Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Merkez Bankası Şahap Kavcıoğlu’yla görüştükten çabucak sonra gece yarısı kararnamesiyle iki lider yardımcısı ile bir Para Siyaseti Heyeti (PPK) üyesini vazifeden alması iktisatta olduğu kadar siyasette de sarsıntı tesiri yarattı. Döviz kurları tarihi rekorlar kırarken, ana muhalefet partisi CHP Türk lirasının dolar karşısında yüzde 10’u bulan paha kaybetmesinin temel nedeninin hükümetin “hukukun üstünlüğünü hiçe sayan idare anlayışı” olduğu eleştirisini büyüttü.
Randevu alarak Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu ile görüşen CHP başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, o görüşmeden bir gün sonra Twitter adresinden yayınladığı görüntüde bürokratlara “Mafyatik tertibe hizmet edemezsiniz” daveti yaptı. Görüntüsünde iktidarın değişmesine az kaldığı öngörüsünde bulunan Kılıçdaroğlu, hiçbir bürokratın yaptığı süreçler için “Emir aldık, uygulamak zorunda kaldık” deme üzere bir lüksünün olmadığı bildirisini verdi. Kılıçdaroğlu’nun bürokratlara “Kanun dışı işleri buyruk olarak telakki edemezsiniz. Siz Erdoğan ailesinin değil, bu devletin gururlu memurlarısınız” sözleri dikkat çekti.
Kılıçdaroğlu’nun bu çağrıyı yapmasının ardında Türk lirasının dolar karşısında büyük paha kaybı yaşamasının yanı sıra Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın oğlu Bilal Erdoğan’ın idaresinde bulunduğu Türkiye Gençlik Vakfı’nın (TÜGVA) bürokraside, yargıda, ordudaki kadrolaşmada büyük hissesi olduğunu gösteren dokümanların medyaya sızmasının da büyük hissesi bulunuyor.
TÜGVA’yla ilgili tüm savların soruşturulmasını soru önergesiyle meclis gündemine taşıyan CHP idaresi bürokratların hükümetten ya da hükümete yakın kurum ve kuruluşlardan kendilerinden talep edilen her şeyi yapmaması gerektiğinin hatırlatılmasının “doğal karşılanması” gerektiğini savunuyor.
DW Türkçe’ye konuşan CHP kurmayları bu hatırlatmadaki temel satır başlarını “Merkez Bankası halkındır, siyasallaştırılamaz. Bürokratlar halka ve kanunlara bağlıdır. Buyruk alarak cürüm işlese de kimse sorumluluktan kurtulamaz. Bürokrasiyle ilgili her argüman araştırılmalıdır” diye özetliyor.
CHP’nin bürokrasi konusunda iki yasa unsuru üzerinde duruyor: Birisi Anayasa’da yer bulan “Kimse kanunsuz süreç yapamaz” kararı, oburu 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’ndaki “Konusu hata teşkil eden buyruk yerine getirilemez. Yerine getiren kimse sorumluluktan kurtulamaz” kararı.
“Bürokratlardan şikayetler alıyoruz”
Kılıçdaroğlu’nun memurlara uyarısı için “Bize gelen duyumlar” var diyen CHP Gelen Lider Yardımcısı Ali Öztunç şöyle konuştu:
“Türkiye’nin her yerinden bürokratlardan şikayetler alıyoruz. Hepsi bize kendilerine yaptırılmak istenen kanunsuz işlerden kelam ediyorlar. Biz de onları alıp tek tek inceleyeceğiz ve kamuoyuyla paylaşacağız. Bütün kanun dışı süreçleri listeleyeceğiz. Genel liderimizin söylediği, bizim de kamuoyuyla paylaştığımız her ikazın bir altyapısı var. Kanun dışı ihaleler, kanun dışı inşaatlar. Halkın hepsini bilmeye hakkı var. AKP’nin memleketi giderayak daha fazla soymasına müsaade vermeyeceğiz.”
Kılıçdaroğlu’nun bürokrasiye daveti AKP etraflarında “suç” sayıldı, bürokrasiye “baskı” olarak algılandı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Biz CHP’nin hasretini çektiği vesayet nizamının defterini çoktan dürdük” çıkışı yaptı. Kılıçdaroğlu da bu çıkışa, “Kanun dışı talimatları kim yerine getirirse, yoksulun fukaranın kim hakkını yerse onun karşısında olacağım. Yanında Erdoğan dahi olsa” karşılığını verdi.
“Muhalefet iktidarın ziyanını azaltmaya çalışıyor”
Peki CHP’nin bu çıkışları erken seçim tartışmalarının da daima gündemde olduğu siyaset ortamında ne manaya geliyor?
Siyaset Bilimci Berk Esen bu soruyu DW Türkçe’ye yanıtlarken Erdoğan’ın uzun müddettir muhalefetin iktidara gelemeyeceği, gelse de bir iktidar planı olmadığı için ülkeyi yönetemeyeceğine ait savını hatırlatıyor. Kılıçdaroğlu’nun Merkez Bankası’nı ziyaret ederek, üstüne bürokrasiye kanunu hatırlatmalar yaparak seçmene muhalefetin iktidara hazır olduğu bildirisini verdiğini söylen Esen, “Muhalefet gündemi elinde tutuyor, iktidara seçim öncesi ruhsal üstünlük sağlamış durumda. Erdoğan idaresinin takip ettiği bilhassa iktisadi siyasetler Türkiye’de ağır bir fakirlik yaratmış durumda. Şayet erken seçim olmazsa bu siyasetler 2023’e kadar gidecek. Muhalefet, bir yandan iktidara hazır olduğunu söylerken bir yandan da iktidarın takip edeceği makus siyasetlerin topluma vereceği ziyanı azaltmaya çalışıyor” diyor.
