Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nin NGS son etabının temelinin atılmasından birkaç gün sonra inşaatıyla ilgili iştirak ankara2010.com yapısının değiştirilmesi ve Türk şirketin kontratının feshedilmesi Soçi’deki Putin Erdoğan görüşmesi öncesinde dikkatleri Türkiye’de kurulan birinci nükleer santraline çevirdi Mersin’de inşa halinde olan Akkuyu Santrali’nin dördüncü ve son etabının temeli 21 Temmuz’da atılmıştı Bu merasimin akabinde 26 Temmuz’da ise Ruslar tarafından kurulan projenin ana geliştiricisi Akkuyu Nükleer A Ş inşaat işlerindeki iştirakçilerin yapılandırılmasının yine düzenlenmesine karar verildiğini belirterek Türk şirket Titan 2 IC İçtaş ile kontratını feshettiğini duyurmuştu
IC İçtaş hususla ilgili yaptığı açıklamada projede direkt değil yüzde 50 ortak olduğu T2 IC Ortak Teşebbüs Şirketi ile yer aldığını ve feshin hukuksuz olduğunu savunarak memleketler arası yargı yoluna başvuracağını kaydetti Bu tartışmaların merkezindeki iki taraftan yerelleştirme ile ilgili de karşılıklı suçlamalar geldi Rus devlet kurumunun projeyi Mersin merkezli olan ve yeniden Rusya’ya bağlı olduğu belirtilen TSM Güç İnşaat Sanayi Limited Şirketi’ne vermesi de tartışmaları alevlendirdi Akkuyu Nükler A Ş projede yerelleştirme yol haritasının muvaffakiyetle uygulandığını savundu IC İçtaş da açıklamasında Söz konusu fesih teşebbüsündeki temel emelin projenin idaresindeki Türk şirketlerinin varlığını azaltmak ve taşeron düzeyine indirgemek olduğu açıktır denildi
Bu gelişme Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in 5 Ağustos’ta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la yapacağı görüşmeye denk gelmesi ise art planda siyasi bir maksat olup olmadığı kuşkusuna neden oldu Ayrıyeten Türkiye’nin güçte Rusya’ya bağımlılığı da tartışmaya açıldı Akkuyu ile birlikte Türkiye’nin yalnızca doğal gazda değil nükleer güçte de Rusya’ya bağımlı olacağına işaret ediliyor
Peki IC İçtaş’ın kontratının feshi Rusya’nın Türk şirketlerine yönelik bir hareketi mı Türkiye’nin Rusya’ya bağımlılığı artacak mı Akkuyu Soçi’de gündeme gelecek mi Beş hususta Akkuyu ile başlayan tartışmaların perde gerisini derledik
IC İçtaş’la mutabakat neden feshedildi
Akkuyu ile tartışmaların perde gerisini araştıran DW Türkçe’nin bağımsız kaynaklardan edindiği bilgiye nazaran şirketle ilgili kimi kasvetler bir mühletten beri devam ediyordu Vakit zaman basına da yansıdığı biçimde piyasada şirketin iş güvenliğine gereğince değer vermediği yürüttüğü projelerde personellere ve alt taşeronlara geç ödeme yaptığı ya da hiç ödemede bulunmadığı beton kalitesinin sıkıntılı olduğu sorunların yaşandığı belirtiliyor
Enerji ve dış siyaset uzmanı Aydın Sezer de bu şirketin kontratının feshinin aslında Akkuyu ile ilgili tali ve ayrıntı bir mesele olduğunu düşünüyor Sezer Harç karıp beton döken çivi çakan bir firmanın işten olmasından bahsediyoruz Lakin orada yapılan bir nükleer santral diyor
