Türkiye, global iklim krizinin yarattığı kuraklık ve pandemi nedeniyle artan besin talebini karşılamak için tahlil yolları arıyor. Besin enflasyonunun yüzde 30’lara dayandığı ülkede hükümet çok pahalılıkla uğraş için yine ithalat kozunu kullandı. Resmi Gazete’de yayınlanan Cumhurbaşkanı kararına nazaran, 8 hububat ve bakliyat eserinde gümrük vergisi yılbaşına kadar yüzde sıfır olarak uygulanacak. Karar, pandemi nedeniyle hububat ve bakliyat fiyatlarında yaşanan artışın engellenmesi ve iç piyasa fiyatlarının makul düzeyde tutulabilmesi için alındı. Gümrük vergisi sıfırlanan eserler ortasında arpa, buğday, mısır, çavdar, yulaf, kırmızı mercimek, yeşil mercimek ve nohut var.
Gıdada dışa bağımlılık endişesi
Türkiye, son 5 yılda 32 milyon 67 bin ton buğday ithal etti. Tarım ve Orman Bakanlığı bilgilerine nazaran, 2002’de 150 milyon dolarlık buğday ithal eden Türkiye, 2019 yılında 2,3 milyar dolar ödedi. İthalatta verginin sıfırlanması kararı, bu sayıların daha da artacağı ve tarım ülkesi olarak bilinen Türkiye’nin besinde da dışa bağımlı bir hale geleceği telaşlarına neden oluyor. Bu yıl yaşanan kuraklık nedeniyle önemli kayıplar yaşayan çiftçiler ise tarım siyasetlerinden şikâyetçi. Girdi maliyetlerinin daima arttığını ve kuraklıktan ziyan gören üreticinin gereğince desteklenmediğini söyleyen çiftçiler, hükümetin ekim alanlarındaki azalmayı ithalatla gidermeye çalıştığını belirtiyor.
Ali Ekber Yıldırım
“Çiftçi üretimden vazgeçebilir”
Hükümet, ithalatın çiftçiyi olumsuz etkilemeyeceği ve besinde fiyat artışlarını durduracağı tezini öne sürüyor. Uzmanlar ise neredeyse her yıl alınan bu kararların zıt tesir yaratabileceği görüşünde. Tarım Muharriri Ali Ekber Yıldırım, Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) uzun vakittir esasen sıfır gümrük vergili ithalat yaptığını, alınan yeni kararla özel dalın de hububat ve bakliyat ithalatı yapabileceğini söz ediyor. TMO’nun Haziran ayından bu yana 4 tane buğday ve 5 tane arpa ithalat ihalesi yaptığına dikkat çeken Yıldırım, bu müddette toplam 2 milyon ton civarında ithalat yapaldığını belirtiyor. Elindeki eseri büyük oranda satan çiftiçinin şu an çok fazla etkilenmeyeceğini belirten Yıldırım, önümüzdeki yılın ekimi için hazırlık yapan üreticinin durumuna dikkat çekiyor.
“Şimdi üreticinin başı karıştı. Fiyatlar bu sene yeterliydi, kötü değildi. TMO’nun açıkladığı fiyatların çok üstünde piyasada fiyat oluştu. Lakin bu gümrük vergisinin düşürülmesi ‘acaba’ diye düşündürtmeye başladı. Çiftçi bir yandan gübreye nasıl para yetiştireceğini düşünürken, ithalat devam ederse eseri de bedelinde satılamayacak. Hasebiyle üretimden vazgeçebilir. Bence en önemli tehlike bu.”
Vergi sıfırlaması besin enflasyonunu durdurur mu?
Türkiye’de hububat üretiminin yarısından fazlasını üstlenen Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri, bu yıl şiddetli bir kuraklık yaşadı. Susuz tarım yapılan alanlar büyük oranda eser vermeden kurudu, rekolte yüzde 50 oranında düştü. Türkiye İstatistik Kurumu’nun açıkladığı bilgilere nazaran, Ağustos ayında fiyatı en çok artan 20 eserden 15’i besin ve tarım eseri. Son bir yılda ekmek fiyatlarındaki artış yüzde 26, makarnada ise yüzde 21 olarak gerçekleşti. Hükümetin ithalatta vergi sıfırlaması kararı da temel besin fiyatlarındaki bu artışın durdurulması için yapıldı. Pekala, bu karar nitekim de artan besin fiyatlarını frenleyebilir mi?
Ali Ekber Yıldırım, alınan kararın besin enflasyonunu düşürmeye yönelik tesiri olamayacağı görüşünde İthalatın üretimi olumsuz etkileyeceği ve tüketiciye çok fazla yansıması olmayacağını belirten Yıldırım üretime dikkat çekiyor.
