14 Mart 1827’de II. Mahmut devrinde, Hekimbaşı Mustafa Behçet’in teklifiyle Türkiye’de birinci cerrahhane, Tıphane-i Amire ve Cerrahhane-i Amire ismiyle kuruldu. Bu, çağdaş tıp eğitiminin başladığı tarih olarak kabul edildi. 1919’un tıpkı gününde ise Tıbbiye öğrencileri İstanbul’un işgaline karşı çaba başlattı. 14 Mart böylelikle Tıp Bayramı oldu.
Tıp Bayramı iki yıldır pandeminin gölgesinde geçti. Bu yıl ise olağanlaşma süreci ve maskelerin büyük ölçüde atılması ile salgın geri planda kaldı. Lakin Türkiye’de başta doktorlar olmak üzere sıhhat çalışanlarının yaşadığı sıkıntılar gündemde. Pek çok sıhhat meslek örgütü bu külfetleri lisana getirebilmek için 14 Mart’ta greve gidiyor. DW Türkçe, Türk Tabipleri Birliği (TTB), Sıhhat ve Toplumsal Hizmet Çalışanları Sendikası (Sağlık-Sen) ve Aile Doktorları Dernekleri Federasyonu (AHEF) ile sıhhat çalışanlarının sorunlarını konuştu.
“Şiddet en temel sorun”
Hekimlerin kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu TTB’nin Lideri Prof. Şebnem Korur Fincancı, “Doktorların ezaları neler?” sorusuna birinci olarak“Sağlıkta şiddet” cevabını veriyor. Hastanelerde randevu aralığının 5 dakikaya kadar düşürülmesinin ve bu nedenle hastaların kaliteli sıhhat hizmeti alamamasının şiddeti artırdığını lisana getiriyor. Tıp alanında yapılan araştırmalarda, bu mühletin yirmi dakikaya çekilmesi makul görülüyor.
TTB Lideri Şebnem Korur Fincancı
245 bin üyesiyle sıhhat ve toplumsal hizmetler alanında yetkili sendika olan Sağlık-Sen’in Genel Lideri Semih Durmuş şiddetin önüne cezaların artırılmasıyla geçilebileceğini belirtiyor. 75 vilayette örgütlü olan AHEF’in Genel Sekreteri Dr. Orhan Aydoğdu ise şiddetin çok kolay bir düzenlemeyle engellenebileceğini kaydediyor: “Sağlık alanında uygulanan fizikî şiddette ceza iki yılı geçecek formda düzenlenirse, bu, tutuklu yargılama gerektirir, caydırıcı olur”
Sağlıkta şiddet hükümetin de gündeminde yer alıyor. Adalet Bakanı Bekir Bozdağ geçtiğimiz hafta sıhhatte şiddeti tutuklamayı gerektiren katalog hatalara dahil edeceklerini açıklamıştı. Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca da şiddetin malpraktisle birlikte en değerli sorun olduğunu lisana getirmişti.
“Malpraktis yüklü tazminatlar getiriyor”
Malpraktis, tıbbi yanlış uygulama manasına geliyor. Sıhhat çalışanları yaptıkları operasyonlar sonucunda istenmeyen sonuçlar ortaya çıktığında önemli tazminat yüküyle karşı karşıya kalabiliyor. Sağlık-Sen Genel Lideri Durmuş, “Sağlık hizmeti risk demek. Bir ameliyat yapacaksanız o ameliyatın riskleri de oluyor. Lakin malpraktis nedeniyle tabipler riskli ameliyatları yapmaktan imtina ediyor” diyor. Malpraktisin sıhhat çalışanlarının başında bir ‘giyotin’ üzere durduğunu söylüyor.