Enerji Uzmanı Gökhan Yardım da benzeri bir görüşte ve bu şirketin yalnızca müteahhitlik firması olduğuna dikkat çekerek Akkuyu ile ilgili en kıymetli sorun bu santralin inançlı ve emniyetli bir halde yapılmasıdır Emniyetle devreye alınması dışında tartışılanlar aslında boş bana kalırsa yorumu yapıyor
Rusya’nın Türk şirketlerini bertaraf ederek el koyması üzere bir olayın kelam konusu olmadığını vurgulayan Sezer zira santralin esasen Rusların olduğuna işaret ederek oraya hukuken bir Türk şirketi getirmek zorunda da olunmadığını belirtiyor
Akkuyu’yu inşa eden Rus şirketi ROSATOM’un logosu Fotoğraf picture alliance dpa A Vaganov
Para transferi ile mukavele feshi denk mi geldi
Tüm bu gelişmelerin yaşandığı sırada milletlerarası basına ROSATOM’un Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nin tamamlanması için yapacağı harcamaların 15 milyar dolarlık kısmını Türkiye’ye aktarmaya başladığı haberleri yansıdı
Bu haberlere nazaran Rusya’dan Türkiye’ye birinci etapta Akkuyu projesi kapsamında 5 milyar dolar aktarıldı Yatırım için ayrılan meblağın kalan kısmının ise bu hafta sonuna kadar Akkuyu Nükleer A Ş ‘nin Türkiye’deki banka hesabına geçmesinin beklendiği bilgisi de yer aldı
Sezer’e nazaran para transferi ile inşaat şirketinin mukavelesinin feshinin birbirinden farklı iki husus
Akkuyu’nun paylarının yüzde 51’i 2010’daki muahedeye nazaran Rusya’ya ilişkin Sezer bu proje için birinci başlarda 3 5 milyar dolar getiren Rusya’nın bu ölçünün yüzde 51’lik kısma karşılık geldiğini belirterek geriye kalan yüzde 49’luk kısım için 12 yıldan beri Türkiye’nin sermaye koymasını beklediğini anımsatıyor Lakin bu gerek çeşitli nedenlerle gerçekleşmedi ve Türkiye resmi olarak bu şirketten hâlâ bir hisse alamadı
Sezer santralin faaliyete geçtikten sonra 60 yıl çalışmasının öngörüldüğünü hatırlatarak şöyle konuşuyor
Rusya artık AKP iktidarının sona ermekte olduğunu bildiği ve şirketin geleceğini de siyasi olarak garanti altına almak istediği için devletin kesinlikle ortak olmasını istiyorlar Zira 60 yıl çok uzun bir müddet ve bu vakit zarfında mahkemeler muhalefet teknik davalar üzere çok sayıda sorun olabilir Çünkü AKP 2010’de Meclis’ten geçen mutabakatın dışında kimi ayrıcalıklar ve ödünler verdi Yani proje sakat doğan bir projeydi aslında
Bu paranın bir kısmının geldiğinin söylendiğini hatırlatan Sezer fakat yaptırımlar nedeniyle Swift ile gelemeyeceği için izini sürmenin güç olduğuna da dikkat çekiyor
Rusya’ya güçte bağımlılık artıyor mu
Akkuyu nükleer santrali ile ilgili bir öteki tartışma konusu da Rusya’ya güçte olan bağımlılığın daha da artıp artmayacağı
Ukrayna ile savaşı sürdüren Rusya’ya güçte olan bağımlılıklarını azaltmaya çalışan Avrupa ülkeleri kaynaklarını çeşitlendirmek için yollar arayışında
Enerji uzmanı Aydın Sezer Fotoğraf Privat
Peki Akkuyu santrali ile Türkiye Rusya’ya daha bağımlı mı oluyor Aydın Sezer bu soruyu şöyle yanıtlıyor
Hem evet hem hayır Evet bağımlı oluyoruz net Doğal gazdaki bağımlılığımız yüzde 60’larda falan değil en fazla yüzde 42 oldu bu oran Lakin yalnızca doğal gaz değil dünya fiyatlarından daha ucuza aldığımız için petrolde de çok yüklenmeye başladık Rusya’ya
