Gezi davası kararı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yaptığı açıklamalar, Avrupa başşehirlerinde sert reaksiyonlara ve telaşlara yol açtı.
Alman hükümeti, Osman Kavala ve sivil toplum yöneticileri hakkındaki “şoke edici” mahkeme kararının “not edildiğini”, kararın Türk sivil toplumunun tamamı ve Türkiye’deki hukuk devletinin durumu bakımından “tahrip edici bir sinyal” niteliği taşıdığını duyurdu.
Türkiye’nin de üyesi olduğu Avrupa Kurulu’nun ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM)
kararlarını hatırlatan hükümet sözcüleri, Kavala’nın bir an evvel özgür bırakılması davetlerini yineledi.
Son gelişmeler, Ukrayna savaşının tesiriyle AB-Türkiye bağlarında görülen yakınlaşmayı, olumlu havayı bilakis çevirirken, geleceğe ait de büyük soru işaretleri yarattı.
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Alman koalisyon hükümetini oluşturan Toplumsal Demokrat Parti (SPD), Yeşiller ve Hür Demokrat Parti (FDP) milletvekilleri, Seyahat davası kararını eleştirirken, önümüzdeki günlerde yaşanabilecek gelişmeler hakkında da çarpıcı açıklamalarda bulundu.
Gezi Davası’nda karar: “Bunlar çete, hakim değil”
To view this görüntü please enable JavaScript, and consider upgrading to a web browser that supports HTML5 video
Schwabe: “Açık bir meydan okuma”
SPD milletvekilli Frank Schwabe, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Artık karar verildi, verilen karara tabi olacaksınız” kelamlarıyla savunduğu Seyahat davası kararının, “AİHM ve Avrupa Konseyi’nin 45 üyesine açık bir meydan okuma” olduğunu söyledi.
SPD milletvekili Frank Schwabe Fotoğraf: picture-alliance/dpa/B. Pedersen
Aynı vakitte Avrupa Kurulu Parlamenterler Meclisi’nin Almanya Delegasyonu Lideri olan Schwabe, Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’nin AİHM kararlarını uygulamadığı gerekçesiyle Türkiye hakkında başlatılan İhlal Prosedürü’ne işaret ederek, artık bu süreçle ilgili olarak da adımlar atılacağını söyledi.
“Kararlara uymak istemeyen, Avrupa Kurulu üyesi olamaz”
“Her vakit diyalogdan yanayız. Fakat bu diyalog kıymetler temelinde, hukuk tabanında yürütülmek zorundadır” diyen Schwabe, bundan sonraki sürece ait şu bilgileri verdi:
“Türkiye, AİHM’in hükmettiği kararlara uymakla yükümlü. Türkiye imzaladığı kontratlarla bu yükümlülüğe uyma taahhüdünde bulunmuş bir devlet. Bu nedenle Osman Kavala derhal özgür bırakılmak zorunda. Selahattin Demirtaş da. Bu, Avrupa Kurulu için, pazarlık konusu edilebilecek bir mevzu değil. Kararlara uymak istemeyen, Avrupa Kurulu üyesi olamaz. Bu nedenle Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 46/4. Unsuru kapsamında başlatılan İhlal Prosedürü sürecini ileriye taşıyoruz.”
“Büyük risk” uyarısı
Ukrayna’daki savaş nedeniyle Türkiye’nin jeostratejik kıymetinin artmasının insan hakları ihlallerinin görmezden gelineceği manasına gelmeyeceğine işaret eden Schwabe, “Bu, Erdoğan’ın umudu… Lakin bu kelam konusu olmayacak. Avrupa Kurulu, kararlılık sergilemek zorunda ve bu kararlılığı da sergileyecektir” görüşünü kaydetti.
Rusya’nın Ukrayna’daki savaşının özünde, demokrasiler ile diktatörlükler ortasındaki çabanın yattığını vurgulayan Alman milletvekili, bu nedenle artık insan hakları ihlallerine tahammül gösterilmemesi gereken bir periyotta olunduğunun altını çizdi.
Frank Schwabe, “Zaman, demokrasilerin güçlenmesi ve var güçleriyle otokratlara ve diktatörlere karşı koyma vakti. Şayet Erdoğan, bu türlü bir devirde Türkiye’deki tansiyonu tırmandırmak istiyorsa, işte o vakit bu çok büyük bir risk almakta olduğu manasına gelir” biçiminde konuştu.
Erdoğan tüm köprüleri yıkmak mı istiyor?
