Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ulusal ve manevi pahalara uymayan yazılı, kelamlı ve görsel basın ve yayım faaliyetlerinin önlenmesini mevzu alan genelgesi tartışma yarattı. İstanbul Okan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı, Anayasa Hukuku Profesörü Korkut Kanadoğlu, genelgenin demokratik hukuk devletinin temel unsurlarına alışılmamış olduğunu belirterek, “Hiçbir kanun da Cumhurbaşkanlığına bu bahiste bir tasarrufta bulunma yetkisi vermemektedir” dedi. İstanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yaman Akdeniz, genelgenin hiçbir hukuksal desteğinin olmadığını vurgulayarak, “amaç sindirmek ve susturmak” sözünü kullandı. RTÜK üyesi İlhan Taşcı da bu genelgeyle “iktidarı eleştiren yayıncıların nefesinin daha da kesilmesi, zapturapt altına alınmasının hedeflendiğini” kaydetti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın imzaladığı “Basın ve Yayım Faaliyetleri” bahisli 28 Ocak 2022 tarihli genelge, 29 Ocak’ta Resmi Gazete’de yayımlandı. Genelgede, ulusal ve manevi kıymetlere uymayan yazılı, kelamlı ve görsel basın ve yayım faaliyetleri aracılığıyla aile kurumunu, çocukları ve gençliği maksat alan tehdit ve tehlikelerin yayılımının önlenmesi konusunda tüm kurum ve kuruluşlar tarafından gerekli hassasiyetlerin gösterilmesi, yöneticiler tarafından sürecin titizlikle takibinin ve gereğinin yapılması talimatı verildi.
Genelge, başta basın özgürlüğü olmak üzere temel hakları sonlandıracağı gerekçesiyle tartışma yarattı. Pekala, hukukçular genelgeyi nasıl kıymetlendiriyor?
DW Türkçe’ye konuşan İstanbul Okan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı, Anayasa Hukuku Profesörü Korkut Kanadoğlu, basın ve yayım faaliyetleriyle ilgili Cumhurbaşkanı genelgesinin demokratik hukuk devletinin temel prensiplerine ters olduğunu söyledi. Bu karşıtlıkları tek tek sıralayan Kanadoğlu, şu değerlendirmeyi yaptı:
“Kamu hukukunun yönetime verdiği yetki, şahsî isteklere bağlı değildir, hizmet gayesine yöneliktir. Öbür bir sözle süreç, yapanın kendi zihninde düşündüğü bir sebebe değil objektif hukukun ortaya koyduğu bir sebebe dayanmalıdır. Bu genelgeye sebep oluşturduğu kabul edilen olay, objektif hukukun kabul ettiği nedenler ortasında dayanmadığı için genelgenin iptal edilmesi gerekir. Genelgenin konusu belli ve objektif değildir. Hukuk tertibimizde aile yapısını bozan, gençliğe ziyan verici içerikler hakkında zati gereğince makul yasal kararlar bulunmaktadır.”
“İşlev gaspı oluşturur”
Kanadoğlu, şayet kelam konusu yasal düzenlemelerin yetersiz olduğu düşünülüyorsa bu hususta yetkili organın TBMM olduğunu kaydetti. Yasama organına ilişkin bu fonksiyonun yürütme organı tarafında yerine getirilmesinin bir fonksiyon gaspı oluşturacağının altını çizen Kanadoğlu, tabir etti:
“Ayrıca hiçbir kanun da Cumhurbaşkanlığına bu hususta bir tasarrufta bulunma yetkisi vermemektedir. Tıpkı formda yönetim içinde de yapılan işbölümü gereği bu bahiste direkt vazifeli ve yetkili olan RTÜK’ün idari özerkliği ve tabi olduğu idari vesayet kontrolü aşılarak bir nevi yetki gaspı ortaya çıkmıştır. Genelgenin hedefi, yani kendisinden beklenen gaye de meçhuldür. Asıl gaye, genelge metninde geçen ailenin ve çocukların korunması değil de medya kurumları üzerinde baskı ve sansür oluşturmak ise bu sefer de ortaya bir yetki saptırılması çıkacaktır.”
Yaman Akdeniz: Tüzel desteği yok
İstanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yaman Akdeniz, bu tip genelgelerin rastgele bir tüzel desteğinin olmadığını söyledi. Birebir vakitte Söz Özgürlüğü Derneği’nin kurucularından olan Akdeniz, şöyle konuştu:
“Temel hak ve özgürlüklere müdahale fakat kanunla yapılabilir, Anayasamız açık ve net bir formda bunu söylüyor. Kanımca Cumartesi günü yayınlanan Genelgeyi de Cumhurbaşkanı tarafından yapılmış bir ikaz olarak algılamak lazım. Rastgele bir tüzel desteği olmasa da ‘milli ve manevi değerlere’ karşıt hareket eden basın kuruluşlarına karşı yaptırımlar uygulanacağı anlaşılıyor.”
