İç siyasette iktidar-muhalefet dinamikleri nasıl?

Türkiye’de seçimlere erken yapılmaması durumunda yaklaşık 10 aylık bir müddet varken, gerek muhalefet partileri gerekse iktidar yaz aylarını halka birebir ulaşabilmek için kıymetlendiriyor. Siyaset bilimcilere nazaran şu andaki seçim atmosferi; halka “yeni bir hikaye” sunmakta zorlanan iktidar partisinin giderek sokakta yer kaybettiği, muhalefetin ise aktifliğini artırdığı bir tablo çiziyor.

Siyasi partiler ve ülkedeki genel atmosfer 2023 yılının Haziran ayı olarak planlanan seçimler için erken bir seçim sathı havasına girmiş durumda. Cumhur İttifakı seçimlerin planlanan tarihte olacağının altını birkaç sefer çizerken, muhalefet partilerinde iktisadın durumuna nazaran baskın bir seçim bekleyenler hâlâ bulunuyor. Bu nedenle muhalefet bir taraftan hazırlıklarını her an seçim olacakmış üzere sürdürürken, Ankara kulislerinde bugünlerde ağır basan ihtimal ise değerli bir gelişme olmaması durumunda seçimlerin olağandan bir ay kadar evvel 2023 Mayıs ayında yapılabileceği.

Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Tayyip Erdoğan da vilayet ziyaretlerini ve halkla buluşmalarını sıklaştırırken, parti kurmaylarına da alana inerek seçmenle bir ortaya gelme talimatı vermişti.

DW Türkçe’ye konuşan siyaset bilimci Özgün Emre Koç’a nazaran her ne kadar Erdoğan ve AKP vilayet ziyaretlerini artırsa da artık “yeni bir hikayesi” olmadığı için alanda halkta giderek daha az karşılık buluyor. Koç, şu anda yaz mevsimi tesiriyle fakirleşmenin daha az hissedildiğine, lakin olumsuz tesirin kışın artacağına işaret ederek, iktidarın vermeye çalıştığı “bizde hâlâ icra kabiliyeti var” imajının toplumda kabul görmediğini söylüyor.

Siyaset bilimci Özgün Emre KoçFotoğraf: Privat

İstanbul Saraçhane Parkı’nda düzenlenen 15 Temmuz anmasına beklenenden az sayıda insanın katılması tartışma yaratmış, birtakım gözlemciler Erdoğan’ın eskisi üzere kalabalıklar toplayamadığını söylerken, başkaları ise artık eski yöntem mitinglerin değil dijital ortamların daha kıymetli olduğunu belirtmişti.

İstanbul Politik Araştırmalar Enstitüsü Genel Yöneticisi Seren Selvin Korkmaz da benzeri görüşü paylaşıyor ve “kalabalıklardan beslenen popülist bir siyasetçi olarak” Erdoğan’ın en güçlü olduğu sokağa dönmek istediğini lakin göründüğü kadarıyla umduğunu bulamadığını belirtiyor. “Sokakta kaybeden, daima şikayet duyan ve bu nedenle insanlara ulaşmaya korkan bir AKP var” diyen Korkmaz, şu tespiti yapıyor:

“Aslında bir yer değiştirme gözlemliyoruz. Evvelce CHP sokakta daha zayıf bir partiydi. Örgüt manasında artık CHP güçlenirken, AKP sokakta zorlanıyor. İktidar güçlü olduğu sokağı ve meydanları kaybediyor.”

Bu ortada Cumhur İttifakı’nın öteki ortağı MHP de seçim için 29 Temmuz’dan itibaren alana inileceğini ve 4 Eylül’den itibaren kapsamlı mitingler düzenleyeceğini açıkladı.

İstanbul Politik Araştırmalar Enstitüsü Genel Yöneticisi Seren Selvin KorkmazFotoğraf: privat

Türkiye’de iklim değişir mi?

Muhalefet partileri ise bir yandan alana çıkarak seçim çalışmalarına sürat verirken, başka yandan altılı masa etrafında da seçim sonrası kurulacak sistemin altyapısını oluşturmaya çalışıyor.

Altılı masanın bir üyesi, masa hakkında bir kavram karmaşası yaşandığını ve kamuoyunun şimdiden “ittifak” beklentisine sokulmasını hakikat bulmadıklarını belirterek, “Henüz seçim tarihi açıklanmadı, ittifak yalnızca seçin sathında olur” tespiti yapıyor.

İktidara karşı muhalefetin de artık bir cumhurbaşkanı adayı açıklaması için yapılan baskıları hatırlatan tıpkı isim, “Altılı masa cumhurbaşkanı adayı çıkarmak üzere kurulmadı. Biz bir sistem değişikliği vadediyor ve bunun için çalışıyoruz. Fotoğrafın bütününe bakıyoruz” değerlendirmesinde bulunuyor.

Peki altılı masanın güçlendirilmiş parlamenter sistem önerisi kolay bir biçimde hayata geçebilecek mi?

Eskiden iktidar kanadında kıymetli vazifelerde bulunmuş bir isim bu sisteme geçişin düşünüldüğünden daha kolay olacağını söyleyerek, şu yorumu yapıyor:

“İklimin değişmesi aslında çok şeyi değiştirir. Aslında bu sistemin değişmesini seçimlerde alınacak sonuca nazaran AKP ve MHP de ister. Zira aslında cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçildikten sonra AKP ile MHP’nin oyları da düşüşe geçti, ülkenin tüm göstergeleri bozuldu. Bir iktidar üyesinin ‘hata ettik’ demesi çok güç fakat iklim değişirse göreceksiniz onlar da sistemin değişmesini isteyecek.”

