Ukrayna savaşının başlamasıyla Almanya’da yaşanan güç darboğazına karşı Berlin global piyasalardan ağır gaz tedariğine gitti. Rusya’dan gelen doğal gazın Ağustos sonundan bu yana büsbütün kesilmesi üzerine tasarruf tedbirlerini daha da artırdı. Doğal gazdan sonra artık de binlerce haneyi etkileyecek uzun periyodik elektrik kesintleri yani “blackout” yaşanmasından telaş ediliyor. Son günlerde medya, hükümet, bakanlıklar ve birinci yardım kuruluşları olası bir blackout senaryosu üzerinde duruyor ve bunun nasıl engellenebileceğini tartışıyor. Birtakım cezaevleri, hastaneler ve işletmeler de blackout tatbikatları yapmaya başladı.
Merkezi Bonn’da bulunan Almanya Federal Sivil Savunma ve Afet Yardımı Dairesi (BBK), DW Türkçe’ye verdiği bilgide, evvelki devirlere nazaran vatandaşların istişare çizgilerine ilgisinin arttığını, acil durumlar halinde yapılması gerekenleri içeren broşürlerin de eskisine oranla daha fazla ısmarlandığını yahut sayfadan indirildiğini aktardı.
BBK’nın kamuoyu araştırma şirketi Forsa’ya yaptırdığı araştırmanın sonuçları da halktaki tasanın boyutunu ortaya koyuyor. Sonuçları ay ortasında açıklanan araştırmaya nazaran önümüzdeki kış elektrik dağıtımında problem yaşanacağını düşünen vatandaşların oranı yüzde 40’a ulaştı. Araştırmaya katılanların yüzde 51’i doğal gaz ve elektrikte yaşanacak muhtemel darboğaz ve buna bağlı fiyat artışları nedeniyle para biriktirmeye başladığını söyledi.
Fotoğraf: Carsten Milbret/imageBROKER/IMAGO
Yüzde 38’i temel besin depoladı
BBK’nın kamuoyu araştırması, vatandaşların yüzde 49’unun, yani neredeyse yarısının, tasarruflu aygıt yahut aletlere geçiş yaptığını da gözler önüne seriyor. Bir “blackout”, yani binlerce haneyi kapsayacak uzun periyodik elektrik kesintisi ihtimaline karşı iştirakçilerin yüzde 38’i temel besin eserleri depoladığını da belirtti.
BBK’nın araştırmasına katılan her 10 bireyden 9’u aydınlatmada da tasarrufa gittiğini, kaloriferinin derecesini düşürdüğünü, meskeninin yahut ofisinin her odasını ısıtmadığını söyledi. Yüzde 72’si küvet yerine artık duşu tercih ettiğini, mühletini de azalttığı vurguladı. Araştırmaya katılanların yüzde 68’i çamaşır ve bulaşık makinelerinde de artık ekonomik programları tercih ettiğini, kurutucu kullanmaktan da vazgeçtiğini belirtti.
Almanya’da hükümet 1 Eylül’den itibaren güç tasarrufu planını yürürlüğe koydu. Hedeflenen yüzde 20 tasarruf sayesinde doğal gaz depolarının kışın sert devrini atlatacak biçimde dolması amaçlandı. Başlangıçta yalnızca doğal gaz derdi yaşanacağı izlenimi doğduğundan çok sayıda kişi gecen aylarda evvel elektrikli ısıtıcılara yöneldi. Lakin yetkililer bu bahiste da vatandaşları uyarmaya başlayınca uzun müddetli elektrik kesintileri korkusu ve sonuçlarına dair dertlerin da arttığı görüldü. Mümkün elektrik kesintilerine karşı sene sonunda kapatılması hedeflenen üç nükleer santralin ilkbahara kadar acil gereksinim durumunda kullanımda tutulması kararı da insanları rahatlamaya yetmedi.
Blackout yaşanırsa hayat nasıl etkilenecek?
Geniş bir alanı kapsayan uzun vadeli elektrik kesintileri yaşanması halinde Almanya’da buna bağlı pek çok sistemin çökme ihtimali de bulunuyor. Bu türlü bir durumda Almanya’da telefon ve internet hizmet verilmeyeceği üzere içme suyu tedariğinin de sağlanamayacağı bildiriliyor. Buzdolapları ve soğutma sistemleri de çalışmayacağından besinlerde bozulma meydana gelmesi, market ve mağazalar başta olmak üzere pek çok binanın otomatik kapı sistemlerinin süreç dışı kalması da kaygı senaryolarının bir modülü. Elektronik ödeme sistemleri, bankamatikler, trafik lambaları, tünellerdeki havalandırmalar ve toplu taşıma üzere akla gelebilecek her alanda hayatın akışın durması kelam konusu olabilir.
Almanya’da yakın geçmişe dair en kapsamlı blackout Kasım 2005’te yaşandı. Soğuk ve kar yağışlı havanın günlerce sürmesi nedeniyle Münsterland bölgesinde 82 elektrik direği devrilmiş, 250 bin hane beş günden fazla büsbütün elektriksiz kalmış, hayat felce uğramıştı.