Prof. Şebnem Korur Fincancı da malpraktis nedeniyle bir doktor arkadaşının 2 milyon TL’lik tazminat yüküyle karşı karşıya kaldığını, bu meblağı maaşıyla ödemesinin mümkün olmadığını anlatıyor; tahlili tazminat yükünü devletin ödemesinde buluyor. Yapılacak düzenlemeyle tıpkı yargı alanında olduğu üzere yanlış kararların tazminat yükünün devletçe karşılanması bekleniyor. Adalet Bakanı Bozdağ da geçtiğimiz hafta bu doğrultuda konuşarak, “Hekimlerimiz de yargıçlarımız üzere korunmalı” dedi.
“Ücretler düşük”
Ücretlerdeki yetersizlik de sıhhat çalışanlarının sıkça lisana getirdiği sıkıntılardan. TTB Lideri Prof. Fincancı, bir yandan çalışıp bir yandan uzmanlık eğitimi alan tabiplerin aylık yaklaşık 9 bin lira kazandığını söylüyor. Fincancı, “Mesela İstanbul’da kiralar 6-7 bin civarında. Evvelden öğrencilik periyodunda konut paylaşılırdı. Artık maaşlı bir doktor bile bilhassa büyük kentlerde tek başına konut tutamıyor, yanına arkadaş arıyor” kelamlarını kullanıyor.
Sağlık-Sen Genel Lideri Semih Durmuş da sıhhat çalışanlarının maddi şartlarının son yıllarda çok geriye gittiğini belirtiyor. ‘Çalıştığın kadar kazanırsın’ biçiminde özetlenebilecek ‘performans sistemi’yle ilgili de tenkitlerde bulunan Durmuş, “Bu sistem sıhhat çalışanlarının çalışma barışını bozdu. Her şeyi birebir olan iki uzman doktor farklı hastanelerde çalıştıkları için birbirinden çok farklı fiyatlar alabiliyor. Vaktinde sıhhatte dönüşümün sihirli değneği olarak değerlendirdiğimiz performans sistemi, bugün sıhhatte dönüşümün tabanına konulmuş bir dinamit vazifesi görüyor” diyor.
Aile doktorlarının ise fiyatın yanında farklı bir maddi sorunu daha var: Aile sıhhati merkezleri (ASM) masrafları. AHEF Genel Sekreteri Dr. Aydoğdu, “Çalıştığımız yerler büsbütün özerk yerler. Buranın kirasını, elektriğini, doğalgazını biz ödüyoruz. Bunlar son bir yılda iki-üç katına çıkmışken bize bunları ödememiz için verilen ödenek sadece yüzde 41 arttı. Aile doktorları bu masraflarla ASM’yi yürütemez, kapatır gider” cümlelerini kaydediyor.
AHEF Genel Sekreteri Orhan Aydoğdu
Doktorların maddi şartlarını güzelleştirecek bir düzenleme geçtiğimiz Aralık ayında Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) kabul edilmiş lakin daha sonra öteki sıhhat çalışanlarının reaksiyonu üzerine geri çekilmişti. Bu bahiste yeni bir adım atılması bekleniyor.
Diğer meseleler: Yönetmelik, istihdam…
Bu üç sorunun yanında öne çıkan öbür sorunlar de var. AHEF Genel Sekreteri Dr. Aydoğdu, 2021’de yayımlanan Aile Tabipleri Ödeme ve Kontrat Yönetmeliği’nin aile doktorları için bir ‘sopa’ niteliğinde olduğunu aktarıyor ve şu örneği veriyor: “Ben sizinle şu anda bir röportaj yapıyorum. Bunun cezası 50 puan. Sizinle bir sefer daha konuşmuştuk. Birinci 50 puan, ikincide birincinin iki katı ceza veriyorlar, yani toplam 150 puan. 200 puanı doldurduğumda kontratım feshediliyor. Hatta 150 puanın üzerinde ise vilayet sıhhat müdürünün bu mukaveleyi feshetme yetkisi var. İnsanların iş garantisi bu türlü pamuk ipliğine bağlı olamaz”
Sağlık-Sen Genel Lideri Semih Durmuş ise sıhhat alanında istihdamın artırılması gerektiğini söylüyor. Son iki yılda 62 bin sıhhat çalışanı istihdam edildiğini lakin buna karşın toplam çalışan sayısının 5 bin azaldığını belirten Durmuş, “İnsanlar ağır iş yükü nedeniyle emekli oluyor ya da diğer bir kuruma geçiyor” diyor. TTB Lideri Prof. Şebnem Korur Fincancı da uzun çalışma mühletlerine ve nöbetlere vurgu yapıyor.
