Şimuni Diril’i “canavarca hisle ve eziyet çektirerek öldürme, tasarlayarak öldürme” suçlamasıyla açılan davanın birinci duruşması bugün Şırnak 1. Ağır Ceza Mahkemesi’nde görüldü. Şırnak Barosu ve ailenin avukatlarının hazır bulunduğu davada tutuksuz yargılanan üç kuşkulu olan Apro D., Behçet Ö. ve İsmail Y. de hazır bulundu. DW Türkçe’ye konuşan Şırnak Barosu Lideri Rojhat Dilsiz, evrakta geçen kanıtları talep ettiklerini ve davanın bir sonraki duruşmasının 16 Haziran’da görüleceğini belirtti.
Şırnak’ın Beytüşşebap ilçesine bağlı, eski ismiyle Mehri şimdiki ismiyle Kovankaya Köyü’nde yaşayan Şimuni ve Hürmüz Diril 8 Ocak 2020’de kaybolmuş, kaybolmalarından 70 gün sonra Şimuni Diril’in cansız vücudu konutundan bin 500 metre uzaklıktaki Hezil Çayı kenarında oğlu tarafından bulunmuştu. Hürmüz Diril’in akıbeti ise bugüne kadar aydınlığa kavuşmadı.
Fotoğraf: Privat
1989’da köyünden çıkan, 1990’ların başında da bölgedeki köy boşaltmaları nedeniyle İstanbul’a göç eden Şimuni ve Hürmüz Diril, yaşadıkları köyün en eskilerinden. Keldani olan çiftten Hürmüz Diril senelerce muhtar vekilliği de yaptığı için bölgeyi en uygun tanıyanlardan biri olarak biliniyor.
Diril ailesi, 2010’dan itibaren evvel yazları köyüne gitmeye ve çadırda kalarak vakit geçirmeye, 2013’ten itibaren de yerle bir olan meskenlerinin yerine yenisini yapmaya başlamış. Konut bitince hayvan da alarak köye yerleşen Şimuni ve Hürmüz Diril çiftinin oğullarından Remzi Diril, anne ve babasının topraklarını, köyünü çok sevdiğini ve tatillerde bile gittiğinde ağaçlar diktiğini hatırlıyor. “Babam ceviz ağaçlarını çok seviyordu, annem de üzüm bağları ve şeftali ağaçlarına düşkündü” diye anlatıyor.
11 çocuğu ve 26 da torunu olan çift, Keldani cetlerinin da yaşadığı topraklarda, kendi kurdukları güneş sistemi de sayesinde yaz kış kalmaya başlamış. Çocukları en son 7 Ocak 2020’de onlarla konuşmuş, Ondan sonrası ise tam bir muamma. “Bir iki gün ulaşamayınca 11-12 Ocak’ta köye gittik” diye anlatıyor Remzi Diril. Gittiklerinde meskenlerinin kapısı kapalıymış ve anne ve babasından tek iz bulamamışlar.
Akrabaları ve de komşuları da olan ve ortalarında evvelden kalma bir husumette de bulunan, Şimuni Diril’i öldürmekle suçlananlardan Apro D., Diril çiftinin evlatları köye birinci gittiğinde onlara anne ve babalarını PKK’nın kaçırdığını söylemiş. Bölgede o tarihte süren askeri operasyona ve kara karşın PKK’lıların nasıl ve neden kaçırmış olabileceğine mana veremese de aile arama çalışmalarına başlamış. Karda köye hakikat geliş izleri bulan Diril ailesi, gidiş istikametinde ayak ve hayvan izi görememiş. Remzi Diril, “Etraftaki mağaralara da baktık. Annemin elbiselerini bulduk. Bir de sürüklenerek götürüldüğünü varsayım ettiğimiz eski battaniyeyi” diye hatırlıyor.
Remzi Diril: Babam ceviz ağaçlarını çok seviyordu, annem de üzüm bağları ve şeftali ağaçlarına düşkündü. Fotoğraf: Privat
Bütün taleplerine karşın olay yeri incelemesi dışında arama çalışmaları yapılmamış. “1-8 Ocak ortası o bölgede askeri operasyon vardı, AFAD takımları de bekliyordu, dalgıçlar da, fakat bir sene evvel kolu kırılan annem için bölgeye helikopter gönderilirken, günlerce onlardan haber alamadığımız devirde hava kaideleri mazeret gösterilerek arama çalışmaları yapılmadı” diyor Remzi Diril.
