“İnsanlar bize âlâ davranıyor, inançtayız ancak ülke bizim ülkemiz değil. Biz yalnızca mülteciyiz burada. Ses etmeye hakkımız yok.”
Henüz 12 yaşında bir çocukken iç savaş nedeniyle Suriye’nin İdlib kentinden göç eden ve ailesiyle birlikte Türkiye’ye gelen 21 yaşındaki Mustafa Ekreme, Hatay’da geçirdiği 10 yılını bu sözlerle tabir ediyor.
Çocuk yaşta hiç bilmediği bir kentte yaşamak zorunda kalan Mustafa, geldiği günden beri Hatay’ın Uzun Çarşı ismiyle tanınan tarihi çarşısında bir şarküteri dükkânında çalışıyor. Hatay’da yeni hayat kuran ve hiç tanımadığı kent hakkında, “Burası bize vatan oldu” diyen Mustafa, daima siyasi tartışmalara mevzu edilmelerini gururuna yediremediğini söylüyor.
Çünkü ona nazaran mahallî halkla hiçbir problemleri yok ve kardeşçe yaşıyorlar:
“Biz Suriye toprağının kokusunu alamadık, fakat buranın kokusunu aldık. Burası bize memleket oldu. Ben 10 yıldır burada çalışıyorum. Ustamdan, işverenimden, komşularımdan çok mutluyum. Hiçbir problemimiz yok burada. Fakat biliyoruz ki, fazla konuşmaya, ileri gitmeye hakkımız yok. Burada kardeşçe yaşıyoruz. Kardeşlikten diğer birşey görmedim. Kimseye kötülüğmüz de yok.”
Hatay Belediye Lideri Lütfü SavaşFotoğraf: privat
Suriyeliler üzerinden Hatay tartışması
Resmi sayılara nazaran,iç savaşın başladığı 2011 yılından bu yana 3 milyon 754 bin Suriyeli Türkiye’ye göç etti. Fakat bu sayının çok daha fazla olduğu iddia ediliyor. Türkiye’nin değişik yerlerinde ömür gayreti veren sığınmacılar geldikleri günden beri siyasi tartışmaların da odağında.
CHP’li Hatay Büyükşehir Belediye Lideri Lütfü Savaş’ın “Doğan her 4 çocuktan üçü Suriyeli. Bu türlü giderse azınlığa düşeceğiz” kelamları ise tartışmaları alevlendirdi. Bu kelamların akabinde İçişleri Bakanlığı, Türkiye’de doğan Suriyeli bebek oranının yüzde 8, Hatay’da ise 4’te bir olduğunu açıkladı. Doğurganlık oranı tartışmaları devam ederken birtakım medya organlarında “Hatay elden gidiyor” başlıkları atılmaya başlandı.
Peki Hatay’da durum hakikaten de söylendiği üzere mi yoksa abartılıyor mu?
Suriyeliler tartışması | Hatay’da yaşayanlar anlatıyor
To view this görüntü please enable JavaScript, and consider upgrading to a web browser that supports HTML5 video
Hatay Halep oldu mu?
Türkiye’nin güneyinde bulunan Hatay, Suriye hududunda olması nedeniyle göçten en fazla etkilenen kentlerden biri. Bir milyon 670 bin nüfuslu kentte resmi olmayan sayılara nazaran 450-500 bin ortası Suriyeli yaşıyor. Lakin Suriyelilerin değerli bir kısmı Reyhanlı, Altınözü ve Kırıkhan üzere ilçelere yerleşmiş.
Hatay’ın merkezi olarak kabul edilen Antakya ilçesinde ise 4 başka noktaya dağıldıkları için pek görünür değiller. Yalnızca Şükrü Balcı Caddesi’nde ağırlaştıkları göze çarpıyor. Bu cadde işyeri tabelaları, karmaşık trafiği, sokakta Türkçe konuşulmaması ve rutin alışkanlıklar nedeniyle küçük bir Ortadoğu kasabasını andırıyor.
Siyasi tartışmalar ve toplumsal medyada sıklıkla dilendirilen “Hatay Halep’e döndü” söylemi ise kentteki çok sayıda kişiyi rahatsız ediyor. Zira Hatay’ı ortadan ikiye bölen Asi Irmağı’nın etrafı, ana caddeler ve tarihi sokaklar gerek genç nüfusu gerekse hayat usulüyle İstanbul’un İstiklal Caddesi’ne benziyor.
“Belediye Lideri kendi koltuğundan korkuyor”
Yaşanan tartışmalardan Suriyeli sığınmacılar kadar Hataylılar da rahatsız. Nüfusunun çoğunluğu Arap kökenli olan kentte mahallî halkın sığınmacılarla bağlarının epeyce uygun. Üç semavi dine mesken sahipliği yaptığı için “Hoşgörü kenti” olarak isimlendirilen Hatay’da iki kesim ortasında rastgele bir tansiyon hissedilmiyor.
