Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Haziran ayına ait enflasyon datalarını açıkladı. Buna nazaran Haziran ayında aylık enflasyon yüzde 4,95 olurken yıllık enflasyon ise yüzde 78,62’e çıkarak son 24 yılın tepesini gördü.
Türkiye’de enflasyon özelikle faiz indirimlerinin hızlandığı 2021’in Eylül ayından sonra tırmanışa geçmiş ve bu yükselişini aydan aya devam ettirmişti. O periyot yüzde 19,58 olan yıllık enflasyon Haziran’da yüzde 80’e kadar ulaşmış oldu.
Aynı devirde dolar ise Türk Lirası karşısında 8,30 düzeylerinden 16,70 düzeylerine geldi. Yani vatandaşın alım gücü önemli bir erimeye uğradı.
Alım gücündeki düşüşün önüne geçebilmek için şimdi yılın başında yaklaşık yüzde 50 artırım gören minimum fiyata Cuma günü yüzde 30’luk yeni bir artırım yapılmış ve taban fiyat 5 bin 500 liraya çıkartılmıştı. Lakin memur ve emekli yıl başında aldıkları artırımın üzerine ne kadarlık bir artırım ekleneceğini bilmiyordu.
Haziran ayı enflasyonu ise öbür aylardan farklı olarak milyonlarca çalışan ve emekli için de artırım oranının muhakkak olması demek. Yılın birinci 6 ayında oluşacak enflasyon oranı memur ve emeklilerin yılın ikinci yarısında alacakları yeni maaşları da belirliyor.
TÜİK’in açıkladığı datalara nazaran bu oran, yani 6 aylık tüketici enflasyonu yüzde 42,35 oldu.
Memur ve emekli maaşlarına yapılan zam
Buna nazaran SGK ve Bağ-Kur emeklileri Temmuz ayında yüzde 42,35 artırım görecek. 2000 öncesi SSK emeklilerinde 3 bin 293 lira olan en düşük emekli aylığı ise 4 bin 687 lira olacak. Onun dışındaki tüm kümelerde daha evvel alt hudut 3 bin 500 liraya çıkarılmıştı.
Memur ve emeklilerinin yılın ikinci yarısında maaşları ise yüzde 41,85 oranında artacak.
En düşük memur emeklisi maaşı 4 bin 289 liradan 6 bin 77 liraya çıkacak.
En düşük memur aylığı 9 bin 105 lira
Ayrıca bu artırım oranına nazaran aylık ortalama 7 bin lira alan bir öğretmen 10 bin lira, 8 bin 668 lira alan bir öğretmen 12 bin 276 lira, 9 bin 706 lira alan bir polis memuru 13 bin 747 lira, 11 bin 440 lira alan bir mühendis ise 16 bin 205 lira yeni maaş alacak. En düşük memur aylığı da aile yardımı dahil 9 bin 105 lira oldu.
ENAG’a nazaran daha fazla olmalıydı
Bir küme akademisyen tarafından oluşturulan Enflasyon Araştırma Kümesi (ENAG) da yıllık enflasyonu haziran ayı için yüzde 177,55 açıkladı. ENAG, Haziran’da aylık enflasyonu yüzde 8,31 hesaplarken 6 aylık enflasyonu ise yüzde 71,44 olarak açıkladı.
Yani maaş artışlarında kullanılacak olan 6 aylık enflasyonda TÜİK ile ENAG ortasında yaklaşık yüzde 30’luk bir fark oluştu.
Pek çok kesim de emekçi, memur ve emekli maaşlarında yapılacak artırımın düşük tutulması için TÜİK’in hesaplamayı düşük açıkladığını sav ediyordu.
Bugün Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu da, “ENAG yıllık yüzde 176 enflasyon açıkladı. TÜİK yüzde 79. Pazar, market ortada. TÜİK’in bu palavrası, emeklinin, memurun cebinden çalmak demektir. Erdoğan için kabahat işlemeyi bırakın, sorumlusu siz olacaksınız” biçiminde bir paylaşım yaptı.
“TÜİK bir işveren gibi”
TÜİK enflasyonu ve maaşlara olan tesiri konusunda öteki bir açıklama da Türkiye Devrimci Personel Sendikaları Konfederasyonu’ndan (DİSK) geldi. DİSK Lideri İstek Çerkezoğlu, TÜİK önünde önünde yaptığı konuşmada şu sözleri kullandı:
“Bugün buradayız zira bugün milyonlarca emekçi, memur ve emeklinin artırım oranı aşikâr oluyor. Milyonlarca vatandaşın cebine girecek para, mutfağına girecek ekmek adeta TÜİK tarafından belirleniyor. TÜİK ülkemizde adeta bir işveren üzere. Bütün emek gelirleri onun açıkladığı orana nazaran belirleniyor. O nedenle enflasyonun eksik ölçülmesi, yanılgılı ölçülmesi işçilerin hakkının gasp edilmesi demektir. TÜİK enflasyonu düşük açıklayarak emekçinin, memurun, emeklinin ekmeği ile oynuyor. Emeklinin, dar gelirlinin enflasyonu TÜİK’in açıkladığı enflasyondan çok yüksek. Bunu biliyoruz ve bu asla kabul edilemez. TÜİK’i şeffaf olmaya davet ediyoruz.”
Vatandaşın hissettiği kümelerde yüksek
TÜİK datalarına nazaran de vatandaşın en fazla hissettiği alanlarda hayli yüksek enflasyon var.