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın son telaffuzları ve ataklarını izlediklerini söyleyen Schwabe, bunların Erdoğan’ın hem içeride hem de Avrupa’ya yönelik tansiyonu tırmandırma işaretleri verdiğini belirtti.
Erdoğan’ın tüm araçları kullanarak iktidarını sürdürme stratejisi izliyor olabileceğini ve bundan tasa duyulduğunu vurgulayan Alman milletvekili, bunun Türkiye için de “felaket sonuçlar” doğurmasından dert duyduklarını söz etti.
SPD’li milletvekili, “Ama Avrupa ile tüm köprüleri yıkmak, Türkiye’yi muvaffakiyete götürecek bir yol değil. Ve ben, Türkiye halkının çoğunluğunun bu türlü bir şeyi kabul edebileceğine de inanmıyorum” diye konuştu.
Gerilim fiili silah ambargosunu nasıl tesirler?
Gezi davası kararı ile Avrupa-Türkiye bağlarında tekrar soğuk rüzgarların esmesi, Ankara’nın dış siyasetteki kıymetli birtakım beklentileri için de yeni riskleri beraberinde getiriyor.
Almanya’nın bir müddettir Türkiye’ye silah ihracatına uyguladığı kısıtlamaların kalkması, Ankara’nın en kıymetli beklentileri ortasında bulunuyordu.
AKP hükümeti, Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın basına verdiği demeçte “fiili ambargo” olarak nitelendirdiği bu kısıtlamaların kimilerinin, Ukrayna savaşı sonrasında Türkiye’nin artan kıymeti nedeniyle kaldırılabileceğini umut ediyordu.
Ancak son gelişmelerin bu alandaki mümkün bir açılımı daha da zora soktuğu belirtiliyor.
SPD milletvekili Frank Schwabe de Türkiye’ye uygulanan kısıtlamaların makul sebepleri bulunduğunu söyleyerek, izlenen stratejide değişiklik olmayacağını kaydetti.
Schwabe, “Türkiye, NATO üyesi olarak dışardan gelebilecek ataklara karşı kendisini koruyabilmeli. Fakat, silahların ülke içinde ya da dışarıya bir agresyon için kullanılmasına müsaade veremeyiz” dedi.
“İlişkilere ağır bir darbe”
Peki Erdoğan’ı gitgide otoriterleşen adımları, Seyahat davası kararları, Almanya-Türkiye ikili bağlantılarını nasıl etkileyecek?
Bu soruyu yanıtlayan hükümetin liberal ortağı Hür Demokrat Parti (FDP) milletvekili Ulrich Lechte, “Bu, Alman-Türk alakalarına ağır bir darbedir” dedi.
Hür Demokrat Parti (FDP) milletvekillerinden Ulrich Lechte, “Bu, Alman-Türk bağlantılarına ağır bir darbedir” dedi.Fotoğraf: Petra Homeier
FDP’nin Dış Siyaset Sözcüsü olan Lechte, Türk Hükümeti’nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni ihlal ettiğini, AİHM’in Osman Kavala’nın hür bırakılması tarafındaki kararının Erdoğan tarafından kasti olarak yok sayıldığını belirtirken, ikili bağlantıların bilhassa insan hakları ve hukuk devleti alanlarında çok ağır sınamalarla karşı karşıya bulunduğunu vurguladı.
Erdoğan halini yumuşatır mı?
Demokrasi savunucuları ve sivil toplum üzerindeki baskıları eleştiren milletvekili Lechte, “Türkiye yargısı ne yazık ki artık büyük ölçüde iktidarın icra organına dönüştü, Seyahat kararıyla da AKP-MHP iktidarının görüşlerine bütünüyle takviye çıkmıştır” görüşünü tabir etti.
Erdoğan’ı izlediği siyasetlerden vazgeçirmenin çok güç göründüğünü söylemekle birlikte, “denenmemiş yol bırakmamalıyız” diyen liberal siyasetçi, şöyle konuştu:
“Her ne kadar şu anda durum çok umut verici görünmese de, medya baskısı, demokratik devletler topluluğunun tenkitleri ve Türkiye’de sivil toplumun sergileyeceği kararlılık, Erdoğan’ın kararını bir defa daha gözden geçirmesini, yumuşatmasını sağlayabilir.”
