Türk Ceza Kanunu’na “halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma” kabahatini ekleyen ve bu suça mahpus cezası öngören 40 unsurluk “Basın Kanunu ile Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi”, TBMM Adalet Kurulu’nda AKP ve MHP’li milletvekillerinin oylarıyla kabul edildi.
Kamuoyunda “dezenformasyon yasası” olarak da isimlendirilen kanun teklifi birinci olarak geçen yıl yaşanan orman ve sel felaketlerinin akabinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın kelamlarıyla gündeme gelmişti. Erdoğan, orman yangınları ile sel baskınları süreciyle ilgili yaptığı bir konuşmada “Biz yalnızca yangınlarla savaşmıyoruz. Muhalefet palavra terörü estiriyor” diyerek AKP kümesine bu bahiste bir yasa hazırlanması talimatını vermişti. Bu sürecin akabinde AKP ve MHP milletvekilleri birlikte hazırladıkları 40 unsurluk kanun teklifini TBMM Başkanlığına sundu. Teklif, Adalet Komitesi’nde da iki gün süren görüşmelerin akabinde kabul edildi.
Tartışmalı maddeler
Teklifin en çok tartışılan unsuru ise internet medyası ile toplumsal medyadaki paylaşımlara yönelik mahpus cezası öngören unsur oldu. Teklifin 29’uncu unsuruna nazaran “halk ortasında dehşet ve panik yaratmak maksadıyla kamu barışını bozma” üzere münasebetlerle “halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayan” şahıslar bir yıldan üç yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılacak. Failin, hatası kimliğini gizleyerek ya da bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlemesi halinde ceza yarı oranında artırılacak.
Yargıtay üyesi “belirlilik” unsuruna dikkat çekti
Teklifin komitedeki görüşmeleri sırasında Yargıtay 8’inci Dairesi Üyesi İhsan Baştürk’ün itirazları dikkat çekti. Anayasa Mahkemesi’nin daha evvel verdiği iptal kararlarında “belirlilik” unsuruna dikkat çektiğini hatırlatan Baştürk, kelam konusu unsurda yer alan kavramların “belirlilik” unsuruna uymayacağını söyledi. “Ülkenin iç ve dış güvenliği” ile “kamu barışını bozma” kavramlarının uygulamada sorun yaratacağını kaydeden Baştürk, teklifte yer alan “alenen yayma” sözünün de birebir formda kıymetlendirilmesi gerektiğini söz etti.
Yaman Akdeniz: Kaygı iklimi oluşturulacak
Siber hukuk uzmanı Yaman Akdeniz de toplumsal medya hesabından düzenlemeye reaksiyon gösterdi. Teklifin, yasalaşmasının çabucak akabinde “AKP’nin 2023 seçimleri öncesindeki en değerli silahlarından birine” dönüşeceğini savunan Akdeniz, “Korku iklimini oluşturacak. Bunu yazdığım için bile soruşturulabilirim artık. Bunu fark etmek için hukukçu olmaya da gerek yok” sözünü kullandı. Akdeniz, “Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma’ cürmü, siyasi nitelikli haber ve içerikleri maksat alacak, ‘endişe duyan’ hassas vatandaşların cürüm duyuruları ile binlerce kişi soruşturulacak, bunlar ‘kamu barışını bozmaya elverişli’ olmasa dahi, aylarca soruşturmalar devam edecek” dedi.
Teklifte neler değişti, hangi düzenlemeleri içeriyor?
Komisyondaki görüşmeler sırasında muhalefet ve basın meslek örgütlerinin itirazları üzerine birtakım hususlarda değişikliğe de gidildi.
Teklifin birinci halinde vadeli yayınlarda beyanname verilmesi için İstanbul Asliye Ceza Mahkemeleri görevlendirilmişti. Bu husus, iş yükünün genele yayılması için çıkarıldı.
İnternet haber sitelerinde bir hafta yayınlanması öngörülen tekzip müddeti de 24 saate düşürüldü.
Yabancı medya mensuplarının basın kartı alabilmesi için öngörülen “Türkiye’de çalışma izni” de Milletlerarası İşgücü Kanunu olarak değiştirildi.
Basın ahlak temellerine ters davranışlarda bulunulması halinde basın kartının iptalinde Bağlantı Başkanlığına yetki verilmesinden vazgeçilerek bu yetki kurula verildi.
Basınla ilgili faaliyet göstermeleri kaidesiyle sendikaların yanı sıra kamu faydasına faaliyette bulunduğu cumhurbaşkanı kararıyla tespit edilen dernek ve vakıfların yöneticilerine basın kartı verilebilmesini öngören unsurdan de “cumhurbaşkanı kararı” tabiri çıkartıldı.
Teklifle internet haber siteleri müddetli yayın kapsamına alınacak. Bu sitelerde çalışanlar basın kartı alabilecek. Basın kartı başvurusu, İrtibat Başkanlığı’na yapılacak. Basın kartı, resmi nitelikte bir kimlik dokümanı olarak kabul edilecek.
Kimler basın kartı alabilecek?
Basın kartı alabilecek bireyler ise teklifte şöyle sıralandı:
“Türkiye’de faaliyet gösteren medya kuruluşlarının Türk vatandaşı medya mensupları, müddetli yayınların sahipleri yahut hukukî kişi temsilcileri ile radyo ve televizyonların idare konseyi liderleri, medya kuruluşları ismine hareket eden ve misyon alanı Türkiye’yi kapsayan yabancı medya mensupları ile misyon alanı Türkiye’yi kapsamamakla birlikte süreksiz bir mühletle Türkiye’ye haber maksatlı gelen yabancı medya mensupları, yurt dışında yayın yapan medya kuruluşlarının, Türk vatandaşı sahipleri ve çalışanları, yurt dışında hür gazetecilik yapan Türk vatandaşı medya mensupları, medya alanında hizmet veren kamu kurum ve kuruluşlarında ve kamu kurum ve kuruluşlarının yürüttükleri enformasyon hizmetlerinde çalışan kamu çalışanı, medya alanında faaliyet göstermeleri koşuluyla, sendikalar ile kamu faydasına faaliyette bulunduğu tespit edilen dernek ve vakıfların yöneticileri.”
Basın Kartı Kurulu, 9 üyeden oluşacak. Kurulda, Bağlantı Başkanlığı’nı temsilen iki üyenin yanı sıra emekçi sendikası formunda faaliyet gösteren sendikalardan basın kartı sahibi üyesi en fazla olan sendika tarafından belirlenecek bir üye ile bağlantı fakültesi dekanları yahut basın kartı sahibi gazeteciler ortasından başkanlıkça belirlenecek bir üye de yer alacak. Üyelerin misyon mühleti iki yıl olacak.
BTK’ya bant daraltma yetkisi
Teklifle Bilgi Teknolojileri Kurumu’na (BTK) da geniş yetkiler tanınıyor. Buna nazaran BTK, toplumsal ağ sağlayıcılarının içerikten çıkarılma ya da erişimin engellenmesi kararlarını yerine getirmemesi halinde yüzde 90’a kadar bant daraltma yetkisini kullanabilecek. Teklifle, kanuna “Şebekeler üstü hizmet” ve “Şebekeler üstü hizmet sağlayıcı” tarifleri da eklenecek. Bu tanımla anlık iletileşme uygulamaları da toplumsal medya platformları üzere düzenlenebilecek ve BTK bu platformlardan bilgi talebinde bulunabilecek.
