TBMM Genel Konseyi’nde önümüzdeki günlerde ele alınması beklenen “Dezenformasyon yasası” olarak bilinen Basın Kanunu ve Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun teklifine basın örgütleri sansüre yol açacağı fikriyle karşı çıkıyor. Alanda çalışan gazeteciler de düzenlemenin hem yeni soruşturma ve yargılamalara hem de oto sansüre yol açacağı gerekçesiyle kaygılı.
Sosyal medya ve internet medyasında yapılacak yasal düzenlemeler uzun bir müddettir Türkiye gündemindeydi. Aylardır AKP ve MHP tarafından hazırlıkları sürdürülen yasanın içeriğinin ne olacağına dair iktidardan evvel rahatlatıcı açıklamalar gelse de teklifin Meclis’e sunulmasıyla birlikte tasalar arttı.
Basın örgütleri ve temsilcilerine nazaran internet medyasındaki çalışanların haklarının korunması ile ilgili birtakım olumlu düzenlemelerin dışında teklif hem basını hem de toplumsal medyayı denetim altına almayı hedefliyor.
Bu ortada teklifin bugün yapılması beklenilen Genel Heyet görüşmeleri gelecek haftaya ertelendi. CHP Küme Başkanvekili Engin Özkoç toplumsal medya hesabından, “Basın Kanunu ile kimi kanunlarda değişiklik öngören kanunun TBMM Genel Konsey görüşmeleri teşebbüslerimiz sonucu üzerinde parti kümelerinin daha fazla müzakere edilebilmesi için bu hafta ertelenmiştir” dedi.
Adalet Kurulu’nda geçtiğimiz hafta kabul edilen teklifin 29. unsuru ile Türk Ceza Kanunu’na bir ek yapılıyor ve “halk ortasında kaygı, endişe yahut panik yaratmak saikiyle, ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu tertibi ve genel sıhhati ile ilgili gerçeğe alışılmamış bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli halde alenen yayan kimselerin 1 yıldan 3 yıla kadar mahpusla cezalandırılması” isteniyor.
İktidar milletvekilleri hususun savunması olarak bu konuların hepsinin birebir anda geçerli olması durumunda bir hata oluşabileceğini ileri sürürken, hukukçular ise birebir görüşte değil. Adalet Bakanlığı ve AKP Meclis kümesinin bu unsura aralıklı baktığı, hatta mahpus cezasını ağır bularak çıkartılmasını istediği kulislere yansıyan bilgiler. Lakin MHP ve Cumhurbaşkanlığı İrtibat Başkanlığı’nın bu hususta ısrarlı olduğu belirtiliyor.
Yasa teklifi protesto edildiFotoğraf: Gülsen Solaker/DW
Teklifin Adalet Kurulu’ndaki görüşmelerinde Yargıtay ismine görüşü istenen 8. Daire Üyesi Hakim İhsan Baştürk, “Ceza hukuku açısından hatalı ve cezada bellilik ilkesi” prestijiyle “sakıncalı” tespitini yapmıştı. Baştürk, ceza kararındaki “halk ortasında telaş, endişe yaratmak saikiyle Türkiye’nin iç ve dış güvenliği, kamu nizamı ve genel sıhhati ile ilgili gerçeğe alışılmamış bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli olacak biçimde alenen yaymak cürüm olarak düzenlenmektedir” münasebetini “muğlak” diyerek eleştirmişti.
Ceza hukukçuları da bu hususun maddelerde olması aranan “belirlilik” prensibini çiğnediğini vurguluyor.
Gazetecilerden kalem bırakarak protesto
Gazeteciler de tartışmalı yasa teklifini protesto etmek için bir ortaya geldi.
Basın Kurulu, Çağdaş Gazeteciler Derneği, Diplomasi Muhabirleri Derneği, DİSK Basın-İş Sendikası, Gazeteciler Cemiyeti, İzmir Gazeteciler Cemiyeti, KESK Haber-Sen, Parlamento Muhabirleri Derneği, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti, Türkiye Gazeteciler Konfederasyonu ve Türkiye Gazeteciler Sendikası’nın davetiyle Ankara Ulus’taki Atatürk Anıtı önünde bir ortaya gelen gazeteciler yasa teklifinin geri çekilmesini talep etti.
Meslek örgütlerinin temsilcileri temsili olarak anıtın önüne kalemlerini bırakırken, öteki yandan bu çeşit düzenlemelerin özgür basını susturamayacağına da dikkat çektiler.
Protesto aksiyonunu aslında TBMM’nin önünde yapmak istediklerini belirten Gazeteciler Cemiyeti Lideri Nazmi Alım, “Bizi Meclis’ten uzaklaştırarak sesimizin çıkmayacağını düşünüyorlar. Basın değil Ulus’a, Fizan’a sürülse sesini duyuracaktır” diye konuştu.
