CHP Genel Lideri Kılıçdaroğlu’nun başörtüsüne “yasal güvence” çıkışına Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın anayasa değişikliği teklifiyle cevap vermesi ve akabinde LGBTİ bireyleri amaca koyması tartışmanın boyutunu değiştirdi.
Erdoğan’ın anayasada “kadının ve erkeğin birlikteliğinden oluşan aile kurumunu güçlendirerek, ek değişiklikler yapılması” talimatı vermesinin akabinde, Adalet Bakanı Bekir Bozdağ başkanlığındaki AKP heyeti çalışmalara başladı.
Çekya dönüşü gazetecilerin sorularını yanıtlayan Erdoğan, “aile kavramını güçlendirme” çalışmasında gayenin LGBTİ bireyler olduğunu açıkça söz etti.
AKP ve MHP’nin milletvekili sayısı yetmiyor
Ancak AKP ve MHP’nin anayasa değişikliği için kâfi milletvekili sayısı bulunmuyor. Anayasayı değiştirmek için 400 milletvekilinin, referanduma götürmek için ise 360 vekilin oyu gerekiyor. AKP ve MHP’nin vekil sayısı 334. Bu nedenle mümkün bir değişikliğe muhalefetin de dayanak vermesi gerekiyor.
Erdoğan, Kılıçdaroğlu’na bu nedenle “ne kadar samimisin, göreceğiz” çıkışında bulundu. Erdoğan’ı “başörtülü bayanları rehine olarak elinde tutmak ve mevzuyu alakasız yerlere taşıdın” suçlaması yönelten Kılıçdaroğlu, teklife takviye vermeyecekleri iletisini verdi. Kılıçdaroğlu, iktidara gelmeleri halinde başörtüsüyle ilgili düzenlemeyi anayasaya da geçireceği kelamını verdi.
AKP’nin amacı LGBTİ evlilikler mi?
İktidar kulislerine nazaran, kendi tabanının talebi üzerine bu değişikliği planladığını belirten AKP’nin temel hedefi LGBTİ bireylere iktidar değişikliğinde verilecek muhtemel hakların önünü kesmek. Bunun başında da “eşcinsel evlilikler” geldiği argüman ediliyor.
Bu kapsamda Anayasa’nın ailenin korunmasını düzenleyen 41’inci Unsurunda değişiklik planlanıyor. 41’inci Unsurda yer alan “Aile, Türk toplumunun temelidir ve eşler ortasında eşitliğe dayanır” ibaresindeki “eşler” tabirinin “kadın ve erkek” formunda somutlaştırılacağı belirtiliyor. İstanbul Mukavelesi’nin feshedilmesinin bunun birinci adımı olduğuna işaret ediliyor.
Hukukçular tartışmaya nasıl bakıyor?
Peki LGBTİ bireyleri maksat alacak bu anayasa değişikliği planlarına hukukçular nasıl bakıyor? DW Türkçe’ye konuşan Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi, Anayasa Hukukçusu Prof. Dr. Sibel İnceoğlu, bu türlü bir düzenlemenin temel hak ve özgürlüklere alışılmamış olacağı görüşünde.
Anayasanın 41’inci unsurunda kararın ailenin korunması bakımından yeteri kadar açık bir olumlu yükümlülüğü devlete verdiğine işaret eden İnceoğlu, şunları kaydetti:
“Ayrıca ailenin korunması için yeni bir düzenlemeye gerek olmadığı kanaatindeyim. Bu unsura ailenin bayan ve erkekten teşkil edeceğine dair bir cümlenin eklenmesi ise kelam konusu kararı daraltır, öteki bir deyişle bu türlü bir düzenleme devletin muhafaza yükümlülüğünü yalnızca bayan erkek ortası münasebete indirger.”
