Brezilya’da 30 Ekim’de, ikinci tıp devlet başkanlığı seçimi yapılacak. Birinci çeşitte, misyondaki Devlet Lideri Jair Bolsonaro da, en güçlü rakibi Luiz Inacio Lula da Silva da, galibiyet ilan etmek için gerekli oyu alamamıştı.
2 Ekim’deki seçimlerde, Brezilyalı seçmen yalnızca devlet liderini belirlemek için oy kullanmadı. Birebir vakitte Federal Senato’nun üçte birini, Temsilciler Meclisi’nin 513 üyesini, 27 vali ve eyaletlerin yasama organlarını seçmek için oy verdi.
Ancak Brezilya iktisadının büyük zorluklardan geçtiği bir devirde yapılan bu seçimlere, Bolsonaro ile ezeli rakibi Lula ortasındaki kıran kırana uğraş damgasını vurdu.
Brezilya’da seçimler nasıl yapılıyor?
Brezilya’da okuma yazma bilen, 18 ile 70 yaş ortasındaki herkes için oy kullanma mecburiliği var. 16 ve 17 yaşındakiler, 70 yaşından büyük olanlar ve okuma yazma bilmeyenler için oy kullanmak isteğe bağlı.
Brezilya’da devlet başkanlığı seçimleri sert bir siyasi uğraşa sahne oluyor.Fotoğraf: Ueslei Marcelino/REUTERS
Bu seçimlerde kayıtlı 156 milyon seçmen var. Brezilya’da devlet lideri ve Temsilciler Meclisi üyeleri dört yıllığına seçiliyor. 81 üyeli Federal Senato için de seçimler her dört yılda bir, üyelerinin üçte biri ve üçte ikisi için dönüşümlü olarak yapılıyor.
Şayet bu seçimlerde olduğu üzere, birinci tıpta devlet başkanlığına aday olanlardan biri, oyların yüzde 50’sinden fazlasını alamazsa, o vakit ikinci çeşit düzenleniyor.
Peki, 30 Ekim’deki ikinci çeşitte kazanmak için kıran kırana çaba eden adaylar kim?
Jair Bolsonaro
Görevdeki Liberal Partili (PSL) devlet lideri Jair Bolsonaro, çok sağcı bir siyasetçi olarak nitelendiriliyor. 2018’de, ikinci tıp seçimlerini kazanmış, Ocak 2019’da da misyona başlamıştı.
Öncesinde, 27 yıl boyunca milletvekilliği yapan, emekli bir asker olan Bolsonaro, ülkede kanun ve sistemi güzelleştirme vaatleriyle devlet lideri seçilmişti. Muhafazakar kimliği ile verdiği kelamları, bilhassa Evanjelik Hristiyanlar, iş adamları ve kırsal bölümdeki toprak sahiplerinin ona büyük takviye vermesini sağladı.
Liberal Partili (PSL) Jair Bolsonaro Brezilya’nın vazifedeki devlet lideri ve bir devir daha bu misyonu yürütmek istiyor. Fotoğraf: Mateus Bonomi/AA/picture alliance
Görev mühleti boyunca Bolsonaro vergilerde kesintiye gitti, ordunun mali kaynaklarını arttırdı, silah edinilmesini kolaylaştırdı, çevreyi müdafaa tedbirlerini zayıflattı. Onun periyodunda, bir evvelkine kıyasla iki kat daha fazla ordu mensubu ülke idaresinde vazifeye getirildi.
İktidar devrine koronavirüs salgını damgasını vurdu. Bolsonaro, salgının yol açtığı hastalıkların insan sıhhatine oluşturduğu tehlikeleri küçümserken, halka hastalıklara güzel geldiği kanıtlanmamış devalar önermesi de büyük şaşkınlık yaratmıştı.
Salgının birinci periyodunda yalnızca gevşek önleyici önlemlerin uygulanması yaklaşık 685 bin kişinin vefatına yol açtı. Bu yüksek oran nedeniyle Brezilya, dünyada salgın nedeniyle en yüksek ölümlerin yaşandığı ülkeler sıralamasında, dördüncü oldu.
Bununla birlikte Bolsonaro, fakirlere takviye için kimi tedbirler de aldı. Bu tedbirler ortasında, Aralık 2021’de Kongre tarafından onaylanan “Auxilio Brasil” isimli yardım programı da yer alıyor. Bu aslında, seçimlerdeki rakibi, eski devlet lideri Lula’nın, iktidarda olduğu 2003-2010 yılları ortasında başlattığı “Bolsa Familia” isimli yardım programının, yerini aldı.