Sezer artık Akkuyu ile nükleerde de benzeri bir bağımlılık alakasının kelam konusu olabileceğini söylerken Ama şirketin yüzde 49’u Türkiye’nin olursa ve garanti mühleti sonunda yüzde 20 net kar Hazine’ye dönerse nükleer de muteber olduğu için bu halde bir bağımlılığın bir mahsuru olmaz Lakin yüzde 49 ortak değilseniz ve 60 yıl boyunca Rusların iki dudağı ortasına bakarak bu süreci devam ettirecekseniz bunun siyasi riskleri de olabilir yorumu yapıyor
Gökhan Yardım ise yüzde 49’luk kısım alınsa bile santralin kontrolünün yeniden yüzde 51’lik kısma sahip olan Ruslarda olacağına işaret ediyor
Muhalefet neye karşı çıkıyor
Akkuyu NGS Projesi dünyada Yap Sahip Ol İşlet modeline nazaran gerçekleştirilen birinci nükleer güç santrali projesi olma niteliğini de taşıyor
İmzalandığından beri de muhalefetten ve kimi bölümlerden projeye yönelik farklı nedenlerle yansılar yükseliyor Muhalefet partilerinin santrale ait tenkitlerinin bir kısmı de Rusya’dan teknoloji transferi yapılamadığı tarafında
CHP Mersin Milletvekili Alpay Antmen DW Türkçe’ye açıklamasında santralin tamamının Rusya’ya ilişkin olduğunu teknoloji transferinin gerçekleşmediğini ve 60 yıl boyunca Rusların işleteceğini belirterek Türkiye’nin bu mevzuda bir karı olmayacağını savunuyor Antmen son mukavelelerin feshiyle de gelinen noktada artık Türk inşaat şirketleri ve taşeronlarının kar etmesinin de nasıl asgariye indirileceğine uğraşıldığını söyleyen Antmen santralin etrafa vereceği zararın yanı sıra ekonomik olarak da Türkiye’ye çok büyük katkısı olmayacağı görüşünü aktarıyor
İYİ Parti önderi Meral Akşener son gelişmelerin akabinde mevzuya ait toplumsal medya hesabından yaptığı paylaşımda Güç Bakanlığı’nı misyona çağırarak gerekirse santralin ulusallaştırılması için davette bulundu
CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu da gazeteci Murat Yetkin’e verdiği demeçte Nükleer teknolojisi verseler haydi neyse diye kabul edeceğiz Meclis’te görüşülürken ısrar ettik teklif verdik nükleer güç üretimi teknolojisi şartı eklensin diye Lakin AK Parti kabul etmedi İnşaat teknolojisi tamam ancak nükleer teknoloji paylaşılmıyor diye konuştu
Erdoğan ve Putin Akkuyu’daki temel atma merasimine birlikte katılmıştı Fotoğraf Reuters U Bektas
Soçi’de gündeme gelebilir mi
Akkuyu ile ilgili son gelişmelerin 5 Ağustos’ta Soçi’deki Erdoğan Putin görüşmesinde gündeme gelip gelmeyeceği de şimdi net değil
Dış siyaset yorumcuları bunun mümkün olabileceğini belirtirken santralin Cumhuriyetin 100 yıldönümü ve seçim yılı olan 2023’e yetişip yetişmeyeceği de tartışılıyor
2018’de son temeli atılmasının akabinde olağanda 7 yıl sürmesi öngörülen fakat Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 2023’e yetişmesini istediği santralde işler planlandığı üzere giderse gelecek yıl birinci reaktör hizmet vermeye başlayacak
Aydın Sezer santralin inşası bitse bile testlerinin 2 yıl sürmesi gerektiğini vurgulayarak bu nedenle gelecek yıl bahar aylarında seçim öncesi fakat temsili bir açılış yapılabileceğini de kelamlarına ekliyor