Bilgin tüm örgütler ismine okuduğu açıklamada, yasa teklifinin gazetecilere olumlu adım değil, “sansür” getirdiğini belirterek, “Sanmayın ki bizler dezenformasyonu önemsemiyoruz. Fakat bunun yolu maddedeki üzere mahpus cezasından geçmez. Maddede yazılı basının kapısına kilit vuracak unsurlar var. Anadolu’daki gazeteler kapanma tehlikesiyle karşı karşıya kalacaklardır” ihtarında bulundu.
Bu yasanın temel insan haklarına ve haberleşme özgürlüğüne de alışılmamış olduğunu söyleyen Alım, “Sadece gazetecilerin özgürlüğünü değil tüm toplumun özgürlüğünü engellemektedir. Bu yasa tüm toplumu yazmaktan, eleştirmekten alı koyacaktır. Toplumsal oto sansürü tüm ülkeye yayacaktır” dedi.
İstanbul’da da dün düzenlenen protestoda bu maddeyle “medyada mevcut iktidarı ve iktidar partisini desteklemeyen herkesin” ve toplumsal medya kullanıcılarının maksat alındığına işaret edilmişti.
Gazeteciler protesto maksadıyla kalemlerini bıraktıFotoğraf: Gülsen Solaker/DW
Yasadaki muğlaklık gazetecileri endişelendiriyor
Peki alanda çalışan, bazen iktidarın sert tenkitlerine yahut yargıda soruşturmalara maruz kalan gazeteciler yasa için ne düşünüyor?
Yasa teklifinden en çok telaşlı olan kesitlerin başında son periyotta çok öne çıkan internet medyasında ya da belirli bir kuruma bağlı olmadan özgür çalışanlar geliyor.
DW Türkçe’ye konuşan foto muhabiri Serdar Özsoy çalışmalarını farklı toplumsal medya mecralarında yayımladığını belirterek, “Kendimce oluşturduğum bu gelir modelini halkın takviyeleriyle sağlıyorum. Bu yasa çıktıktan sonra muhtaçlık duyulan hakikat haberleri kendi mecralarımdan yayınlayamayacağım kaygım var. Beni en çok düşündüren ise yarın nelerle karşılaşacağız da bunu halka duyuramayacağız?” dedi.
Çok izlenen yayınlarını Patreon sistemiyle sürdüren tecrübeli gazeteci Ünsal Ünlü de yansılı. Ünlü, bu yasanın kabulünün akabinde “keyfi uygulamaların” başlayabileceğini belirterek, şöyle konuştu:
“Başımıza ne geleceğini bilmiyoruz, yalnızca başımıza gelebileceğin en kötüsünü biliyoruz. Benim daima savunduğum şey; gazeteci haber saklamaz, bir haber aldıysanız ve bunu söylüyor ya da yorumluyorsanız, mesela benim yaptığım yayınlar her an durdurulabilir. Durdurulması demek yalnızca bir gazetecinin sesinin kısılması demek değil, bu maddeden yanlışsız haber alma hakkı ertelenen beşerler da etkilenecek.”
Ankara’nın tecrübeli gazetecilerinden Çiğdem Toker ise bundan sonra yalnızca haberciler için değil tıpkı vakitte mesela enflasyon bilgilerini yayımlayan kurumlar/akademisyenler için de riskin artabileceğine dikkat çekiyor. Toker, “Bu yasa yürürlüğe girdikten sonra kaçınılmaz olarak bir oto sansür refleksi başlayabilir. Zira bu husus belgisiz kavramlarla dolu. Kamu barışı, kamu güvenliğinin bozulmasına kim nasıl karar verecek, kim tespit erecek?” diye konuştu.
Yargı alanındaki haberleriyle bilinen gazeteci Gökçer Tahincioğlu da bu maddeyle ilgili bütün gazetecilerin tıpkı tasayı taşıdığını belirterek, Marmaris’te devam eden orman yangınları ile ilgili Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Başkanlığı’nın yaptığı kamu sistemi ikazını örnek veriyor. Tahincioğlu “Siz bu tıp bilgileri verdiğiniz, mesela Orman Bakanlığı’nın verdiği bilgiler dışında bir şey yazdığınız anda bir savcının ‘bizce o denli değil’ diyerek, muğlak bir biçimde açtığı soyut bir soruşturmayla mahpus cezası alabilirsiniz. Daima bir kılıç basın mensuplarının başının üzerinde olacak” tabirlerini kullandı.
Çok sayıda gazeteci yetiştiren Prof. Dr. Korkmaz Alemdar ise şöyle konuştu:
“Bu yasa gazetecileri çok inançsız bir ortama sokacak. AKP’ye olan inanç zati sonluydu, bugün artık adalet düzeneğinin da siyasi iktidara nazaran davrandığı bir ortamda güzele gitmeyen her haber gazeteciyi etkileyecek. Sansür, oto sansür ve sonra da şayet yetmezse gazetecileri yargı önüne çıkarmak alışkın olduğumuz bir bahis haline gelecek.”
Bu ortada CHP’nin maddeyi TBMM’de kabulü ve Cumhurbaşkanının onayının akabinde Anayasa Mahkemesi’ne taşıması da bekleniyor.