“Üretim yapmıyorsanız ve kâfi üretiminiz yoksa her vakit ithalata mahkûmsunuz. İthalat bilhassa pandemiyle birlikte daha değerli hale geldi. Türkiye üzere bir tarım ülkesi, bu kadar toprağı olan, bu kadar iklimi uygun, bu kadar çiftçisi uygun ülkenin her fırsatta ithalata başvurması kabul edilebilir bir durum değil. Türkiye üzere bir ülkede besin enflasyonunun olması da kabul edilebilir bir durum değil. Hasebiyle Türkiye hem vergi kaybına neden oluyor, hem üreticiyi üretimden soğutan bir uygulama. Bu nedenle gümrük vergilerini düşürerek, ithalatla bu işi çözemiyorsunuz. Yıllardır bu yapılıyor ve her geçen yıl ithalatın faturası daha çok büyüyor. Orta ve uzun vadede tarıma dayanak, daha fazla üretimi artıracak çalışmaların yapılması gerekiyor. Lakin ne yazık ki bu hükümet tarıma dayanak yerine, çiftçiyi tarımdan soğutacak uzaklaştıracak kararlar alıyor.”
Orhan Sarıbal
“Gıda güvenliğimiz yabancı şirketlere emanet”
Gıda fiyatlarındaki artış konusunda en çok eleştirilen mevzulardan biri hükümetin tarım siyasetleri. Uzmanlar tarımda ithalat siyasetinden vazgeçilmediği surece besin enflasyonunun artacağını belirtiyor. CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun Tarım Siyasetleri Başdanışmanı ve CHP Bursa Milletvekili Orhan Sarıbal, iktidarın üretmeyi değil ithalatı tercih etmesinin tehlikelerine dikkat çekiyor. Gümrüğü sıfır haline getirilen sekiz eserde bu iktidar periyodunda 109 milyon ton ithalat yapıldığını belirten Sarıbal, bunun karşılığında 30 milyar dolarlık bir ödeme yapıldığını tabir ediyor. Sarıbal’a nazaran, bu paranın bir kısmı çiftçiye ödenmiş olsaydı bugün bu kasvetler yaşanmazdı.
“Bu, toplumun besin ve tarım üretimi açısından yabancı şirketlere teslimiyetidir. Besin egemenliğimiz ve güvenliğimiz artık ithalatçılığa ve yabancı şirketlere emanettir. Bu sistem üretmeyi değil ithalatı, çiftçimizi desteklemeyi değil yabancı şirketleri desteklemeyi, tarım siyasetlerinin çöktüğünü ve ülke tarımının önemli manada kan kaybettiğini ortaya koyan ve üreticimizi ziyana, tüketikcimizi de daha fazla daima değerli yemeye zorlayan bir sistemdir.”
“Tarım bölümü daha da zorlanacak”
Sarıbal, bu metodun üretimi değil tüketimi, çiftçiyi değil yabancı şirketleri kalkındırmayı öncelediği görüşünde. Bu sistemden üreticinin de vatandaşın da ziyanlı çıktığını söz eden Sarıbal, 2002 yılında 66 milyon olan nüfusun bugün 90 milyona dayandığını, fakat buna karşılık üretimin ya tıpkı kaldığını ya da düştüğünü belirtiyor. Nüfus ile besin ve tarım eseri muhtaçlığı artarken, iktidarın çok uzun bir müddet bu muhtaçlıkları ithalatla çözmeye çalıştığına dikkat çeken Sarıbal şunları söylüyor:
“Dünyada hammadde fiyatları artıp, ülke parası döviz karşısında paha kaybettiği için artık bu ülkede üretmenin mümkün olmadığı lakin ithalatla da sorunun çözülemeyeceği görüldü. Son dermandı bu. Son deva ithalat vergileri düştü. Bunu düşürerek, sıfırlayarak tekrar ithalatla tüketicinin besine ulaşmasını sağlamaya çalışıyorlar. Lakin bu yanlış bir yoldu. Bundan sonraki süreçte tarım kesimi daha çok zorlanacaktır. Girdiler çok değerli ve tüketici tekrar daha kıymetli yiyecektir. Bu model yanlış bir modeldir. Bu ithalatla üreticiyi terbiye etme, ithalatla tüketicinin daha değerli besin yemesinden diğer bir yol değildir. Bu ithalatla bu ülkenin tarımının çökertilmesi yoludur.”
Fiyat artışlarının önlenmesi için atılan vergisiz ithalat adımına uzmanlar ve muhalefet itiraz ediyor. Muhalefet ayrıyeten toplumun besin güvenliğinin ve egemenliğinin tehlikeye atıldığını savunuyor. Lakin, çiftçilerin girdi maliyetlerinin artması ve global iklim krizinin doğurduğu sonuçlar nedeniyle üretimden uzaklaşmaya başlaması, ithalatın önümüzdeki süreçte de artacağına işaret.
Felat Bozarslan / Diyarbakır
© Deutsche Welle Türkçe
