Hükümetin düşük kur-yüksek faiz siyasetine dayalı yeni iktisat modelinin piyasalarda yarattığı sarsıntı sürüyor. Eylül’den beri faiz indirimine giden Merkez Bankası Para Siyaseti Konseyi, yılın son faiz kararını 16 Aralık Perşembe günü açıklayacak. Bankanın faiz kararını vereceği haftaya Türk Lirası tarihi kıymet kaybederek başladı. Dolar/TL kuru 14,75’i, Euro/TL kuru 16,65’i aştı. Gram altının fiyatının 800 liranın üstüne çıkması, altının da kurlardaki yükselişe paralel ilerlemesi olarak değerlendirildi.
Türk Lirası’ndaki bedel kaybının sürdüğü saatlerde Merkez Bankası’ndan “döviz kurlarında görülen sıhhatsiz fiyat oluşumları nedeniyle piyasaya satım yönünde” direkt müdahale geldi. Merkez Bankası’nın bu atılımı, son iki haftadaki dördüncü müdahale olarak kayıtlara geçti. Müdahale sonrası dolar/TL kuru 14,16’ya, euro/TL kuru ise 15,96’ya kadar gerilediyse de, bu gerilemenin “beklenen düzeyde” olmadığı bilgisi siyasi kulisleri hareketlendirdi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu ile Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’yle İstanbul’da sürpriz bir formda toplantı kararı aldı. Toplantıya kamu bankaları genel müdürleri de katıldı. Beş sürdüğü belirtilen toplantı sonrasında açıklama yapılmadı.
Hazine ve Maliye Bakanı Nebati, hafta sonunda İstanbul’da iş dünyası temsilcileri ile bir ortaya geldiğinde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Çin modeli” olarak tanımladığı yeni iktisat modelini “Türkiye modeli” olarak tanımlarken, iş dünyasına “Güvenin” daveti yapması dikkat çekti. Modeli uygulamaya kararlı olduklarını anlatan Bakan Nebati’nin faiz indirimine devam edecekleri tarafındaki bildirisi da Merkez Bankası’nın Perşembe günkü toplantısında faiz indirimine gideceğine ait öngörüleri güçlendirdi.
Merkez Bankası Eylül ayından beri nizamlı faiz indirimleriyle siyaset faizini yüzde 19’dan 15’e kadar geriletmiş durumda. Faizler inse de hükümetin öngördüğü üzere Türkiye’de yatırım artmadı. Bugün piyasaların ve halkın en büyük korkusu enflasyon oldu. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) Kasım’da yüzde 21,3 olarak açıkladığı yıllık enflasyonun gerçeği yansıtmadığı argüman edilirken, enflasyonun daha yüksek düzeyde olduğuna ait değerlendirmeler de artıyor.
“Para siyasetine fazla işlev yükleniyor”
İstanbul Teknik Üniversitesi’nden (İTÜ) iktisat profesörü Öner Günçavdı, Merkez Bankası’nın Aralık’ta da bir puan faiz indirimine gideceğini ve faizin yılı yüzde 14’le kapatacağını öngörüyor. DW Türkçe’ye değerlendirmelerde bulunan Günçavdı, bu faiz indiriminin hükümetin öngördüğü üzere ekonomiyi rahatlatmayacağını belirtti. Prof. Dr. Çavdı bunun nedenlerini şu sözlerle anlattı:
“Türkiye iktisadı önemli kırılganlık gösteren bir iktisat. Yapısal sorunları var. Para siyasetine fazla işlev yükleniyor. Para siyasetinden dilek edildiği halde bir sonuç beklemek yanlışsız değil. Yapısal sorunları bilhassa bu programla gidermek mümkün değil.”
Cumhurbaşkanı Erdoğan ve iktisat idaresi düşük kur-yüksek faiz siyasetine dayalı yeni iktisat modelinin altı ay içinde meyvesini vereceğini savunuyor. Günçavdı ise “Benim kanaatime nazaran bu altı aylık süreyi iktisadi bir sonuç elde etmek değil de siyasi bir kadro hareket alanı tanıyabilmek, elde edebilmek için söylüyor Sayın Cumhurbaşkanı” değerlendirmesinde bulundu.
Hazine ve Maliye Bakanı Nebati Türk iktisadını cari fazla verir hale getirmek için gayret gösterdiklerini belirtirken, kurlardaki yükselişin kaynağını da iç piyasada yapılan spekülatif süreçler olarak kıymetlendiriyor.