İnceoğlu: İnsan haklarına aykırı
Anayasa Hukukçusu İnceoğlu, Anayasa’ya LGBTİ bireylere yönelik, onların özel ömürlerini sınırlayacak sonuçlar doğuracak değişik getirmenin insan hakları ile çelişeceğini vurguladı. İnceoğlu, Türkiye’nin de tarafı olduğu Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) bu husustaki yaklaşımının, birebir cinsten olanların evlilikleri için de yasal bir statü tanınması gerektiği istikametinde olduğuna işaret etti. Bunun eşcinsel evlilikleri direkt resmi evlilik olarak tanımak manasına gelmeyeceğini lisana getiren İnceoğlu, şu değerlendirmede bulundu:
“Avrupa İnsan Hakları Kontratı (AİHS) bu türlü bir yükümlülük de yüklememektedir. Evliliğin yalnızca bayan ve erkekler ortasında olabileceğini düzenleyen Rusya’ya ait verdiği kararda (Fedotova v. Russia), bu çeşit fiili birliktelik içinde olanların haklarını düzenleyen yasal bir statü muhtaçlığı olduğunu belirtmekte ve bu eksikliğin 8’inci unsurdaki özel hayat hakkının ihlali manasına geldiğini tespit etmektedir. Münasebetiyle Anayasa’ya LGBTİ bireylere yönelik, onların özel hayatlarını sınırlayacak sonuçlar doğuracak değişik getirmek insan hakları ile çelişir, Anayasamızın değiştirilmesi mümkün olmayan 2’nci hususundaki ‘insan haklarına saygılı devlet’ unsuruna karşıt olur. Ayrıyeten hak ve özgürlükleri genişletmek için ortaya atılan ‘kadının giysisine müdahale edilememesine yönelik’ bir yasa değişikliği teklifinin, Anayasadaki hak ve özgürlükleri daraltmak için adeta bir ‘fırsata’ dönüştürülmek istenmesi, anayasacılığın manası ile de çelişir. Anayasacılığın gelişim tarihi, bireylerin hak ve özgürlüklerinin korunması çabasına dayanır, Anayasa’nın telos’u (ana ereği) hak ve özgürlükleri korumaktır, şayet bir Anayasa’nın telos’u özgürlükleri daraltmak ise ona çağdaş dünyada Anayasa denemez.”
Karınca: Gaye seçmen kitlesindeki kaymayı engellemek
Peki, LGBTİ bireyler aleyhinde neden bir anayasal düzenleme getirilmek isteniyor? Emekli Aile Mahkemesi Hâkimi, Avukat Eray Karınca, hususun türel değil siyasi emel taşıdığına işaret etti:
“Buradaki emel kendi seçmenini konsolide etmek, kendi seçmenini bir ortada tutmak diye düşünüyorum. Zira en büyük telaşı, kendi seçmen kitlesinden muhalefete oy kaymasıdır. Bunu önlemek olacak. Zira bu tip hassaslığı olan bölümler, ülkede muhafazakâr diye bildiğimiz bölümlerdir. O bölümlerin de hassaslığını okşayan bir söz bir çıkış.”
“Medeni Kanun’a nazaran esasen evlenemezler”
Avukat Eray Karınca, bu türlü bir Anayasa değişikliğine gereksinim olmadığını kaydetti. Mevcut yasal düzenlemelerde esasen LGBTİ bireylere tanınmış özel bir hak olmadığını savunan Karınca, “Hem Uygar Kanun’da açıkça kimlerin evlenebileceği düzenlenmiş. 134’üncü unsurda, bayan ve erkekten kelam ediliyor. Başka unsurlarda eş denmekle birlikte burada temel husus başlangıç unsuru olan 134’üncü unsurda, evlendirme memuruna bayan ve erkeğin birlikte başvuracağını öngörüyor. Bu nedenle LGBTİ bireylerin ülkemizde en azından evlenebilmeleri kelam konusu değil. Nafaka da alamazlar, evlatlık da edinemezler” sözünü kullandı.
Bu somut durum karşısında, iktidarın mevzuyu bir de anayasaya taşımasının olumsuz tesirinin olacağını belirten Karınca, iktidar ve toplumun kimi kısımları tarafından LGBTİ bireylerin hor görüldüğüne vurgu yaptı. Karınca, “Elbette ki bir anayasa değişikliği, onlar hakkındaki olumsuz algıyı pekiştirecek. Zihinlere daha çok olumsuz kod olarak gönderecek ve daha çok mağdur edilecekler uygulamada” sözünü kullandı.