Uzun Çarşı’da 42 yıldır kuyumculuk yapan İsmail Hakkı KumruFotoğraf: Felat Bozarslan/DW
Tarihi Uzun Çarşı’da 42 yıldır kuyumculuk yapan İsmail Hakkı Kumru, Suriyeliler ve mahallî halk ortasında sorun olmadığını, birtakım arka niyetli bireylerin bu gerginliği canlı tutmak istediğini söylüyor. Suriyeli sığınmacıların bu ülkenin ve coğrafyanın asil evlatları olduğunu söyleyen Kumru’ya nazaran, esasen birden fazla geri dönmek istiyor:
“Özellikle gençler gittiler. Ancak burada çaresiz olup kalanlar var. Bunlardan rahatsızlık duyan yok. Aslında ortamızda fazla bir kültürel fark yok. Yemekleri, örf ve adetleri aşağı üst birebirdir. Büyükşehir Belediye Lideri kendi koltuğunun kayacağından korkuyor. Bu adamlar keyfinden gelmedi. Savaş ve bombalarında altında perişanlar. Suriyelileri sevmeyenler bile bunların çocuklarına yardım ediyor.”
Hatay halkı sığınmacılardan rahatsız mı?
Şükrü Balcı Caddesi dışında sığınmacıların Hatay’daki toplumsal hayata çok da tesir ettikleri söylenemez. Kentte onlardan rahatsız olan ve gitmelerini isteyenler de var. Pekala, rahatsızlık duyanların şikâyetleri neler? Suriyeliler’in gitmesini isteyenlerden biri haberimizin başında konuştuğumuz Mustafa Ekreme ile tıpkı şarküteride çalışan 52 yaşındaki Ahmet Güleç. Aslında Mustafa ile 10 yıldan beri birlikte çalışıyor ve epey yeterli anlaşıyorlar. Lakin ona nazaran, sığınmacılar Hatay’daki mahallî halkın ömür şartlarını makûs etkiledi:
Şükrü Balcı Caddesi Fotoğraf: Felat Bozarslan/DW
“Çocuğunu evlendireceksin, konut bulamıyorsun. İş arıyorsun, bulamıyorsun. Onlarla bir derdimiz yok. Lakin iktisat olarak kaldıramıyoruz. Bu türlü giderse on yıl sonra Hatay kimliğini yitirir. Zira bizim yerlimiz çocuk yapmıyor. Bunlarda maşallah üretim çok. Ben gitmelerini istiyorum.”
Asıl rahatsızlık gençlerden kaynaklanıyor
Büyükşehir Belediye Lideri Lütfü Savaş’ın sığınmacılarla ilgili telaşlarına katılanlar ise ekseriyetle Suriyeli gençlerden rahatsız. Genç bölümün kümeler halinde gezmesi, kamusal alanlardaki kimi davranışları, parklarda nargile içmeleri ve Suriyeli gençlere yapıldığı argüman edilen maddi yardımlar genel bir hoşnutsuzluk yaratıyor.
43 yaşındaki muhasebeci Murat Bozkurt bu rahatsızlığı yaşayan ve konuklarının artık geri dönmesini isteyenlerden. Sığınmacıların periyodik olarak geri dönüşlerinin sağlanması gerektiğini belirten Bozkurt, Türkiye’nin artık bu yükü kaldıramadığını düşünüyor:
“Kardeşçe yaşamış bir kentteyiz. Lakin nüfus ve barınma bakımından artık ülkemiz ya da içinde bulunduğumuz kent bunu kaldırmıyor. Bayanlara, yaşlılara ve çocuklara karşı değiliz. Ancak gençler konusunda rahatsızlığımız var.”
“Son model otomobillere binip en uygun lokantalarda yemek yiyorlar”
Suriyeliler’in ağır olarak yaşadığı Kurtuluş Caddesi’nde motosiklet satan Davet Soğuksu, kendisinin de aslen Suriyeli olduğunu, fakat dört nesil evvel Hatay’a yerleştiklerini söylüyor. Geçmişten bu yana iktidar partisini desteklediğini söyleyen ve Türk milliyetçisi olduğunu söyleyen Soğuksu, sığınmacılara karşı olmadığını, lakin kimi yanlışlar yapıldığını belirtiyor:
“Önümüzdeki seçimde iktidarla devam edecek bir seçmen olarak, bunların devletten yahut öteki bir yerden maaş almalarından rahatsız oluyorum. ATM kuyruklarında çok rahatsız edici manzarayla karşı karşıyayız. Devlet burada muhtaçlık sahibi ailelere baksın yalnızca. Ancak bugün Hatay caddelerinde en son model otomobillerle gezen, en âlâ yemeği en uygun lokantalarda yiyen, Suriyelileri de görüyoruz. Biz mazlum insanların yanında bunları gördüğümüz vakit bahis tamamına yansıyor. Bu da insanları rahatsız ediyor.”
Felat Bozarslan’ın hazırladığı yazı dizisinde yarın:
Suriyeliler geri dönmek istiyor mu?