Çiftin kaybolmasından tam 70 gün sonra, karın yavaş yavaş eridiği güneşli bir Mart günü ağabeyinin, babasından yadigar kalan keçileri ahırdan çıkardığını ve uzaktaki bir iki mağaraya da bakmak, anne ve babasının izini bulmak umuduyla yola çıktığını aktarıyor. “Keçiler ağabeyimin sürdüğü yere değil, Hezil Çayı kenarına yönelince ağabeyim de peşlerinden gitmiş. Köpek suyun kenarındaki bir taşın ardında havlamaya başlayınca ağabeyim de gitmiş bakmış. Yaklaştığında bunun çıplak ve cansız bir vücut olduğunu, dikkatli bakınca da annemiz olduğu görmüş” diye yaşadıklarını hatırlıyor.
Otopsi azap edilerek öldürüldüğünü ortaya koyuyor
Şimuni Diril’in iddianamede de yer verilen otopsi raporu 65 yaşındaki 11 çocuk annesinin ağır azap sonucu öldürüldüğünü ortaya koyuyor. Raporda, Şimuni Diril’in başından ayağına kadar çok sayıda kırıklar, travmalar olduğunu, iç organlarının ağır hasar gördüğü, birtakım uzuvlarının noksan olduğu belirtiliyor ve “maktulün ölene kadar ve ölmeye sebep verecek kadar darp edilerek öldürüldüğü” belirtiliyor.
Keldani rahibi de olan oğlu Remzi Diril, “Ölüm, olağan bir mevt baş tacıdır, herkes kabul eder fakat bu türlü zalim bir hisle, zalim hislerle işlenmiş bir ölüm… Bunu o yaşta bir bayana fakat korkak, aşağılık, kendini bilmez bir insan yapmış olmalı” diye reaksiyonunu lisana getiriyor.
Şimuni Diril’in otopsi raporu ağır azapla öldürüldüğünü ortaya koyuyor.Fotoğraf: Privat
Şimuni Diril’i öldürmekle suçlanan üç kişi hakkında savcılığın hazırladığı rapordaki savlar da o tarafta. Savcı, Apro D., Behçet Ö. ve İsmail Y. isimli üç zanlıya “canavarca hisle yahut eziyet çektirerek öldürme ve tasarlayarak öldürme” suçlamalarını yöneltiyor. Zanlılardan Apro D. üç kere tutuklanmış, üç defa de özgür bırakılmış, bu da olaya dair pek çok spekülasyona neden olmuştu. Apro D.’nin arkadaşları da olan öteki iki sanık ise hiç gözaltına alınmamış, bu da tartışmaları daha da alevlendirmişti. Ailenin avukatlarından Nimet Kuzu, bu kadar ağır kuşku altında olan, farklı ve çelişkili tabir verdikleri savcılık tarafından bile onaylanan şüphelilerin hür dolaşmasının olağan olmadığını söylüyor. “Defalarca yanlış, farklı ve çelişkili tabir veren Apro D.’nin hür bırakılmış ve kayıp olayının da tek şahidi olarak palavra bilgi vermesi bile aslında onun tutuklu yargılanmasına yetiyordu” diye ekliyor ve bugün nihayet yine tutuklanmasının yanlışsız olduğunu söylüyor.
PKK, aileler ortası hasımlık, toprak ve hazine spekülasyonları
Şimuni Diril’i öldürmekle yargılanan Apro D., tıpkı vakitte akrabaları ve komşuları. Çift kaybolduğunda ailesine haber vermemekle kalmayıp, köye gelen ailesine ve akrabalarına da “PKK tarafından kaçırıldılar” diye palavra söylüyor. Savcının evraka giren raporunda, “O an korktum, o denli dedim” diye söylediklerinin palavra olduğunu itiraf ettiği de belirtiliyor. Lakin savcının gözünde kuşku uyandıran tek davranışı o da değil. Apro D.’nin telefonlarında yapılan incelemelerde de yazdığı bildirilerin mümkün bir soruşturmayı etkileme niyetiyle yapılmış, gerçeği yansıtmayan yazışmalar olduğu notu düşülüyor. İddianamede, savcı Apro D.’nin, Diril çiftinin oğlunu kastederek, “Remzi (Diril) Apoculara (BTO-Bölücü Terör Örgütü) yaptırmış, para yedirmiş, babasını öldürtmüş” biçiminde telefon görüşmeleri yaptığı lakin soruşturma sırasında buna dair hiçbir beyanda bulunmadığı üzere, bu konuşmayı da cep telefonunun dinlendiğinden yola çıkıp soruşturmayı etkilemek gayesiyle “suçlu pişkinliğiyle” yaptığı rapor ediliyor. İddianamede ayrıyeten, Apro D. ve başka zanlılar olan Behçet Ö. ile İsmail Y. ortasındaki telefon kayıtlarından kimilerinde da “suç iştiraki gösterir biçimde konuşmaların tespit edildiğine” dikkat çekiliyor. HTS kayıtlarından da zanlıların olayın meydana geldiği devirde çokça görüştüklerinin anlaşıldığı belirtiliyor.