Buna nazaran ulaştırma kümesinde yıllık enflasyon yüzde 123,37, besin ve alkolsüz içeceklerde yüzde 93,93, mesken eşyasında yüzde 81,14, lokanta ve otellerde ise yüzde 79,55 oldu. Bu durum ise maaş artışlarının daha da yükselmesi beklenen enflasyon karşısındaki tesirini azaltıyor.
Gıda ve alkolsüz içeceklerde yıllık enflasyon yüzde 93,93 olduFotoğraf: Emre Eser/DW
Ayrıca hizmet enflasyonu başka kümelerden daha kalıcı ve yapışkan olma özelliği ile ayrışıyor. Bu noktada ulaştırma ve mesken eşyası üzere kalemlerde vakit zaman enflasyon daha güçlü düşse de lokanta ve otel üzere hizmet bölümünü kapsayan alanlarda yükselen enflasyon kolay kolay düşürülemiyor.
İşte bu kalemlerde enflasyonun aylardır süratle yükselmesi ve önümüzdeki devirde de benzeri bir grafik izleyeceğine dair beklentiler hem yapılan fiyat artışlarının hem de yapılması planlanan artışların tesirini azaltıyor.
Dolar karşısında eridi
Yükselen enflasyon ve Türk Lirası’ndaki kıymet kaybı bilhassa minimum fiyatın dolar karşısındaki eriyişine deva olamıyor. 2016’da 1300 lira olan minimum fiyat 442 dolara denk geliyordu. 2017’de 1404 lira olan taban fiyat ile 396 dolar alınabilirken, 2018’de 1603 lira olan taban fiyat ile 425 dolar, 2019’da 2020 lira olan minimum fiyatla 378 dolar, 2020’de 2 bin 324 lira alan minimum fiyatla 390 dolar, 2021’de 2 bin 825 dolar olan minimum fiyatla 383 dolar ve 2022’de 5 bin 500 liraya yükseltilen minimum fiyatla 328 dolar alınabiliyor.
Son minimum fiyat artırımından evvel 4 bin 245 lira alan bir çalışanın maaşı yaklaşık 260 dolara denk geliyordu.
Enflasyonda hangi küme tesirli oldu?
Ayrıca enflasyonda münasebetiyle da alım gücündeki düşüşte en fazla tesir kamu tarafından yapılan artırımlarda görüldü. Buna nazaran içki ve sigaradaki vergi artışları ile elektrik, doğalgaz, çay, şeker ve sütteki artırımlar Haziran enflasyonunu belirledi.
Haziran ayında ulaştırma enflasyona 1,88 puan, besin ve içecekler, 0,57 puan, alkollü içecekler ve tütün 0,12 puan, konut 1,17 puan, lokanta ve oteller 0,39 puan ve konut eşyaları da 0,35 puan tesir yaptı.
Ayrıca Haziran ayı artırım şampiyonlarına bakıldığında çay yüzde 19,49, süt yüzde 15,22, meyve ve zerzevat suları yüzde 13,13, peynir ise 12,41 ile listede üst sıralarda bulunuyor. Bu da tüketicilerin bilhassa besin enflasyonundan epey fazla etkilendiğini gösteriyor.
Daha evvel yapılan açıklamalarda tarla üretiminin hızlanması ile besin kümelerinde önemli bir ucuzlamanın kendini göstereceği belirtiliyordu. Zerzevat ve meyvede bu durum kısmen gerçekleşse de öteki eserlerde pahalılık hâlâ devam ediyor.
Tüm bunlar değerlendirildiğinde maaş artırımları bilhassa son 6 aylık enflasyon için önemli derecede telafi edici bir öge olarak görünse de daima artan enflasyon karşısında sabit gelirli vatandaşlar önümüzdeki aylarda yeni artırımlar talep etmek zorunda kalabilir.
ÜFE durdurulamıyor
Bu süreçte yıllık üretici enflasyonu da yüzde 138,31’i gördü. Üretici enflasyonu geçtiğimiz yılın Haziran ayında yüzde 42,89, Ocak 2022’de ise yüzde 93,53’tü.
Ayrıca üretici fiyatlarının tüketici fiyatlarını neredeyse ikiye katlaması ise çalışan bölümün emeğinin karşılığını tam olarak alamadığını gösteriyor.
Kira artış oranı yüzde 44,5 olacaktı
Son aylarda satılık konut ve kiralık konut fiyatları durdurulamayan bir artış grafiği izliyor. Bilhassa kiracılar bu durum karşısında önemli zorluklar çekiyor. Son 12 aylık enflasyonun ortalaması daha evvelki aylarda kira artış oranı olarak uygulanırken yeni bir düzenleme ile bu artış oranı 1 yıl boyunca yüzde 25’te sabitlenmişti. Fakat bu sabit oran yalnızca konutlarda geçerli olacak. Temmuz’dan itibaren kira yenileme periyodu gelmiş işyerlerinde yüzde 44,54’lük kira artış oranı uygulanacak. Konutlarda ise bu artış 1 yıl boyunca yüzde 25 olarak devam edecek.
G20 ülkeleri ortasında en yüksek enflasyon Türkiye’de
Son açıklanan bilgilerle birlikte Türkiye G20 ülkeleri ortasında yüzde 78,6’lık enflasyonla dorukta bulunuyor. Türkiye’yi yüzde 58,8 ile Arjantin, yüzde 17,1 ile Rusya, yüzde 11,73 ile Brezilya, yüzde 9,1 ile İngiltere, yüzde 8,6 ile ABD, yüzde 8 ile İtalya, yüzde 7,7 ile Kanada, yüzde 7,65 ile Meksika ve yüzde 7,6 ile Almanya takip ediyor.
