DW Türkçe’nin Memleketler arası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu ICIJ işbirliği ile yürüttüğü Gölge Diplomatlar Shadow Diplomats Escort Ümraniye araştırması fahri konsolosluk dünyası ile ilgili çarpıcı istatistikleri de ortaya çıkardı
Dışişleri Bakanlığı’ndan derlenen bilgilere nazaran 2011 yılında Türkiye’de yabancı ülkeleri temsil eden kayıtlı fahri konsolos sayısı 183 iken 2016 Ümraniye Escort yılına gelindiğinde bu sayının büyük bir artışla 340’a çıktığı görüldü Bakanlığın sitesindeki son listeye nazaran ise Türkiye’nin konut sahipliğini yaptığı 328 fahri konsolos var
Gölge Diplomatlar Shadow Diplomats araştırması diplomatik Ümraniye Escort Bayan yahut özel pasaportla birçok ülkeye vizesiz ve aranmadan girip çıkabilme avantajından ötürü sistemin Hizbullah üzere milletlerarası terörist tertipler tarafından dahi suistimal edilebildiğini gösteriyor Resmi misyonlu diplomatlar sıkı bir kontrol ve disiplin düzeneğine tabi tutulurken bu fahri konsoloslar için geçerli değil
Uluslararası diplomasinin göz arkası edilmiş bu alanıyla ilgili sorularımızı yanıtlayan emekli diplomat Yalım Eralp fahri konsolosların misyonlarının lokal makamlarla teması sağlamak ve bazen de ticareti kolaylaştırmak olduğunu belirterek bu bireylerin lokal makamlarca kabul edilebilecek saygın bireyler olması gerektiğinin altını çizdi
Fahri konsoloslar her ne kadar Türkiye’de temsil ettikleri ülkeler tarafından belirlense de Türkiye’nin onayı olmadan bu unvanı elde edemiyorlar
DW Türkçe’nin aylar boyunca incelediği birçok Türkiye vatandaşı 300’den fazla fahri konsolosun en az yüzde 16’sının skandallara karıştığı ortaya çıktı
Uyuşturucu hatasına ismi karışan fahri konsoloslar var
Araştırmadan elde edilen bilgilere nazaran Türkiye’de yabancı ülkeleri temsil eden 50 fahri konsolosun ismi uyuşturucu nakliyatından hayali ihracata yasa dışı bahisten insan kaçakçılığına şaibeli ihalelerden Gülen yapılanması üyeliğine kadar birçok farklı skandala karıştı Dokümanlar bu isimlerin ya haklarındaki suçlamalara karşın fahri konsolos seçildikleri ya da bu misyonları sırasında bu skandallara karıştıklarını gösteriyor
Kamuya açık kaynaklardan edinilen bilgiye nazaran ise gözaltına alınan hakkında dava ya da soruşturma açılan bu isimlerin hiçbiri katılaşmış mahpus cezası almadı
Bu isimlerle ilgili daha ayrıntılı haberlerimizi hafta içerisinde okuyabilirsiniz
Türkiye’nin 1976’da taraf olduğu Konsolosluk Münasebetleri Hakkında Viyana Sözleşmesi nin 42’inci hususunda Bir konsolosluk işçisi mensubunun tutuklanması gözaltına alınması yahut cezai bir kovuşturmaya tabi tutulması halinde kabul eden Devlet durumdan konsolosluk şefini en kısa vakitte haberdar etmekle yükümlüdür deniliyor Tıpkı mukavelenin 58’inci unsurunun ikinci fıkrasına nazaran ise bu unsur fahri konsolosluk memurlarına da uygulanmak zorunda
Türkiye’nin Azerbaycan Irak ve Birleşik Krallık nezdinde büyükelçiliğini yapmış emekli diplomat Ünal Çeviköz önemli devletlerin ismi skandallara karışmış bireyler tarafından temsil edilmek istemeyeceğini belirterek Böyle bir durum benim hatırladığım bir örnek olarak yok dedi
Viyana Sözleşmesi’ndeki bildirim yükümlülüğü hatalıların kolluk kuvvetlerinden kaçmak için fahri konsolosluk zırhını kullanmasına pürüz olmak açısından da değerli
DW Türkçe Dışişleri Bakanlığı’na son on yılda tutuklanmış gözaltına alınmış ya da cezai bir kovuşturmaya tabi tutulmuş kaç fahri konsolos hakkında temsil ettikleri ülkelere bildirim yapıldığı da dahil olmak üzere toplam 11 adet soru gönderdi Haberin yayınlanma tarihine kadar Bakanlık sorulara karşılık vermedi
AKP’li siyasalların özel ilgisi