Bu nedenle muhalefetteki kimi isimlerin beklentisi seçimden sonra muhalefetin parlamentoda anayasayı değiştirecek çoğunluğa ulaşamaması durumunda sistem değişikliği için AKP ve MHP’den de dayanak verilebileceği.

Siyaset Bilimci Korkmaz da iktidarın oylarının cumhurbaşkanlığı hükümet sistemiyle düştüğünü belirterek, partiyi yaratan yerin kaydığını, partinin toplumla olan bağının koptuğunu ve ortada yalnızca Erdoğan’ın kaldığını belirtiyor.

Aynı isim geçiş sürecinin 6 ay sürmeyeceği öngörüsünde bulunurken, “Türkiye iklimin değişmesiyle istikrarı birtakım temel prensip ve kıymetlerin korunup korunmamasında arayacak. Yoksa istikrar tek bir partinin 20-30 yıl iktidarda olması değildir. İstikrar, ülkenin temel prensip ve kıymetlerinin korunmasında olur” yorumu yapıyor.

Altılı masa yola nasıl devam edecek?

Bu ortada altılı masa her ay bir partinin mesken sahipliğinde düzenlediği yemekli toplantıların sonuncusunu 21 Ağustos’ta yapacak.

Saadet Partisi’nin ağırlayacağı başkanların gündemindeki hususlardan birisi de altılı masanın aylık buluşmalarının bundan sonra nasıl bir formatla devam edeceği olacak.

Masayı oluşturan partilerde buna ait şu anda alınan net bir ortak karar yok. DW Türkçe’nin konuştuğu yetkililer formatın tahminen değişebileceğini ya da birebir kalabileceğini lakin toplantıların bir biçimde devam edeceğini belirtiyor.

Altı muhalefet partisinin önümüzdeki günlerde masanın ruhunun, neyi temsil ettiğinin, güçlü parlamenter sistemin ve şimdiye kadar kurulların yaptığı çalışmaların halka daha düzgün ve somut bir formda anlatılabilmesi için ortak bir irtibat lisanı kurması da konuşuluyor.

Korkmaz, bağlantıda bir ıstırap olduğunu öteden beri söylediğini, masanın en çok kıymet verdiği güçlendirilmiş parlamenter sistem teklifinin de topluma âlâ anlatılamadığını kaydediyor. Korkmaz, “Bundan sonra yapılması gereken uygun bir irtibat stratejisi ile buluşmalar devam etse dahi daha faal devam etmesi” diyor.

Koç da altılı masanın çalışmalarının aktarılması ile ilgili bir bağlantı meşakkatinin olduğu görüşünü paylaşıyor. Koç’a nazaran siyaseti yakından takip eden çevreler dışında yapılanlar toplumca tam olarak anlaşılamıyor ve bağlantı sıkıntısından da öte altılı masa ile ilgili beklentiler de hakikat yönetilemiyor.

Öte yandan altılı masadan yetkili isimler, cumhurbaşkanı adayının açıklanması için birtakım bölümlerden gelen tavsiye ve baskıların farkında olduklarını, fakat seçim tarihi açıklanmadan ve seçim sathına tam olarak girilmeden adayın açıklamasının yanlışsız olmayacağını belirtiyorlar. Üst seviye bir parti yetkilisi; “Adayla ilgili Erdoğan’ın da sesini duyuyoruz. Lakin bizim kendi oyun planımız var, ona nazaran hareket edeceğiz, aday seçim sathına girmeyince açıklanmaz” değerlendirmesinde bulunuyor.

HDP’deki durum ne?

Altılı masa dışındaki muhalefet partileri de seçim çalışmalarını hızlandırmış durumda.

Hakkında açılan kapatma davası süreci devam eden HDP oylarının Cumhur İttifakı ve Millet İttifakı’nın cumhurbaşkanlığı seçiminin birinci cinsinde yüzde 50 +1’i geçememesi durumunda seçim sonucu için kritik ve belirleyici olacağı hesaplanıyor.

3 Temmuz’da kongresini gerçekleştiren ve parti meclisinde değişikliklere giden HDP, Merkez Yürütme Konseyi (MYK) üyelerini de belirlemişti. Eski Eşbaşkan Selahattin Demirtaş da geçtiğimiz günlerde Edirne cezaevinden yaptığı açıklamada “Ben mümkünse PKK’nin Türkiye’ye karşı silahları tümden susturmasını, bırakmasını isterim” demişti.

Özgün Emre Koç, Demirtaş’ın son çıkışlarını HDP’yi Türkiye’de beklenen muhtemel bir değişim sonucu hâlâ yasal bir aktör olarak yer alması ve olağanlaşmanın bir modülü olmaya sağlamaya yönelik olarak gördüğünü belirterek, bundan sonra iktidarın yapacağı atılımların HDP tabanında bir değişiklik yapacağına ise ihtimal vermediğini kaydediyor. Koç, “kim bize adım atıyorsa onunla masaya otururuz” diyen kanat için de Erdoğan’ın artık güzel bir seçenek olmadığını şu sözlerle anlatıyor:

“Artık Erdoğan, siyasi bir aktör olarak geleceği bilinmeyen bir aktör. Yaşlandı, ülkeyi yönetemiyor ve manalı, kalıcı bir iş yapacağı ise meçhul. Şimdiye kadar yaptıklarını da kurumsallaştırabilmiş değil. Erdoğan’ın şahsına odaklanan bir şahıs sistemi var. Hasebiyle uzun vadeli planlar yapılabilecek bir aktör olmaktan çıktı.”