Son devirde tüm dünyada yaşanan hammadde derdi Türkiye’yi de yakından ilgilendiriyor. Petrol eserlerinden besine, pamuktan demir çeliğe kadar çok sayıda eser kümesinde yaşanan yüksek fiyat artışları tüketicinin karşısına artırım olarak çıkıyor. Bilhassa çelik ve demir üzere eserlerde değerli tedarikçi ülkelerden olan Rusya ve Ukrayna ortasındaki savaş da büyük bir belirsizlik yarattı. Bu yüzden otomotiv, inşaat ve beyaz eşya üzere dalların vazgeçilmezi olan demir-çelik eserlerinde hem tedarik sorunu hem de fiyatlama sorunu yaşanıyor.
Fiyatlar birdenbire yüzde 50 yükseldi
DW Türkçe’ye değerlendirmelerde bulunan Çelik İhracatçıları Birliği (ÇİB) Lideri Adnan Aslan, uzun müddettir çelik fiyatlarında artış yaşandığını ve savaşın başlaması ile birlikte bu artışın hızlandığını, son günlerde yüzde 50’lik yükseliş gerçekleştiğini söyledi. Aslan, geçtiğimiz periyotta Rusya-Ukrayna tarafında 830 dolar, Uzakdoğu’da 750 dolar olan çeliğin ton fiyatının 1000 doları gördüğünü belirtiyor. Fakat fiyatlar savaşla birlikte apansız 1500 dolar çıktı. Bu Avrupa’da 1500 Euro oldu. Savaş başlamadan evvelki son 3-4 aylık devirde fiyatlar yaklaşık yüzde 30 artış göstermişti.
Milyarlarca dolarlık ihracat kapasitesi
Dünyadaki değerli çelik üreticileri ortasında yer alan Türkiye, ithal ettiği hurdayı çelik üretiminde kullanıyor. Çelik İhracatçıları Birliği datalarına nazaran 2021’de dalın ihracatı 22,4 milyar dolar oldu. Bu büyüklük Türkiye’nin toplam ihracatının yüzde 9,9’una denk gelirken bölüm, otomotiv ve kimyanın akabinde üçüncü büyük ihracatçı pozisyonunda. Ayrıyeten çelik kesimi 22,3 milyar dolarlık ihracatla bu alanda başkan olan otomotiv bölümü için de hayli stratejik bir ehemmiyete sahip.
Çelikle birlikte demir ve alüminyum üzere metallerin ihracat büyüklüğü ise 8,6 milyar dolar. Yani yalnızca demir ve çelik üzere eserlerin ihracatından 2021’de Türkiye’ye gelen para 30 milyar doları aşıyor. Lakin ihracatın yapılabilmesi için Türkiye, kıymetli oranda hurda ithal ediyor. Buradaki üretim için yapılan ithalat oranı yüzde 80’in üzerinde.
Fiyatlarda düşüş zor
Rusya ve Ukrayna pazarında yaşanan dertlerin uzun devirde Türkiye’nin çelik dalı için olumlu olacağını belirten Aslan, “Özellikle Avrupalı üreticiler bu savaştan çok etkilendi. Çünkü Rusya ve Ukrayna’dan eser alamadılar. Bu açığı Türkiye, Hindistan ve Çin vakitle kapatacaktır. Lakin bu devirde yaşanan tedarik meseleleri iz bırakıyor. Savaş bitse bile fiyatlarda hissedilebilir bir düşüş beklemiyoruz. Zira çelik ve demir üretiminde en kıymetli maliyet kalemlerinden bir de güç. Ve güç fiyatlarında yaşanan yükselişin kısa müddette çözülmesi mümkün görünmüyor. ABD ve Avrupa birtakım alternatif tahliller arıyor. Bunlar da vakit alacaktır. Ayrıyeten uzun devirde hammaddede son üç aydaki üzere misal bir fiyat artışı da öngörmüyoruz” diye konuştu.
Son tüketici hissedecek
Aslan’ın altını çizdiği değerli noktalardan biri ise son tüketiciye olan tesirler. Üretilen yassı çeliğin boru imalatında, beyaz eşya dalında ve makine üretiminde kullanıldığını belirten Aslan, “Diğer tarafta da yassı olmayan yani uzun mamuller var. Bunlar da inşaat üzere kesimlerde kullanılıyor. Ve burada da fiyatlar ton başına 750 dolardan 950 dolara geldi. Hatta Avrupa’da 1150 Euro’ya çıktı. Bunlar otomotiv, makine, altyapı, inşaat ve çok sayıda dal için yeni artırımlar demek” halinde konuştu.
Bir konutta yüzde 10
DW Türkçe’ye konuşan İnşaat Müteahhitleri Konfederasyonu (İMKON) Lideri Tahir Tellioğlu da hammadde girdi fiyatlarında yaşanan artıştan şikayetçi. İnşaatta çimento ve demirin en kıymetli iki öge olduğunu anlatan Tellioğlu, metrekare büyüklüğü ne olursa olsun bir inşaatta toplam maliyetin yüzde 10’unu çimento, yüzde 10’unu ise demirin oluşturduğunu söyledi.
