Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Seyahat davasına ait “Osman Kavala karar giydiği için bu işin artık AİHM’le alakası yok. AİHM karar giydi diyecek. Bu işi artık masadan kaldıracak” formundaki kelamlarına hukukçulardan itiraz geldi.
İnsan hakları hukukçuları, AİHM’in verdiği ihlal kararının Osman Kavala’nın birinci tutuklama kararıyla ilgili olduğunu belirterek, mahkûmiyet kararının AİHM Büyük Daire’deki ihlal sürecini etkilemeyeceğini, buradan ağır bir ihlal kararı çıkacağını öngörüyor. Hukukçular, Erdoğan’ın kelamlarının de ileride AİHM’de adil yargılanma hakkı ihlali ile ilgili açılacak yeni davanın kanıtı olacağına işaret ediyor.
AİHM, Osman Kavala’nın tutuklanmasının kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkının ihlali olduğuna 10 Aralık 2019’da karar vermiş, Kavala’nın tutuklanmasının siyasi saiklerle gerçekleştirildiğini belirterek hür bırakılmasını istemişti. Fakat mahallî mahkeme kararı uygulamamıştı. Bunun üzerine Avrupa Birliği Bakanlar Komitesi, Türkiye aleyhinde 2 Aralık 2021’de ihlal prosedürü başlatmış ve belgeyi 2 Şubat 2022’de AİHM Büyük Daire’ye havale etmişti. AİHM de taraflara görüşlerini göndermeleri için 11 Mayıs’a kadar mühlet verdi.
Kavala 4,5 yıl hakkında karar olmadan cezaevinde tutulduktan sonra ağırlaştırılmış müebbet mahpusa çarptırıldı.Fotoğraf: Kerem Uzel/dpa/picture alliance
Altıparmak: Çok ağır bir karar çıkacak
Peki, Erdoğan’ın argüman ettiği üzere mahkûmiyet kararı, Kavala’nın bu belgesini ortadan kaldırır mı? DW Türkçe, sorunun karşılığını hususun uzmanı insan hakları hukukçularına sordu.
İnsan hakları hukukçusu, avukat Kerem Altıparmak, Erdoğan’ın ya bir arada çalıştığı uzmanlarının mevzudan habersiz olduğu ya da yanlış bilgilendirildiği görüşünde. AİHM’in 10 Aralık 2019’daki ihlal kararında Türkiye’den Kavala’yı özgür bırakmasını istediğini anımsatan Altıparmak, şunları kaydetti:
“Türkiye, Kavala’yı hür bıraktı mı? Hayır. O belgeye Kavala’nın hatalı olduğunu gösteren ve belgede olmayan yeni bir kanıt girdi mi? Hayır. Pekala, AİHS’nin 18. husus ihlali, yani yargı sürecine siyasi müdahale yapıldığına dair argümanları ortadan kaldıracak rastgele bir şey yapıldı mı? Yapılmadığı üzere daha fazlası oldu. Onun için bırakınız, AİHM’in ‘bu kararı artık ben bakamam’ demesini, bu ihlal prosedüründe çok ağır bir karar verecek.”
AİHM 2020’de katılaşan kararında Kavala’nın derhal hür bırakılmasına hükmetmişti.Fotoğraf: Reuters/V. Kessler
“Türkiye yeni kanıt olduğuna inandıramayacak”
AİHM’in Kavala evrakına ait ihlal prosedüründe vereceği karar sonrasında Türkiye’nin inadının devam etmesi ve karara uymaması halinde, ihraca giden öbür tüzel süreçlerin açılıp açılmayacağına bakacağını tabir eden Altıparmak, “O nedenle karar giydi, artık bu defteri kapattık, geçmişte kaldı demek hakikat değil. Tutuklama kararı verilen kararla hüküm verilen karar birebir. Birebir ölçüde siyasi tesir olmuş bir cezai süreç ve Türkiye Bakanlar Komitesini yeni bir kanıt olduğuna inandıramayacak. Zira yok, olsaydı biz görürdük” dedi.
