Ukrayna savaşı, Batı’nın gözünde Türkiye’nin jeostratejik ehemmiyetini artırmış olsa da, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın otoriter idare anlayışı, bağlarda olağanlaşmayı engelliyor.
Gezi davası kararı ve Osman Kavala’nın ağırlaştırılmış müebbet mahpusa çarptırılması, Erdoğan’ın mevzu hakkında yaptığı açıklamalar, Batılı başşehirler ile Ankara ortasında tansiyonu de bir defa daha tırmandı.
Almanya, Türkiye’nin Berlin Büyükelçisi’ni Dışişleri Bakanlığı’na çağırarak karara reaksiyonunu iletti. Alman hükümeti de, Avrupa Kurulu üyesi Türkiye’nin milletlerarası yükümlülüklerine uyması, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarını uygulaması gerektiğini vurgulayarak, Kavala’nın “derhal özgür bırakılması” davetini yineledi.
Bu gelişmeler, Ukrayna savaşı sonrasında Avrupa-Türkiye münasebetlerinde başlayan yakınlaşmanın epey kırılgan olduğunu gözler önüne sererken, Avrupa ülkelerinin anti-demokratik gelişmelere kayıtsız kalmayacağını da göstermiş oldu.
Ukrayna savaşıyla yaşanan büyük değişim
Rusya’nın Ukrayna işgalini birebir vakitte demokrasileri maksat alan bir atak olarak gören Batılı başşehirler, bundan bu türlü tüm otoriter idarelere karşı daha sert hal almaya hazırlanıyor.
Almanya Başbakanı Olaf ScholzFotoğraf: Clemens Bilan/Getty Images
Almanya Başbakanı Olaf Scholz, Die Welt gazetesi için kaleme aldığı makalede, bu yeni periyodun işaretlerini verirken, bedeller temelinde dış siyasetin kıymetini vurguladı.
Rusya başkanı Vladimir Putin’in Ukrayna’ya saldırısının tıpkı vakitte özgürlük, insanlık onuru ve eşitlik üzere temel pahaları amaç aldığını vurgulayan Scholz, “Onun savaşı demokrasiyi oluşturan her şeye yönelik” görüşünü söz etti.
Sosyal Demokrat Partili (SPD) Scholz, “Ortak insani bedellerin varlığını inkar edenler, neden kelam ettiklerini bilmiyor. İnkar edenler de esasen cahil” sözlerini kullandı.
Alman hükümetinin, Batılı demokrasiler ortasında dayanışmayı daha da güçlendirmeyi, otoriter rejimlere karşı daha açık hal almayı hedefleyen yeni yaklaşımı, muhalefet partileri tarafından da paylaşılıyor.
Muhalefet partileri, bu hafta yaptıkları açıklamalarda Seyahat kararına “büyük utanç,” “büyük skandal” sözleriyle reaksiyon gösterirken, Erdoğan’ın Türkiye’nin istikrarı bakımından “çok tehlikeli” bir yolda ilerlemekte olduğunu lisana getirdiler.
Erdoğan için ‘Putinleşiyor’ benzetmesi
Ana muhalefetteki Hristiyan Birlik (CDU/CSU) partilerinin İnsan Hakları Sözcüsü Michael Brand, DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede, artık yeni bir periyoda girildiğine vurgu yaparak, Erdoğan’ın adımlarının yakından izlendiğini aktardı.
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip ErdoğanFotoğraf: Vladimir Smirnov/Sputnik/REUTERS
Brand, Erdoğan’ın son yıllardaki “Putinleşmesinin” göz arkası edilemeyeceğini söylerken, “Batı, Ukrayna’dan bir şey öğrendiyse, o da içeri dönük saldırganlık ile dışa yönelik saldırganlığın çok yakından ilintili, iç içe geçmiş olduğu gerçeğinin artık görmezden gelinmemesi gerektiğidir” dedi.