Fahri konsolosların büyükelçiliklerin tersine siyasi bir misyonu olmamasına karşın siyasetçilerin fahri konsolos olmasına mahzur teşkil eden bir düzenleme yok
Çeviköz hususla ilgili olarak Aktif siyaset içinde bulunan şahısların olağan kaidelerde aşikâr davranış kurallarına uymaları gerekir Fahri konsolosluk yapmalarına mahzur bir durum yok Fakat tabi bu fahri konsolosluk misyonu şayet belirli bir gelir imkanı sağlıyorsa o vakit alışılmış ki o bulundukları mevki ile şayet örneğin milletvekili iseler çelişir dedi
AKP’de etkin siyaset yapmış 14 kişi fahri konsolos olurken bu sayısı üçer kişi ile ANAP ve CHP izliyor Birer kişi de artık faaliyetlerine son vermiş olan Milliyetçi Demokrasi Partisi MDP ve Yeni Türkiye Partisi YTP ismine siyaset yapmış isimler
Bunların ortasında ANAP periyodunun Turizm Bakanı ve sonrasında AKP’den belediye lideri adayı olan Bülent Akarcalı Honduras’ın Ankara 2015’ten beri AKP Eskişehir Milletvekili olan Harun Karacan Makedonya’nın Eskişehir TBMM 23 ve 24 periyot AKP Milletvekili Mustafa Kabakçı Kazakistan’ın Konya ile CHP’nin 22 periyot milletvekili Muharrem Toprak Kosova’nın İzmir da bulunmakta
Binali Yıldırım’ın kardeşi de fahri
Bunun yanı sıra siyasalların yakın akrabası olan 12 kişi de fahri konsolosluk unvanına sahip Bunların dokuzu AKP’li ikisi DYP’li biri de CHP’li siyasalların yakını
AKP’li eski Başbakan Binali Yıldırım’ın kardeşi İlhami Yıldırım Etiyopya’nın İzmir DYP’li eski Başbakan Tansu Çiller’in oğlu Berk Uçuran Çiller Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nin Kocaeli AKP’li İçişleri eski Bakanı Abdülkadir Aksu’nun oğlu Murat Aksu Burundi’nin İstanbul AKP’li milletvekili Harun Karacan’ın oğlu Alihan Karacan Kosova’nın Eskişehir fahri konsolosluk unvanını alan isimlerden kimileri
Futbol dünyası da fahriliğe meraklı
Futbol kulüplerini satın alan iş insanlarından Türkiye Futbol Federasyonu TFF etik konseyi üyelerine kulüp lider ve yöneticilerinden menajerlere kadar futbol dünyasından da toplam 18 kişi fahri konsolosluk yapmakta
Futbol dünyasında en fazla fahri konsolos TFF’de misyonlu Kulüpler ortasında fahri konsolos şampiyonu ise üç fahri konsolos ile Trabzonspor Galatasaray iki idare heyeti üyesi Antalyaspor iki eski başkan ve Adana Demirspor eski lider ve başkanvekili Trabzonspor’un çabucak gerisinden geliyor
Diğer kulüp lideri fahriler ise Beşiktaş asbaşkan Samsunspor Göztepe ve Bodrumspor’dan onursal başkan
Kulüp ve TFF yöneticiliğinin dışında futbol hakemi Kuddusi Müftüoğlu da fahri konsolosluk unvanına sahip isimlerden Emekli olduktan sonra AKP’den milletvekili adayı sonrasında da Belediye Lider adayı olup iki yarışı da kaybeden Kuddusi Müftüoğlu Finlandiya’nın Antalya’daki fahri konsolosu
Hem futbol dünyasının hem de siyasetin içinde olan bir öbür isim de ANAP’ta üç periyot Adana milletvekilliği yapan Bilici Yatırım İdare Heyeti Lideri Mehmet Ali Bilici Adana Demirspor Adanaspor ve Ceyhanspor kulüplerinin üçünde de başkanlık yapmış olan Bilici 2009 yılında AKP’nin Adana Belediye Lider adayıydı Bilici Pakistan’ın Adana fahri konsolosluğunu yürütüyor
Öte yandan bir devir Alanyaspor’da lider yardımcılığı yapmış AKP Alanya İlçe İdare Şurası eski lideri Mehmet Şahin de fahri konsolos olup futbol ve siyasetin kesiştiği noktada bulunan bir başka isim Şahin Litvanya’nın Antalya Alanya bölgesinin fahri konsolosluk misyonunu üstleniyor
Turizmciler ve inşaatçılar lider
Dışişleri Bakanlığı’na nazaran Türkiye’nin dünyanın farklı ülkelerinde bulunan fahri konsolos sayısı 108’e ulaşırken Türkiye’de yabancı ülkelerin fahri konsolosluğunu yapan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının sayısı 300’ü geçiyor
Türkiye’de bulunan ve yabancı ülkeleri temsil eden fahri konsoloslar ortasında en tanınan kesim turizm