Sadece azap değil, sırtından ateş de edilmiş
İddianameyi hazırlayan savcı, “Şimuni Diril’in sırtına bir el ateş ettikleri, kafatası ve iskeletinde kırıklar oluşacak, iç organlarında harabiyete neden olacak formda eziyet çektirilerek ölene kadar darp ettikleri, daha sonra da cesedini köyünden geçen dereye attıklarına” kanaat getiriyor. Şüphelilerin aksiyonlarının ani bir kızgınlıkla işlenmediği, gerekli alet ve teçhizat temin edildikten sonra, kayıp şahsın (Hürmüz Diril) bulduğu söylenen defineye ulaşabilmek maksadıyla düşmanca hislerle tasarlanarak işlendiğinin anlaşıldığı da vurgulanıyor.
İddianamede, Diril çiftinin hazine bulduğu savıyla kaçırıldığı ve Şimuni Diril’in öldürüldüğü ve Hürmüz Diril’den hâlâ haber alınamadığı belirtilirken, hakikaten bir hazine bulunup bulunmadığına dair bilgiyse yer almıyor. Çiftin oğlu Remzi Diril, “Eğer sahiden bu türlü bir palavraya inanıp bunu yaptılarsa Allah affetmesin” diye konuşuyor. Ve “Bir toprağın en büyük hazinesi işlenmesi ve ondan faydalanılmasıdır” diye devam edip, “Bizim topraklarımızın en büyük hazinesi de lezzetli balıdır” diye aktarıyor.
İki yıldır bütün kardeşleriyle birlikte derin bir hüzün içinde yaşadıklarını da hatırlatan Remzi Diril, “Acımıza karşın sabır ve umutla hayatımıza devam ediyor ve adalet talep ediyoruz. Evvelce biri öldüğünde çok canım yanardı, artık bir olay olduğunda bakıyorum ki benim acımın üstünde bir acı yok” diye konuşuyor ve “Adalet bekliyoruz” diye de tekrarlıyor. “Adında da adalet geçen bir iktidardan, devletimizden bizi sahiplenmesini istiyoruz ki sahiplenme de adaletle olur. Biz bu toprakların öz evlatlarıyız, üvey çocukları değiliz” diye devam ediyor.
Keldaniler kimdir?
“Türkiyeli Asuri Keldaniler ve 20’nci Yüzyılın Son Çeyreğinde Fransa’ya Göçü” isimli doktora çalışmasıyla tanınan araştırmacı teolog Buğra Poyraz’a nazaran, Şimuni ve Hürmüz Diril’in başına gelenler, bilhassa topraklarını 80’li ve 90’li yıllarda terk ederek Avrupa’ya yerleşen on binlerce Keldani ortasında var olan tarihi dehşetlerini tekrar depreştirdi. Doktora çalışması için Fransa’ya yerleşen Keldanilerin sığınmacı müracaat beyanlarını da inceleyen Poyraz, orada pek çok Keldaninin sebepsiz yere öldürüldüklerini anlattıklarını ve devletin de bunları engellemeyerek yahut kayıtsız kalarak bunu bir siyaset haline getirdiği izlenimini taşıdıklarını gördüğünü aktarıyor. Poyraz’a nazaran bugün Türkiye’nin kendi Keldanilerinin sayısı 250 ila en fazla 800.
Uluslararası araştırmacıların çoğunluğu Keldanilerin 1915’te yüzde 80-85’inin katledildiğini savunuyor ve bunu sayıyla da 250 bin olarak veriyor. 80’li ve 90’lı yıllarda Keldanilerin yerleşim üniteleri olan Hakkari, Siirt, Mardin ve Şırnak başta olmak üzere pek çok bölgedeki şiddetin, köylerin boşaltılmasının, faili meçhullerin ve koruculaştırmanın da, içine kapanık yaşayarak yüzyıllardır varlığını müdafaaya çalışan Keldaniler ortasında büyük tedirginlik yarattığı ve göç etmelerine neden olduğu belirtiliyor.
Mezopotamya’nın en eski halklarından olan ve Katolikliği kabul ettikleri 16’nci yüzyıldan itibaren de Keldani ismini alan, 18’nci yüzyılda da kendi kiliselerini kuran Asuri halkına ilişkin bir topluluk olan Keldaniler Doğu Aramicesi denilen lisanı konuşuyor.