Duyulan güvensizlik nedeniyle Erdoğan’ın, NATO, AB ve bir bütün olarak Batı’nın “radarında bulunduğuna” işaret eden Brand, bunun nedenlerine şu sözlerle açıklık getirdi:
“Erdoğan’ın içerideki dizginsiz saldırganlığı, tıpkı vakitte Türkiye’nin dışarıya karşı da bir güvenlik riski oluşturduğu manasına geliyor. Bu da pek çok cephede gözle görülmekte.”
“Otokrat idarenin sonu gelecek”
Gezi davası kararı ile Erdoğan’ın, bir “kişisel intikam kampanyası” yürüttüğünün yine gözler önüne serildiğini söyleyen Brand, “Erdoğan bu yolla demokrasi ve hukuk devletini savunan, kültürel saygınlığa sahip kimsenin inançta olamayacağı iletisini vermek istedi ve Türkiye’de bağımsız yargının, en azından Erdoğan iktidarda olduğu surece, nefessiz bırakıldığını gösterdi” dedi.
Hristiyan Birlik (CDU/CSU) partilerinin İnsan Hakları Sözcüsü Michael BrandFotoğraf: HMB Media/Mueller/picture alliance
Bununla birlikte Alman siyasetçi, Kavala’nın ve başka siyasi mahkumların bu ağır cezaları sonuna kadar çekmeyeceklerine inandığını vurguladı, şöyle devam etti:
“Çünkü otokrat ve diktatör idarenin sonu gelecek ve Erdoğan sonrasında Türkiye’de özgürlüklerin büyük bir kısmı yine tesis edilecek. Türkiye tarihî olarak, tek bir adamın ülkeyi boyunduruğu altına sürüklemesine müsaade vermeyecek kadar çok diktatörlüğe direnç göstermiş bir ülkedir.”
“Türkiye dünyadaki saygınlığını geri kazancak”
Hem Alman hükümetinin, hem de AB’nin Seyahat davası kararına gereken karşılığı vermesi gerektiğini söyleyen Brand, Erdoğan’ın otoriter idare anlayışından vazgeçmesini ise muhtemel görmediğini tabir etti.
“Kendini padişah sanan Erdoğan’ı yolundan çevirmenin mümkün olacağına artık Avrupa’da pek kimse inanmıyor” diyen Alman milletvekili kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Onunla, saygın bir ülkenin temsilcisi olduğu için konuşuluyor. O ise, Türkiye’nin servetini tehlikeye atan, intiharı andıran iktisat siyasetleriyle, ülkesinin milyonlarca yurttaşının ömür talihini yok etmekle meşgul. Milletlerarası alanda saygın bir ülke olan Türkiye’nin, otokrasi ve diktatörlükten kurtularak dünyada yine saygınlığını geri kazanması umut ediliyor. İstanbul başta olmak üzere Türkiye’deki mahallî seçimler, diktatörlüğün acımasız kolunun her yere uzanamadığını da ispatlamış oldu.”
“Hata tekrarlanmamalı”
Erdoğan’ın, Seyahat parkı protestolarını bastırırken sergilediği “acımasız şiddetin” aslında gereğince ciddiye alınmayan bir “uyarı sinyali” olduğunu savunan Brand, Rusya’da yaşanan son gelişmelerin, otoriter idarelerin nelere yol açabileceğini gösterdiğini, Putin konusunda yapılan kusurun tekrarlanmaması gerektiğini söyledi.
Gezi davasında karar pazartesi günü açıklandıFotoğraf: Ozan Köse/AFP/Getty Images
“Yeni bir periyoda girmiş bulunmaktayız ve artık Erdoğan üzere otoriter önderlere yeni karşılıklar vermek zorundayız” diyen Michael Brand, ayrıyeten Türkiye’nin Ukrayna savaşının gölgesinde, kendi komşu bölgelerinde yürüttüğü askeri harekatların da gözlerden kaçmadığını, Rusya’nın Ukrayna savaşına son vermesi için çabaladığını söyleyen Erdoğan’a bu nedenle de güvensizlik duyulduğunu söyledi.