İncelediğimiz 328 fahri konsolostan 47’sinin ya turizm kesiminde yatırımı var ya da bu kesimde yönetici olarak çalışıyor Kamuya açık kaynaklardan incelediğimiz fahri konsolosların 32 tanesi de holding sahibi
Sektör olarak ikinci sırada ise inşaat var Fahri konsolosların en az 31 tanesi inşaat kesiminde faaliyet gösterirken 26’sının da besin bölümünde yatırımları var Onları 22 kişi ile siyasetçiler takip ediyor
Görüştüğümüz diplomatlar fahri konsolosların genelde ya saygın iş insanları ya da tabip yahut avukat üzere hürmet duyulan meslek kümelerinden seçildiğini belirtseler de Gölge Diplomatlar araştırmasının ortaya koyduğu üzere incelediğimiz 328 fahri konsolostan yalnızca 10’u avukatlık yaparken sekizi tabip
Çok farklı kesim ve meslek kümelerinden insanların bulunduğu fahri konsoloslar ortasından en az üç tanesi de kumarhane işletiyor
Türkiye’de yabancı ülkeleri temsil eden fahri konsolosların 48’inin ise temsil vazifeleri dışında ne işle meşgul olduklarına dair bilgi kamuya açık kaynaklarda yer almıyor
En çok Sri Lanka fahri konsolosu Türkiye’de
Türkiye’de en fazla fahri konsolosu olan ülke Aydın Kuşadası Kocaeli Antalya İzmir Kayseri Bursa Tekirdağ Mersin ve Trabzon’a atadığı dokuz fahri konsolosla Slovakya
İkinci sırada sekizer fahri konsolosla Brezilya Sri Lanka Romanya ve Macaristan geliyor
Sri Lanka ise kendisini temsil etmesi için dünyada en fazla fahri konsolosu Türkiye ve Almanya’da görevlendirdi TÜİK’in yayınladığı Türkiye’ye en fazla turist yollayan 90 ülkeden biri dahi olmayan Türkiye ile dış ticaret hacmi yalnızca 160 milyon dolar olan Sri Lanka’nın neden rekor sayıda fahri konsolosunun Türkiye’de olduğu sorusu ise karşılıksız kaldı
Açılan kapılar
Türkiye’de insanların neden fahri konsolos olmak isteyebilecekleri sorusuna emekli diplomat Ünal Çeviköz Türkiye’de olağan bu bir statü olarak da algılanıyor Hasebiyle bunun yarattığı ayrıcalıktan yararlanmak isteyen bireyler olabiliyor diye yanıt verdi
Bu statünün açabildiği kapıların ne kadar büyük olabileceğini gösteren örneklerden biri Bosna Hersek’in Bursa Fahri Konsolosu Muzaffer Çilek Mobilya bölümünde faaliyet gösteren Çilek Mobilya’nın sahibi Muzaffer Çilek DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada ailesinin Bosna Hersek göçmeni olması ve bu ülkede yatırımlarının bulunmasından ötürü devrin Bosna Hersek Büyükelçiliği tarafından kendisine bu unvanın teklif edildiğini belirtti Teklifi heyecanla kabul ettiğini lisana getiren Çilek fahri konsolosluk vazifesi hasebiyle periyodun Bosna Hersek Cumhurbaşkanı Bakir İzzetbegoviç ile tanıştığını söyledi Bu tanışmadan sonra Çilek İzzetbegoviç’in danışmanlığına atandı
ShadowDiplomats nedir
Shadow Diplomats Gölge Diplomatlar memleketler arası diplomaside en az incelenen rollerden biri olan fahri konsolosluğa ışık tutuyor Bu istekli diplomatlar çoklukla büyükelçilik yahut konsolosluk bulunmayan yerlerde yabancı hükümetlerin çıkarlarını desteklemek için kendi ülkelerinden çalışıyor
Soruşturma fahri konsolosluk sisteminin gereğince denetlenmeden atanan ya da kazandıkları bu statüyü kendilerini zenginleştirmek kanun yaptırımlarından kaçmak yahut siyasi gündemleri ilerletmek için kullanan birtakım isimler tarafından baltalandığını ortaya koydu
ICIJ ve ABD’li haber kuruluşu ProPublica’nın koordinatörlüğünde hazırlanan 46 ülkeden 61 medya kuruluşunu kapsayan bir gazetecilik işbirliği olan Shadow Diplomats Gölge Diplomatlar 160 gazetecinin ortak çalışmasıyla hazırlandı Türkiye ile ilgili çalışmayı yalnızca DW Türkçe’nin gerçekleştirdiği global araştırmada yer alan gazeteciler skandallara yahut ceza davalarına karışmış en az 500 adet fahri konsolos tespit etti
Holdinglerin iştirakleri dal datalarına dahil edilmedi