Yaman Akdeniz
Kaldı ki mevcut durumda yalnızca “milli ve manevi değerlere” karşıt hareket etmenin değil, hükümeti yahut Cumhurbaşkanının eleştirildiği durumlarda da önemli yaptırımlarla karşı karşıya kalındığını belirten Akdeniz, “Sedef Kabaş bir televizyon programında konuştuğu ve konuşması bağlamından kopartılarak bir algı operasyonu ve toplumsal medya saldırısı sonucunda tutuklandı. Programı yayınlayan TELE 1 önemli cezalarla ve hatta kapanma tehdidi ile karşı karşıya. Dolaysıyla genel yaklaşım, gaye sindirmek ve susturmak. Bu ortada genelgede ‘milli ve manevi değerler’ ile ne kast edildiği de muhakkak değil. Kaldı ki kanunla öngörülmemiş rastgele bir yaptırım kelam konusu olamaz” dedi.
RTÜK ne yapacak?
Bu genelgeye birinci olumlu reaksiyon, RTÜK Lideri Ebubekir Şahin’den gelmişti. Twitter hesabı üzerinden açıklama yapan Şahin, “Kültürel değerlerimizle aile, çocuk ve gençlerimizin ziyanlı yayın içeriklerinden korunmasında devletimizin tek bir beden halinde hassasiyet göstermesi son derece değerlidir. RTÜK olarak bizleri bir millet kılan kıymetlerimize her daim sahip çıkacak, bu maksatla hareket eden tüm yayın kuruluşlarını da teşvik etmeye devam edeceğiz” demişti.
Gözler bu nedenle RTÜK’ün genelgeyi nasıl uygulayacağına çevrildi. RTÜK’ün bu hususta şimdi bir çalışması olmadığını belirten RTÜK üyesi İlhan Taşcı bu genelgenin iki boyutunun olduğunu söyledi. “Bunlardan biri iktidarı eleştiren yayıncıların nefesinin daha da kesilmesi zapturaptaltına alınmaları hedefleniyor zira izlenirlikleri ve tesirleri çok güçlü” diyen Taşcı, iktidarın devlet imkanlarıyla fonladığı kendisine yakın kanalları bu manada RTÜK dahil kimsenin izlemediğini kaydetti.
İlhan Taşcı
İlhan Taşcı, genelgenin ikinci gayesinin ise sabah nesli programları olduğunu lisana getirdi. Sabah nesli yayınlarının artık toplumun tüm kısımlarında önemli manada rahatsızlık yarattığını, periyot devir de infiale neden olacak içerikler olduğunu belirten Taşcı, “İktidarın kendi içerisinde bile sabah jenerasyonu yayınları önemli olarak bir tartışma konusu oldu. Bir boyutuyla da bu genelgeyle bu rahatsız bölümün gazını alma çabası” dedi. RTÜK’e gelen şikayetlerin yüzde 34’nün ATV’ye yönelik olduğunu belirten Taşcı, şu değerlendirmeyi yaptı:
“Gerçekten ulusal ve manevi bedellere uygun yayıncılık hedefleniyorsa, RTÜK’ün bütün izleme uzmanları ile birlikte sabahtan akşama kadar sabah jenerasyonunu izleyip her bir yayını raporlaması ve bu raporların da üst şurada kıymetlendirilmesi gerekir. Lakin şu anda RTÜK içerisinde bu sabah nesli yayınları ile ilgili hazırlanıp, üst heyet gündemine getirilmiş tek rapor dahi yok. Lider genelgenin çabucak akabinde ‘biz vazifeye hazırız’ diyerek aslında kendisini gösterme gayretini ortaya koydu. Yoksa bütün ulusal ve manevi kıymetlere ters yayınlarla ilgili adım atması kelam konusu değil. Zira bu yayınların büyük kısmı iktidarıya yakınlığı ile bilinen kanallarda. O denli ki dün geceki yayınlarda her üç şikayetten birisi ATV/Esra Erol yayınıyla ile ilgili geldi. Lakin ATV ile ilgili üst heyet gündemine getirilen bir tane bile rapor yok.”
Alican Uludağ
© Deutsche Welle Türkçe
