Sedat Peker’in, rüşvet, yolsuzluk, kara para aklama, cinayet ve uyuşturucu kaçakçılığı ifşa ve savları, Avrupa başşehirlerinde büyük bir dikkatle takip ediliyor.
Ancak Türkiye’de büyük yankı uyandıran bu savlar, Batılı hükümetleri çok da şaşırtmıyor.
Berlin merkezli, Uygulamalı Türkiye Araştırmaları Merkezi (CATS) uzmanlarından Sinem Adar, “Batı’dan Türkiye’yi izleyenler için, yolsuzluğun ulaştığı derece ve derinliği gözler önüne seren sav ve ifşalar, çok da büyük sürpriz değil” dedi.
Malumun ilamı mı?
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’ne bağlı Mali Aksiyon Misyon Gücü (FATF) esasen AKP hükümetinin kara para aklama ve terörün finansmanını önlemede gerekli adımları atmaması nedeniyle Türkiye’yi 2021 yılında, daha sıkı müşahede altında tutulması gereken “riskli ülkeler” kapsamına dahil etmiş, “gri listeye” almıştı.
Sedat Peker, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a yakın isimlerin de yolsuzluğa karıştığını argüman ediyor
Bu kararın açıklanmasından bir kaç gün evvel de Avrupa Birliği Komitesi, Türkiye’de yolsuzluğun alabildiğince yaygın olduğunu kayda geçirdiği 2021 Türkiye Raporu’nu açıklamıştı. Raporda Türk hükümetinin milletlerarası yükümlülükleri uyarınca oluşturması gereken yolsuzlukla uğraş kurumlarını tesis etmediğine işaret edilmiş, yolsuzluğu soruşturma ve kovuşturma süreçlerine de “yoğun siyasi müdahale” olduğu belirtilmişti. Türkiye’nin yolsuzlukla çaba stratejisi ve aksiyon planının bulunmadığına dikkat çekilen raporda, bunun Türk hükümetinde yolsuzlukla çaba etme iradesinin bulunmadığının bir göstergesi olduğu vurgulanmıştı.
Türkiye’ye yaptırımlar için düğmeye basılır mı?
Türk hükümetinin ortadan geçen müddet zarfında bu alanda beklenen adımları atmaması ve ortaya çıkan yeni skandallar, Türkiye’nin artık FATF’nin “kara listesine” alınması ihtimalini güçlendiriyor. Lakin bunun sonucunda uygulanması olası mali yaptırımların, aslında zordaki Türkiye iktisadını daha büyük çıkmazlara sürükleyebileceği belirtiliyor.
Bu yaptırımların, enflasyonun çok arttığı, alım gücünün de çok gerilediği bu süreçte Türk halkının daha da fakirleşmesine yol açabileceğinden kaygı ediliyor. Tasaya yol açan bir öbür husus da, artacak ekonomik istikrarsızlığın, Türkiye’den Avrupa’ya son yıllarda artan göçe, daha da ivme kazandırması.
Örtülü yaptırımlar esasen uygulanıyor mu?
Aslında Batılı ülkeler halihazırda, Türkiye vatandaşlarının vize talepleriyle ilgili olarak örtülü yaptırım uyguluyor.
Schengen vizesi çıkmadığında ne yapmalı?
To view this görüntü please enable JavaScript, and consider upgrading to a web browser that supports HTML5 video
Düşünce kuruluşu Avrupa Komşuluk Kurulu (ENC) Yöneticisi Samuel Doveri Versterbye, AB’nin bu tavrının iki ana nedeni olduğunu söyleyerek, şu bilgileri aktarıyor:
“İlk neden, son yıllarda Türkiye’deki ekonomik kriz nedeniyle çok sayıda Türk vatandaşının ülkelerinden ayrılması. AB, Türkiye’den beyin göçünü ve Avrupa’ya daha ağır bir göç akınını önlemek için bu kısıtlamaya gitti. Ki bu bir kaç yıldır esasen varolan bir durum. Yeni değil. İkinci ve yeni olan bir başka neden de, Rusya’dan çok sayıda iş insanı ve şirketinin Türkiye’yi yaptırımları delmek için kullanmaları. Bunun kesinlikle son bulması gerekiyor.”