Sağlık-Sen Lideri Semih Durmuş
“2021’de rekor seviyede göç yaşandı”
Prof. Fincancı tüm bunların sonucunda son bir yılda 1405 tabibin yurt dışına göçmek üzere TTB’den yeterli hal dokümanı talep ettiğini aktarıyor. Bu sayının 2012 yılında 59 olduğunu söyleyen Fincancı, “Bu çok dramatik bir artış” diyor. Durmuş ise “Türkiye’de esasen her bölümde bir beyin göçü var. Bu yalnızca doktorlarla alakalı değil” sözünü kullanıyor. Hem Fincancı hem Durmuş Türkiye’de bir hekimin, başka Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) ülkelerine nazaran 2,2 kat fazla iş yaptığı bilgisini paylaşıyor. Durmuş bu sayının hemşireler için 4,4 olduğunu söylüyor.
Üç gün grev yapılacak
Yaşanan bu sıkıntılar nedeniyle pek çok sıhhat meslek örgütü 14 Mart haftasında greve gidiyor. Türk Tabipleri Birliği, 14 ve 15 Mart’ta acil sıhhat hizmetleri haricinde iş bırakıyor. TTB’nin aksiyonuna Türk Diş Doktorları Birliği, Sıhhat ve Toplumsal Hizmet İşçileri Sendikası (SES), Dev Sağlık-İş, Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği, Birlik ve Dayanışma Sendikası ile Genel Sağlık-İş katılıyor.
Aile Tabipleri Dernekleri Federasyonu ise 14-15-16 Mart tarihlerindeiş bırakıyor. Dr. Orhan Aydoğdu bu iş bırakma aksiyonuna on yedi sivil toplum kuruluşunun dayanak verdiğini belirtiyor. Son periyotta isimleri sıkça duyulan Hekimsen, Doktor Birliği Sendikası ve Tabip-Sen de bu üç günlük aksiyonda yer alıyor.
Sağlık-Sen Genel Lideri Durmuş ise grevlerin ertesinde oluşabilecek tüzel sorunlara karşı üç gün grev kararı aldıklarını fakat fiilen bunu gerçekleştirmeyeceklerini, çalışacaklarını belirtiyor. Sıhhat Bakanlığı artan grevler üzerine 28 Şubat’ta “grev yapmanın disiplin soruşturması gerektireceğine” yönelik bir genelge yayımlamıştı. Sıhhat alanında en fazla üyeye sahip ikinci sendika Türk Sağlık-Sen de 14 Mart’ta grev yapıyor.
Bugün düzenleme bekleniyor
Hükümet kanadında ise son bir hafta hareketli geçti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 8 Mart’ta tabipler için yaptığı “Gidiyorlarsa gitsinler” çıkışı pek çok tabibin reaksiyonunu çekti. Sıhhat Bakanı Koca ise bunun üzerine “Cumhurbaşkanımız hassasiyetlerini söz ettiler” dedi. Lakin Koca bunun ertesinde doktorluk ile ilgili, “Altın yere düşürüldüğünde kıymeti düşmez” tabiri ve 14 Mart için sıhhat çalışanlarına yazdığı ‘özel mektup’ta yaşanan kimi meseleleri kabul etti.
Koca yeniden geçtiğimiz hafta, “(Cumhurbaşkanının) 14 Mart günü Tıp Bayramı’nı nasıl kutladığını daima birlikte izleyelim” dedi. Erdoğan’ın bugün saat 14.00’te Külliye’de gerçekleşecek Tıp Bayramı etkinliğinde yapılacak düzenlemeleri açıklaması bekleniyor.
Batu Bozkürk
©️ Deutsche Welle Türkçe