CDU milletvekili, “Ukrayna’daki savaş nedeniyle Batı’nın daha sert bir tavır içerisine girmesi çok beklenen, hatta tahminen Türkiye’ye karşı daha sert olması da” dedi.
Muhalefetteki Sol Parti de Alman hükümetinin Kavala davası kararını eleştirmekle yetinmemesi gerektiğini söyleyerek, Türkiye’ye karşı somut yaptırımlar uygulanması davetini yaptı. Sol Parti, Scholz hükümetinden, Türkiye’ye mali yardımlar ile silah sevkiyatlarının külliyen durdurulmasını talep ediyor.
Hunko: “Erdoğan yükümlülüklerinden kurtulmaya çalışıyor”
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Sol Parti milletvekili Andrej Hunko, Seyahat davası kararının gerisinde iki gayenin yattığını savundu.
Bir taraftan Türkiye’deki muhalefetin korkutulmak ve bu yolla da Erdoğan ve AKP iktidarının koruma edilmesinin sağlanmak istendiğine dikkat çeken Hunko, “Ayrıca şu da gözardı edilmemeli: Erdoğan, insan hakları, demokrasi ve hukuk devletinin minimum seviyede korunmasının garanti altına alınmasını sağlamayı hedefleyen milletlerarası yükümlülüklerinden adım adım kurtulmaya çalışıyor. Ne yazık ki bu ikinci maksat, günümüzde öteki ülkelerde de şahit olduğumuz bir eğilim” diye konuştu.
Sol Parti milletvekili Andrej HunkoFotoğraf: picture-alliance/dpa/M. Kappeler
“Üyelikten çıkartılmaya varabilecek süreç”
AİHM’in Kavala’nın özgür bırakılması kararını uygulamadığı için Avrupa Konseyi’nde Türkiye hakkında İhlal Prosedürü’nün başlatıldığını hatırlatan Hunko, bunun Türkiye’nin Kurul üyeliğinden çıkartılmasına varabilecek bir süreç olduğunun altını çizdi.
Sol Parti milletvekili ayrıyeten AİHM kararlarını uygulamadığı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nden kaynaklı yükümlülüklerine bağlı kalmadığı surece de Türkiye ile AB ortasında tekrar yakınlaşmanın mümkün olamayacağını söyledi.
“Ne gerekiyorsa yapılmalı”
Türkiye’de 2023’de yapılması öngörülen seçimlerin büyük ehemmiyet taşıdığını belirten Hunko, kamuoyu yoklamalarının Erdoğan ve AKP’ye dayanağın açıkça gerilediğini gözler önüne serdiğine dikkat çekerek şunları kaydetti:
“Geçmişte olduğu üzere bu seçimler öncesinde de Erdoğan büyük bir ihtimalle muhalefete baskıyı arttıracak. Bu nedenle seçimlerin özgür, adil ve barışçıl bir halde yapılması için ne gerekiyorsa yapılmalıdır.”
Ukrayna savaşı nedeniyle Türkiye’nin jeostratejik ehemmiyetinin arttığı, Batılı hükümetlerin Erdoğan’ın insan hakları ihlallerini görmezden gelebileceği argüman ediliyor.
“Türkiye bir yandan Rusya’nın savaşında kendini arabulucu olarak pozisyonlandırmaya çalışırken, birebir vakitte kendisi Kuzey Irak’ta dehşetli ve milletlerarası hukuka muhalif bir savaş yürütüyor” diyen Sol Partili Hunko demokratik pahaların ne olursa olsun korunması gerektiğine işaret etti.
Hunko, değerlendirmesini şu sözlerle tamamladı:
“İnsan hakları, demokrasi ve hukuk devleti kelam konusu olduğunda jeopolitik indirim uygulanmamalı. Bu ikili standartlar milletlerarası hukukun zayıflamasına yol açıyor.”