Batılı ülkeler, Türk hükümetinin yaklaşık yarım milyon dolar fiyatında gayrimenkul satın alan yabancılara vatandaşlık vermesine ve bu süreçte Batılı müttefiklerinin muhakkak siyasi çekince, hassasiyet ve güvenlik telaşlarının gözetilmemesine reaksiyonlu. Üstelik Türkiye’nin bu hususta tanıdığı imkanların yalnızca Ruslar tarafından değil, pek çok memleketler arası organize kabahat örgütü tarafından da istismar edildiği gündeme getiriliyor.
AKP’ye baskı artar mı?
Peki, Batılı ülkeler, yolsuzluk argümanlarının aydınlatılması için Türk hükümeti üzerindeki baskıyı arttırır mı?
Samuel Doveri Vesterbye, Ukrayna savaşı nedeniyle Türkiye’nin kıymetinin arttığına dikkat çekerek, AB’li diplomatların “Çok ihtiyatlı” hareket etmekte olduklarını söyledi.
Vesterbye, “Jeopolitik mercekten bakan herkes, AB için hem Rusya hem Türkiye ile tıpkı anda berbat alakalara sahip olmanın çok makus sonuçlar doğuracağını bilir. Zira bu iki ülke, Avrupa’yı Asya’ya bağlayan köprü konumundalar, ticaret, güç, altyapı üzere farklı pek çok farklı nedenden dolayı AB’nin her iki ülke ile tıpkı vakitte makus bağlara sahip olabileceğini düşünmek imkansız üzere bir şey” dedi.
Türkiye’de ayrıyeten 2023 yılında yapılması beklenen seçimlere kısa bir mühlet kala itidalli hareket edilmesi gerektiği görüşünün ağır bastığını aktaran Avrupalı uzman, AB’nin Türkiye’ye dönük somut adımlar atmak için seçimleri beklemeyi tercih edeceği görüşünü aktardı.
Sinem Adar: Sistem içten yıpratılıyor
Bu ortada Türk kamuoyunda büyük yankı uyandıran yolsuzluk skandalları, Türkiye’ye milletlerarası alanda prestij kaybettirmeye devam ediyor. 20 yıldır iktidar olan Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) de artık ne “adalet” ne de “kalkınma” ile anılıyor.
CATS uzmanı Sinem AdarFotoğraf: DW
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan CATS uzmanı Sinem Adar’a nazaran, kuvvetler ayrılığının ortadan kalktığı ve devlet kurumlarının erozyona uğradığı Türkiye’de, “merkezileşen gücün eşzamanlı olarak parçalanmakta olduğu bir süreç” yaşanıyor. Adar, bu müşahedesine şu sözlerle açıklık getiriyor:
“Gücün merkezileştiği ancak tıpkı vakitte paradoksal olarak da parçalanmakta olduğuna tanıklık ediyoruz. Başkanlık sisteminin istikrarlı ve istikrarlı bir hâl alamamasının temel sebebi, sistem içerisinde birbirleriyle rekabet eden, birbirine güvenmeyen aktörler. Örneğin AKP’nin MHP ile olan ittifakı, tekrar AKP’nin güvenlik aparatı içerisindeki öbür aktörlerle 2014 sonrası giriştiği ittifaklar var. Bunun yanında son 5-10 yıl içerisinde, mafya tipi yapılanmaların devlet içindeki rolünde nitelik prestijiyle değişim de kelam konusu. Şahsî çıkar yahut ideolojik korkular üzere nedenlerden dolayı birbirleriyle rekabet eden aktörler, güçler dağılımının kalmadığı ve kurumların yıprandığı bir ortamda, sistemi içinden yıpratmakta.”
Batı’nın kaos endişesi
Türkiye’de gelecek yıl yapılanması beklenen seçimlerle ilgili olarak şimdiden siyasi tansiyonun tırmanmaya başlaması, Batılı başkentlerde önümüzdeki aylarda Türkiye’de yaşanacak mümkün gelişmelerle ilgili kaygıları daha da artırıyor.
NATO üyesi Türkiye’nin istikrarsızlığa sürüklenmesinden, Rusya ve İran’ın bölgedeki nüfuzunu artırmasından, telaş duyuluyor.