Ekonomi uzmanı Günçavdı, ekonomiyi cari fazla verir hale getirmenin değerli olduğunu ve olağan durumda döviz üzerinde de olumlu tesir yaratması beklendiğini anlatırken, Türkiye’de tam karşıtının yaşandığına dikkat çekti.
Erken seçim öngörüsü
Türk iktisadının Ekim ayında 3 milyar 156 milyon dolar cari fazla vermesine rağmen doların bugün 14 liranın üzerine çıktığına işaret eden Prof. Dr. Günçavdı, Türkiye’nin erken seçime gitmesinin kaçınılmaz olduğunu öngörüsünde bulundu:
“Türkiye’de bugün piyasa aktörleri ve piyasa yapıcılar cari açık ilgili farklı beklentilere sahip. Nedir o beklentiler? Türkiye’nin yapısal sorunları var. Türkiye’nin cari açığı kapatabilmesi için bu türlü para siyaseti önlemleri değil yapısal ıslahatlar yapması lazım. Yapısal ıslahatların başında da sistem değişikliği ve bunun ardından erken bir seçim geliyor. Bunlar olmadıktan sonra uygulanan iktisat modelinden olumlu sonuç çıkması mümkün görünmüyor.”
Prof. Dr. Günçavdı’nın “erken seçim” öngörüsünü ekonomist Güldem Atabay da destekliyor. DW Türkçe’ye konuşan Atabay Bakan Nebati’nin “Güvenin” davetine işaret ederek, “erken seçim” öngörüsünü şu sözlerle lisana getirdi:
“Böyle bir siyasete inanç mümkün değil. Güvenilmesi için hakikaten neden-sonuç bağlarına bağlı, dünyayı kavradığını anlatan bir sistemden kelam edilmesi gerekiyor. Durduk yerde, ‘biz Çin modeline geçiyoruz, 6 ay sonra da bunun sonuçlarını alacağız’ üzere bir saçmalıktan vazgeçilmesi gerekiyor. Gidilecek, varılacak yer; önden yüklemeli faiz artışıyla Türk Lirası’nı sakinleştirip, bir an evvel erken seçime gitmek. Öbür yapılacak bir şey yok.”
“Fanatizme varan saplantı”
Bakan Nebati’nin yeni ekonomik modelin başarısı konusunda “Bitersek daima birlikte biteriz. Konuta boynu bükük dönemem” istikametindeki açıklamalarını “talihsiz” olarak nitelendiren Güldem Atabay, “Kendisine bir bakan olduğunu hatırlatmak istiyorum. Bu türlü bir yaklaşım, yaşananları ferdî olarak hikâyelendirmek kelam konusu olmamalı bence. Olan biten şu: Yanlış bir siyaset izleniyor, bu siyaset da bir kadro fanatizme varan bir saplantıyla devam ettiriliyor. İktisat olarak bunun gerçek bir açıklaması yok” çıkışında bulundu.
Bakan Nebati’nin “Faizleri artırmayacağız” tarafındaki açıklamasını da Merkez Bankası’nın faiz indirmeye devam edeceğinin işareti olarak gören Atabay, Amerikan Merkez Bankası’nın (FED) Türk iktisadını de derinden etkileyecek faiz kararını Çarşamba günü açıklamasının beklendiğine işaret etti.
Atabay, Amerika’da TÜFE enflasyonunun 6,8’e çıkarak son 40 yılın en yüksek sayısını gördüğünü, çekirdek enflasyonun 5’e dayanarak son 30 yılın en yüksek düzeyine ulaştığını anlatırken, bu sayının Türk Lirası için ne manaya geldiğini de şöyle lisana getirdi:
“FED, beklenenden daha erken harekete geçecek ve muhtemelen Çarşamba akşamı faiz kararını açıklayacak. Bu da Haziran’a kadar bitirmek üzere açıkladığı tahvil alımlarını Mart üzere sıfırlayacağı manasına geliyor. Sene sonu faiz artışı beklenirken biz yaz aylarında FED’in faiz artırmaya başladığını göreceğiz. Buna karşı ülkelerin merkez bankalarının kendi kurlarını müdafaası gerekiyordu. Biz ne yapıyoruz, tam aykırısını yapıyoruz. O yüzden eksiksiz fırtına var bu hafta Türk Lirası’nda.”
Türk Lirası, 2021 başından bugüne dolara karşı yüzde 45 oranında paha kaybetti. Ekonomistler önemli bir siyaset değişikliği görülmemesi durumunda Türkiye’de 2018’den beri üçüncü kur krizinin yaşanabileceğini de öngörüyor.
Hilal Köylü / Ankara
© Deutsche Welle Türkçe