Yaklaşık bir yıl evvel demirin ton fiyatının 6 bin lira olduğunu lakin şu anda demirin ton fiyatının 16 bin liraya geldiğini ve bu maliyetlerle kimsenin başa çıkamadığını belirten Tellioğlu, “Bizim en büyük girdi maliyetimizi yerler oluşturuyor. Demir ve çimento toplam maliyetin içerisinde küçük üzere görünse de aslında kıymetli bir yük. Ve fiyatlar daima artıyor. Bu mevzuda yapılması gereken en değerli düzenleme en azından demirdeki KDV oranının yüzde 18’den yüzde 8’e indirilmesi. Zira demirsiz inşaat olmaz” sözlerini kullandı.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan inşaat maliyeti endeksine nazaran bu yılın Ocak ayında maliyetler 2021 yılı ocak ayına nazaran yüzde 79,91 oranında artış göstermişti.
Konut fiyatları tedbir alınmazsa artacak
Gerekli adımların atılmaması durumunda Haziran ayına kadar konut fiyatlarında yüzde 30’luk bir artışın daha yaşanacağını belirten Tellioğlu, “Evet burada global bir krizden bahsediyoruz. Güç maliyetlerinin geldiği nokta aşikâr. Fakat bunun yanında stokçuluk ve diğer ögeler da var. Global piyasalardaki fiyat artışı yüzde 50 ise maalesef Bunu bize yansıması 2-3 kat fazla oluyor. Yani fiyat artışı yolda artıyor. Burada kimi üreticilerin fiyatlara ‘köpük’ koyduğunu biliyoruz. Tüm eserlerde bunun önüne geçilmesi lazım. Şayet gerekli düzenlemeler yapılırsa, vergi indirimleri uygulanırsa ve üretici bölümlerle görüşüp fiyat indirimleri sağlanırsa fiyatlarda artış olmayacağı üzere yüzde 20 düşüşte sağlanabilir. Lakin bunlar olmazsa yaz aylarında bu maliyet artışının tesiri konut kesimine de yansıyacaktır” dedi.
Demir çelik kesimindeki zahmetler konut üretimini olumsuz etkiliyor
Üretim süratle düşüyor
Tellioğlu’a nazaran bu husustaki öbür bir tehlikede 5 yılda 1,5 milyondan 600 bin düzeylerine gerileyen yıllık konut üretiminin artan maliyetlerle daha da aşağı inmesi. Bu durumda arz meşakkatinin daha da büyüyeceğini aktaran Tellioğlu, piyasada maliyetleri azaltacak ve üretimi arttıracak önlemlerin acil olarak uygulanmasını talep ediyor.
Maliyet artışları büyük projeleri ve üreticileri daha çok etkiliyor. Çelik İhracatçıları Birliği (ÇİB) Lideri Adnan Aslan, “Kimse ocak ayında yaptığı mutabakata uyamıyor. 2-3 aylık stoklarla iş yapılıyor. Siz bir yıllık tedarik mutabakatı yaptıysanız 3 ayda değişen fiyatlarla baş edemezsiniz” halinde konuştu.
Enflasyona da yansıyacak
Son günlerde yaşanan fiyat artışlarının yaz sonunda enflasyona yansımaya devam edeceğini belirten ÇİB Lideri Adnan Aslan, durumu şöyle anlatıyor: “Benim Ukrayna’dan 980 dolara daha evvelden verdiğim sipariş iptal oldu. Ben de iç pazara yöneldim birebir eseri 1530 dolara almak zorunda kaldım. Fakat eseri bugün teslim alamıyorum. Yani parasını verseniz bile eseri bulamıyorsunuz. Eser için haziran ve temmuz ayına mutabakat yapabiliyorsunuz. Bu ne demek? Ben yüksek fiyattan bu eseri aldım lakin bana üç ay sonra gelecek. Ve ben ona nazaran üretim yapacağım. Daha sonra o günün fiyatıyla bu eser başka dallara satılacak. Yani otomotiv de ya da beyaz eşya da eserler yüksek maliyetle üretilecek. Beyaz eşya da kullanın daha az olabilir lakin çelik kullanımı yüksek olan eserlerde bu daha fazla görülebilir. Yani bilhassa yaz sonunda enflasyonda bunun tesirini daha fazla hissedeceğiz.”
Ev ve Mutfak Eşyaları Sanayicileri ve İhracatçılar Derneği (EVSİD) Lideri Talha Özger de, “Hammadde fiyatları daima artıyor. Ve bu artış durdurulamıyor. Tencere ve tava üzere eserlerde de yaz aylarında yüzde 60’a yakın artırımlar görebiliriz” değerlendirmesinde bulundu.
Emre Eser
© Deutsche Welle Türkçe