Seçimlerden kısa bir müddet evvel, Ağustos ayında, 18 milyon şahsa yapılan bu yardım ödemeleri, Bolsonaro’nun buyruğuyla arttırıldı. Lider Bolsonaro ayrıyeten taksi ve kamyon sürücülerine de aylık maaş bağlanmasını sağladı.
Aşırı sağcı başkan, seçim kampanyası boyunca sert bir telaffuzla maksat aldığı rakibi Lula’yı, “ülkenin güvenliğine ve varlığına bir tehdit” olmakla suçluyor.
Bolsonaro, birinci tıpta, iddiaların çok ötesinde, oyların yüzde 43’ünü alarak, şaşırttı. Halbuki öncesinde yapılan anketler, onu Lula’nın çok gerisinde gösteriyordu. Hatta, birtakım anket sonuçlarına nazaran Lula birinci tıpta, büyük bir farkla, seçimleri kazanacaktı. Lakin anketler yanıldı. Lula, birinci tıpta oyların yüzde 48’ini alarak birinci olsa da, seçimleri birinci çeşitte kazanamadı, iki rakip ortasındaki fark da büyük olmadı, yüzde 5 ile hudutlu kaldı.
Luiz Inacio Lula da Silva
Kısaca Lula olarak isimlendirilen Emekçi Partili (PT) devlet lideri adayı Luiz Inacio Lula da Silva, eski devlet lideri ve eski bir sendika lideri.
Bu, sol görüşlü Lula’nın altıncı devlet başkanlığı kampanyası. 2003-2010 yılları ortasındaki devlet başkanlığı boyunca çok tanınan bir siyasetçiydi.
Bunda, ülkenin emtia patlamasıyla finanse edilen ve fakir ailelere yardım etmek için uygulamaya koyduğu toplumsal programların tesiri büyüktü.
Yolsuzluk ve para aklama savları nedeniyle 10 yıl mahpus cezasına mahkum edilen Lula, 2018 yılında tutuklandı, cezaevine girdi. Bu nedenle de 2018 seçimlerinde, Bolsonaro’ya karşı yarışamadı.
Brezilya’nın eski devlet liderlerinden Luiz Inacio Lula da Silva Emekçi Parti’nin (PT) adayı, birinci cins devlet başkanlığı seçimlerinde birinci oldu. Fotoğraf: Andre Penner/AP/picture alliance
Ancak adil yargılanmadığı gerekçesiyle 2019’da Lula hakkındaki mahkumiyet kararı iptal edildi. Bu sayede sol görüşlü siyasetçi, bu seçimlerde aday olabildi.
Lula, Brezilya halkına ülkenin içinde bulunduğu ekonomik ıstırapları aşmayı vaat ediyor. Solcu siyasetçinin, geçmiş seçimlerden farklı olarak, tıpkı rakibi üzere dini telaffuzlar kullanması, seçmenlerin yüzde 30’unu oluşturan ve rakibini destekleyen Evanjelik Hristiyanlara hitap etmeye çalışması, dikkat çekti.
Hatta Lula, Bolsonaro’yu “şeytan tarafından ele geçirilmiş” bir siyasetçi olarak tasvir etti.
Seçim sonuçlarını belirleyecek en kıymetli unsurlar nedir?
Brezilya, koronavirüs salgının iktisatta yol açtığı ıstırapları aşmaya çalışıyor. Bilhassa teşvik olarak ödenen devlet sübvansiyonları ekonomiyi zora soktu. Bu nedenle iktisadın idaresi, bu seçimlerin, en kıymetli gündem hususunu oluşturdu.
Brezilya’da yüksek enflasyon, dünyanın öbür ülkelerinde olduğu üzere en çok fakirleri etkiliyor.Fotoğraf: Roberto Casimiro/Fotoarena/imago images
Ayrıca pek çok ülkede olduğu üzere Brezilya halkı da yüksek enflasyonun yol açtığı problemlerle boğuşuyor. Buna kısmen, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı da yol açtı. Yüksek besin ve güç fiyatları en başta fakirlerin hayatını zorlaştırıyor. Ülkedeki toplumsal adaletsizlik de seçmenlerin oylarını etkileyecek değerde.
Bir çok seçmen için, önderlerin etrafın korunması konusunda verdikleri vaatler de belirleyici. Amazon yağmur ormanlarının ormansızlaştırılmasına müsaade vermesi nedeniyle Bolsonaro hem ülkesinde hem de memleketler arası alanda sert yansılara yol açmıştı.
AP, AFP, Reuters/DA,HT