Siyaset Bilimci Berk Esen
Esen’e nazaran Kılıçdaroğlu’nun bürokratlara “hukuksuz iş yapmayın” daveti, muhalefet iktidar karşısında oylarını artırdıkça daha da değer kazanacak boyutta. Esen, “Bürokratlar vakit içinde AKP’den gelen hukuksuz süreçleri reddetmeye başlayacak ya da geciktirecek. Bu da muhalefetin kendine bu otoriter sistemde daha çok alan açmasına yol açabilir. Bürokratlar, hukuksuz süreçlere mani olamadıklarında da muhalefetle bilgi, evrak paylaşabilirler. AKP’nin Kılıçdaroğlu’nun davetinden büyük hoşnutsuzluk duyması da bu yüzden” değerlendirmesi yapıyor.
“Kılıçdaroğlu bürokrasiyi baskı altına alamaz”
Merkez Bankası’nın eski liderlerinden, eski bürokrat Durmuş Yılmaz Kılıçdaroğlu’nun bürokrasiyi baskı altına almaya çalıştığına dönük savların gerçeklerle örtüşmediğini düşünenlerden. Yılmaz’a nazaran Kılıçdaroğlu’nun yaptığı yalnızca bir “hatırlatma”. Kılıçdaroğlu’nun davetinin bürokrasideki tesirlerini DW Türkçe’ye kıymetlendiren Yılmaz, “İşini namusuyla yapan, kanunu bilen her bürokrat zirveden talimatla hareket etmeyeceğini, edemeyeceğini bilir. Ancak üstünde baskı olduğunu hisseden bürokrat varsa bundan bu türlü iktidarın değişebileceğini hatırlar ve daha ihtiyatlı davranır. Kılıçdaroğlu’nun bürokrasiyi baskı altına alabileceği tezi gerçekle örtüşmez. Ben de bürokratım. Kılıçdaroğlu dahil bürokrasiyi kimse baskı altına alamaz” diyor.
Ancak Yılmaz’a nazaran Kılıçdaroğlu’nun bürokratlara ihtarda bulunurken 18 Ekim’i işaret edip “Bu tarihten itibaren durun” demesi yanlış. Durmuş Yılmaz, Erdoğan’ın da devletteki yolsuzluk soruşturmalarının derinleşmesi için Gülen yapılanmasıyla ilişkili 17-25 Aralık operasyonlarını milat gösterdiğini hatırlatıyor. Yılmaz, “Bürokraside soruşturma için milat olmaz. Vakit aşımına uğramadıysa, ki genelde uğramıyor, hukuk dışı her iş soruşturma konusu edilir. Kılıçdaroğlu milat konusunda yaptığı yanılgıyı düzeltir. Yargı, günü geldiğinde işini yaparken, siyasalların milat değerlendirmesini hesaplamaz” çıkışını yapıyor.
“Hukuka uymak istisnai hale geldi”
Kamuoyu araştırmacısı İbrahim Uslu, AKP’nin iktidara geldiği 2002’den beri araştırmalar yaptıklarını ve genelde bu araştırmalarda bir seçim olması durumunda AKP’nin kazanacağını söyleyenlerin önde çıktığını hatırlatıyor. Fakat, bu defa durum farklı. Uslu, “Son iki aydır yapılan tüm araştırmalarda seçim olsa muhalefet kazanır diyenlerin oranı, iktidar kazanır diyenlerden fazla. Muhalefet ruhsal üstünlüğü ele geçirdi. CHP’nin AKP’nin idare biçimini sabote ettiğini düşünen Erdoğan’ın reaksiyonu bu yüzden” kelamlarıyla iktidar ile muhalefet ortasındaki bürokrasi polemiğinin daha da büyüyeceğine işaret ediyor.
İbrahim Uslu
Uslu, Erdoğan’ın CHP’nin bürokrasiyle diyalog kurmasından rahatsız olmasına rağmen CHP’nin bürokrasiyle diyaloğunu genişletme eforunu ortaya koyduğunu kamuoyu anketlerinin de gösterdiğini lisana getirirken, “Türkiye’de hukuka uymak istisnai bir durum haline geldi. Bürokratlara hukuk prensibini hatırlatmak olay oldu. İşte; seçime kadar bu tartışma çok büyüyecek” öngörüsünde bulunuyor.
Kılıçdaroğlu hakkında kabahat duyurusu
Öte yandan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın avukatları, Kılıçdaroğlu’nun bürokratlarla ilgili açıklamasında Erdoğan’a hakaret içeren sözlerin de yer aldığı gerekçesiyle cürüm duyurusunda bulundu. Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına sunulan cürüm duyurusu dilekçesinde CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun, bürokratlarla ilgili toplumsal medya üzerinden paylaştığı görüntüde, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a yönelik hakaret içeren tabirlerin de yer aldığı belirtildi. Kılıçdaroğlu hakkında, ‘Cumhurbaşkanına hakaret’ cürmünden süreç yapılması istendi.
Hilal Köylü / Ankara
© Deutsche Welle Türkçe