ENC Yöneticisi Vesterbye de Türkiye’de seçimlere giden sürecin çok değerli bir dönüm noktası olduğunu, gelişmelerin Avrupa için de kıymet taşıdığını kaydetti. Avrupalı uzman, mümkün senaryolara ait öngörülerini ise şu sözlerle aktardı:
“Birinci mümkünlük, Erdoğan’ın seçimler yoluyla iktidarını perçinlemesi. İkinci mümkünlük Erdoğan’ın seçimleri kaybetmesi, yenilgiyi kabul etmesi ve Türkiye’de iktidarın barışçıl halde değişmesi. Üçüncü senaryo ise Erdoğan’ın yenilgiyi kabul etmemesi, sonuçların tartışmalı olması ve ülkenin protestolarla, kaosa sürüklenmesi. İşte bu son senaryo, Almanya ve Fransa üzere, Türkiye ile ticaretten güce pek çok alanda güçlü ekonomik ilgileri olan pek çok AB üyesi diplomatın, siyasi karar alıcının en büyük tasası. Türkiye üye olmamakla birlikte Gümrük Birliği’nin bir parçası… Ben de, önümüzdeki devrin Türkiye için çok sıkıntı geçeceği kanaatindeyim.”
“Tahakküm mesajı”
Son devirde şenlikler ve konserlerin iptal edilmesi, pop müzik sanatkarı Gülşen’in evvel tutuklanması, akabinde da konut hapsine alınması, AKP hükümetinin toplum üzerindeki baskıyı gitgide artıracağının işaretleri olarak bedellendiriliyor.
Gelişmeleri, “AKP ve ittifak içerisinde olduğu aktörlerin siyasi hareket alanları daraldıkça, içerideki baskı ve ceberutluk artıyor” kelamlarıyla pahalandıran CATS uzmanı Sinem Adar, Gülşen’e yapılanlarla “tahakküm mesajı” verildiğini, emelin seçime gidilen bu süreçte topluma gözdağı vermek, kaygı iklimi yaratmak olduğunu söyledi.
Pop müzik sanatkarı Gülşen, tahliye edildi lakin konut hapsine alındıFotoğraf: Depo/AP/picture alliance
Adar, “Evet, yürütmenin yargıyı çok büyük ölçüde boyunduruğu altına aldığı bir sistemden bahsediyoruz. Lakin birebir vakitte dar çıkar kümelerinin yürütme üzerinde güç sahibi olduğu bir sistemden de bahsediyoruz. Dolaysıyla kim kimi denetim ediyor, kim kimin boyunduruğu altında sorularının cevabını vermek güçleşiyor. İktidarın, gücünü esasen dar çıkar kümelerinin dayanağını devam eder kılmaya yöneldiğini gözlemlemek mümkün” diye konuştu.
Demokratik bir gelecek inşa etme umudu
Bununla birlikte Sinem Adar, 2023 seçimlerinin Türkiye’nin kendi iç siyasi dinamikleriyle demokratikleşmesini sağlayabilecek çok değerli bir dönüm noktası olabileceğine de işaret ediyor.
Türkiye tarihinde, kaos ve karışıklığın bu derece tırmandığı periyotlarda ya darbelere tanıklık edildiğini ya da erken seçime gidildiğini anımsatan Adar, “Bugün gelinen noktada ise Türkiye, siyasal partilerin etkin bir liderlik rolü oynaması ve toplumu ikna ve mobilize edebilmesi şartıyla, demokrasinin yine inşasının mümkün olduğu bir eşikte durmakta. Yapısal yani gerçek manada demokratikleşmeye dair toplumda önemli bir istek var. İçinden geçmekte olduğumuz bu periyot, Türkiye’nin demokratik bir geleceği inşa edebilmesi ihtimaline hamile tarihi bir an” dedi.
Sancılı süreç
Ancak Adar, bu süreçte belirleyici pek çok farklı faktör ve dinamiğin tesirli olacağını söylerken, AKP ve ittifak içerisinde olduğu ortaklarının takınacağı tavır, atacakları adımlar kadar muhalefetin kararlılığı, stratejisi, gücü ve kapasitesinin de değerli bir rol oynayacağını vurguladı, “Sürecin her evresi sıkıntı olacak” dedi.
Adar, demokrasinin yine inşasını sağlayacak sistem değişikliği için muhalefetin yalnızca cumhurbaşkanlığı seçimini kazanmasının kâfi olmayacağını, meclisteki çoğunluğu da sağlamak durumunda olduğunu söylerken, “Varsayalım ki muhalefet kazandı, geçiş sürecinin yönetilmesi büyük değer taşıyacak. Her şeyi bir kenara bırakın, iktisadın mevcut hali bile, geçiş devrini çok ancak çok sıkıntı kılacak. Münasebetiyle muhalefet partilerinin aslında bugünden, Türkiye’yi bekleyen zorlukları aşmanın ne kadar güç olacağı konusunda halkı hazırlaması gerekiyor” diye konuştu.