Lucks: “Türk yargısı AKP-MHP iktidarının icra organı”
Avrupa başşehirlerinde, Osman Kavala’nın, hiç bir türel destek olmaksızın, AB ıslahat sürecinde idam cezası yerine getirilen “ağırlaştırılmış müebbet mahpus cezasına” çarptırılması, Türkiye’de hukuk devleti alanında yaşanan gerilemeyi, Batı’dan ne kadar uzaklaştığını bir defa daha gözler önüne serdiği belirtiliyor.
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Yeşiller Partili milletvekili Max Lucks’a nazaran bu karar, “caydırıcı” olması maksadıyla verilmiş bir karar.
Yeşiller Partili milletvekili Max LucksFotoğraf: Revierfoto/dpa/picture alliance
“Bu karar, bize Türk yargısının nasıl AKP-MHP iktidarının siyasi bir icra organı haline geldiğini de göstermektedir” görüşünü aktaran Lucks, demokrasi ve hukuk devleti için gayret gösterenlere, hukuksal destek olmasa da, yargılanabilecekleri, ağır cezalar ve siyasi baskılara maruz kalabilecekleri iletisinin verildiğini kaydetti.
Federal Meclis’in İnsan Hakları Komisyonu’nun üyesi olan Lucks, “Avrupa Kurulu bu kadar büyük bir hukuk ihlaline göz yumamaz” diyerek, Türkiye hakkında başlatılan ihlal sürecinin de ileriye taşınmak zorunda olunduğunu vurguladı.
“Türkiye AKP’den ibaret değil”
Bazı siyasi gözlemciler, Erdoğan’ın önceliğinin iktidarını koruma etmek olduğunu, Avrupa Konseyi’ndeki ihlal sürecini umursamadığını, İstanbul Bayan Hakları Sözleşmesi’nden bir gecede çıkma kararı aldığı üzere Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nden de çekilebileceği tasasını lisana getiriyorlar.
Yeşiller partili Lucks ise, “Erdoğan, Avrupa’nın ne derece değer taşıdığının çok şuurunda, bu karar ve açıklamaları ise iç siyasete yönelik ve milliyetçi güçleri tatmin etme hedefli” değerlendirmesini yaptı.
“Türkiye yalnızca AKP’den ibaret değil. Hele MHP’den hiç değil” diyen Lucks, Seyahat davasının İstanbul’daki duruşmalarına gözlemci olarak katıldığı esnada Türkiye sivil toplumunun ne kadar güçlü olduğunu da bir defa daha gördüğünü söyledi.
Yargılama sürecini, “göstermelik siyasi bir yargılama” sözleriyle tanımlayan Lucks, izlenimlerini şu sözlerle aktardı.
“Mahkeme salonunda, istibdatın nasıl göründüğüne açıkça gözlerimle bir kere daha tanıklık ettim: Bir yanda tek bir kanıt ortaya koyamayan savcıların kaleme aldıkları bir tiyatro oyunu ve temel hukuk devleti unsurlarına bağlılık yerine reji defterine bağlı kalmayı tercih eden hakimler… Tam karşılarında ise çok yeterli hazırlanmış avukatlar ve suçlamaların hiç bir mantığa dayanmadığını gözler önüne sererken büyük bir yürek sergileyen sanıklar. Ortaya koydukları yüreğe büyük bir hürmet duyuyorum.”
“Sivil toplum boyun eğmiyor”
Alman siyasetçi, davaya duyulan ağır ilginin, Türkiye’deki sivil toplumun yapılanlara boyun eğmeyeceğini gösterdiğini de dikkat çekerken, değerlendirmelerini şöyle tamamladı:
“Kimsenin Türkiye’deki yiğit sivil topluma demokrasi ve insan haklarını anlatmasına gerek yok, yürekleri ve dik duruşlarıyla, bunun için gayret ettiklerini kanıtlıyorlar zati.”
Alman Hükümeti ne yapacak?
Peki, koalisyon mutabakatında yer aldığı üzere Alman Hükümeti, Türkiye’de demokrasiyi ve hukuk devletini savunan kesitleri destekleyecek mi, onların beklentilerini karşılayacak dış siyaset adımlarını atacak mı?
Bu soruyu yanıtlayan Yeşiller Partili Lucks, Almanya’nın demokrasi ve insan haklarından yana, sabırlı ve çok kararlı bir biçimde hal sergilemek zorunda olduğunu ve Alman Hükümeti’nin de bunu yaptığını söyledi.
Lucks, değerlendirmelerini şu ifadedelerle tamamladı: “Ayrıca demokratik bir Türkiye, Avrupa Evi’nde bir yer hak ediyor.”