Altıparmak, benzeri bir davaya işaret ederek AİHM’in Azerbaycan’da tutuklanan Ilgar Mammadov’un mahkûmiyetinin bitmesiyle özgür bırakılmasından sonra ihlal kararı verdiğine dikkat çekti. AİHM’in bu özgür kalmayı bile kâfi görmediğinin altını çizen Altıparmak, AİHM’in bu davada “benim bu davadaki saptamam, bu kişinin keyfi olarak tutuklandığı ve sizin bunu siyasi hedefle yaptığınıza dairdir. Burada yapmanız gereken bu kişi hakkında cezai süreci bitirmek ve şartsız ve koşulsuz bir halde özgür bırakmaktır. Bunu yapmadığınız takdirde mukaveleyi ihlal etmeye devam olursunuz ve bu nedenle kararı tatbik etmelisiniz” dediğini aktardı.
“Türkiye kumar oynuyor”
“Ben Türkiye’nin bunun sonuçlarını öngördüğünü fakat bir kumar oynadığını düşünüyorum” diyen Kerem Altıparmak, Türkiye’nin Ukrayna savaşı nedeniyle “Stratejik değerim arttı, artık daha ileri adım atılmaz” diye düşündüğünü, bu mevzunun Türkiye’den çok Avrupa’nın ortak sıkıntısı haline geldiğini kaydetti.
Hukukçu Köksal: İki olay birbiriyle karıştırılmamalı
AİHM’de 4 yıl raportör hukukçu olarak vazife yapan İstanbul Barosu İnsan Hakları Merkezi Lideri, avukat Tuğçe His Köksal da mahkumiyet kararının AİHM’deki tutuklulukla ilgili ihlal sürecini etkilemeyeceğini, iki olayı birbirine karıştırmamak gerektiğini söyledi.
Avukat Tuğçe His KöksalFotoğraf: Privat
Köksal, “Yani ihlal prosedürü ile ilgili Büyük Daire karar verirken, yalnızca Osman Kavala’nın 10 Aralık 2019 tarihinde verilen ihlal kararının gereğinin yerine getirilip getirilmediği, Türkiye’nin 46. unsurun birinci fıkrası yeterince bağlayıcı bir AİHM kararına uyup uymadığı ve bu çerçevede yükümlülüklerini yerine getirip getirmediği ile alakalı bir karar verecek. Hasebiyle da bu süreç içerisinde bu yükümlülükler yerine getirilmediği için esasen Büyük Daire’nin vereceği karar aslında evvelce kestirim edilebilir bir karar” dedi.
Osman Kavala hakkında bir mahkûmiyet kararı verilmesinin, 2019 tarihli ihlal kararıyla ilgili Büyük Daire’de yapılacak değerlendirmeyi değiştirmeyeceğini vurgulayan Köksal, “O davadaki değerlendirmelere mahkûmiyet kararının bir katkısı olmayacak. Zira mahkûmiyet kararı verilmiş olması, yalnızca ve yalnızca Kavala’nın tutukluluğunun hukuka muhalif olması ve tutukluluğunun kanunda öngörülen emel dışında gerçekleştirildiği noktasındaki AİHM tespitini ortadan kaldırmıyor” değerlendirmesini yaptı. Köksal, bunu öngörebilmesinin nedeninin Azerbaycan aleyhinde verilen Ilgar Mammadov kararı olduğunu söyledi.
“Erdoğan’ın kelamları de hak ihlali”
Avukat Köksal, Erdoğan’ın davaya ait kelamlarını de şöyle eleştirdi:
“Bir mahkûmiyet kararı sonrasında üst seviye devlet yetkilileri tarafından da bir kıymetlendirme yapılmaması gerekir. Zira biliyoruz ki tutuklama ile alakalı verilmiş olan ihlal kararında bu tip telaffuzlar nedeniyle de bir ihlal kararı vardı. Münasebetiyle bundan sonraki süreçte üst seviye görevlilerin bu tip telaffuzlardan kaçınması gerektiği kanaatindeyim. Zira adil yargılanma hakkıyla alakalı da bir ferdî müracaat yapıldığında tekrar bu tip telaffuzlar muhakkaktır ki değerlendirmeye alınacaktır.”
Öte yandan mahkemenin Seyahat davasında verdiği mahkûmiyet kararlarıyla ilgili sanıkların ayrıyeten AİHM’e başvurma hakları bulunuyor. Bunun için de davanın istinaf, Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi süreçlerinin tamamlanması, yani iç hukuk yollarının tüketilmesi gerekiyor.