Fotoğraf: Rupert Oberhäuser/picture alliance
Elektrik sisteminin çökme ihtimali ne kadar?
25 Ekim’den itibaren global piyasalardan sağlanan sıvı gaz sayesinde Almanya’daki gaz depolarının yüzde 97,7’si dolu. Fakat ılık giden hava koşullarının değişmesiyle bu durumun kısa müddette değişebileceği belirtiliyor. Federal hükümetin yaptırdığı 2022/23 periyoduna dair risk tahliline nazaran geniş alanı kapsayan ve uzun sürecek elektrik kesintisi yaşanması şu an için ihtimal dışı, “ancak bu katiyetle olmayacağı manasına gelmiyor” deniliyor.
Der Spiegel’e konuşan Memleketler arası Güç Ajansı Lideri Fatih Birol, Avrupa’da kışın sıkıntısız geçeceğini düşünenlerden. Birol, gaz badiresi yaşanmayacağını, Rusya’dan gaz gelmese de öbür ülkelerden temin edildiğinden depoların dolu olduğunu hatırlatıyor. Birol’a nazaran “çok soğuk ve uzun bir kış yahut boru çizgilerinden birinde bir patlama üzere inanılmaz bir durum olmazsa” önümüzdeki kış Avrupa’da meselesiz geçecek.
Ancak Birol’a nazaran güç krizi kış bitince atlatılmış olmayacak. Tersine gaz depoları kış sonunda boşalmış olacağından Avrupa ülkeleri yine yüksek ölçüde sıvı gaz tedariğine gidecek. Çin bu yıl da süren pandemi önlemlerini kaldırıp tekrar güç satın alımında artırıma giderse sıvı gaza global çaptaki talep daha da artabilir. Bu da global çapta arzın en fazla yüzde 5 büyümesini bekleyen Birol’a nazaran piyasaların rahatlamasını mahzurlar.
Fotoğraf: Claus Bonnerup/Polfoto/AP/picture alliance
Elektrikle doğal gaz ortasındaki ilişki ne?
Federal İstatistik Dairesi’nin 2022’nin birinci yarısına dair datalarına nazaran Almanya’da elektrik gereksiniminin yüzde 48’i yenilenebilir güç, yaklaşık yüzde 52’si de fosil kaynaklardan sağlanıyor. Doğal gazdan sağlanan elektriğin hissesi ise yalnızca yüzde 12 civarında. Buna karşın güç tedariğindeki dehşetin artmasının nedeni yıllarca Rusya’ya bu alanda büyük ölçüde bağımlı olunması. Yakın vakte kadar Almanya, doğal gaz muhtaçlığının yaklaşık yüzde 55’ini Rusya’dan tedarik ediyordu. Berlin, son altı ayda Rusya’ya bağımlılığını azaltmak için diğer ülkelerden gaz almaya başladı. Bu da güç fiyatlarında rekor artışına neden oldu.
Ayrıca Almanya’daki elektriğin ünite fiyatı, farklı kaynaklardan sağlanan elektrikten en değerliye mal olanının fiyatı baz alınarak belirleniyor ki o da son aylarda Rusya’nın gazı kesmesiyle derdi çekilen doğal gazdan üretilen elektrik. Münasebetiyle oranı düşük olsa da piyasayı o belirliyor, artırımların da önü kesilemiyor.
Vatandaş, güç darboğazı kadar elektriğe gelen rekor artırımlardan ve faturalarını ödeyememekten korkuyor. Almanya’da olağanda bir evvelki sene yapılan tüketim baz alınarak hane başı aylık sabit aidat ödeniyor, sene sonunda da en son tüketime bakılarak fiyat farkı talep ediliyor. Lakin son aylarda Alman hükümeti güç dağıtımcılarının iflasını engellemek için satın alınan güçteki artırımın vatandaşa yansıtılmasının önünü açtı. Bu da bilhassa elektrik faturalarında neredeyse aylık aidat artışları sonucunu doğurdu.
Olası bir güç darboğazında öncelikli küme tüketici. Tüketicileri kritik altyapıyı işleten kuruluş ve şirketler izliyor. Öncelikli kümede yer almayan Gelsenkirchen, Bottrop ve Gladbeck’ten 40 kadar şirket Ağustos ayından itibaren bir ortaya gelerek belediye ve güç dağımcısı şirketlerle bir blackout ihtimaline karşı kendi modelini hazırladı. Şirketler, mevcut kullanıma dair datalar üzerinden nerede tasarruf yapabileceğini ve en berbat durumda kimin ne kadar güç önceliği olacağını belirledi. Bu model, şu günlerde bütün Almanya’ya örnek gösteriliyor.
Bu ortada 5 milyondan fazla vatandaşın yaşadığı Ruhr Bölgesi’ndeki belediyeler de muhtemel bir krize yönelik vatandaşı bilgilendirmeye, acil durum için nasıl hazırlık yapabileceğine dair 11 lisanda kampanya başlattı.
