye zorlanacağı, etkin rasyosu üzere zorlamaların devreye girmesi, dışarıdan borçlanıp bu dövizi Hazine’ye vermelerinin istenmesi beklenebilir.
Bu ortada iktisat eğitimi olmayan Bakan Nebati’nin bütçe istikrarlarını korumak konusunda Elvan kadar titiz olmayacağı da açık. Hangi bölümlere ne kadar takviye verileceği konusunda artık Cumhurbaşkanı tek yetkili olabilecek.
Erdoğan’ın talepleri tümüyle yerine getirilebilecek, böylelikle para muslukları güzelce açılacak. Bu da hiperenflasyon periyodunu tartışacağız manasına gelecek.
Erdal Sağlam
© Deutsche Welle Türkçe
