AKP tarafından hazırlanan bayana yönelik şiddete ceza artırımı öngören kanun teklifi, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Sıhhat, Aile, Çalışma ve Toplumsal İşler Kurulu’nda görüşülmeye başlandı. İstanbul Sözleşmesi’nden Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın kararıyla çıkan, lakin bayana şiddet olaylarının önüne geçemeyen hükümet, bu teklifle bayana şiddetle faal uğraş edileceği görüşünde. Kanun teklifi, bayana yönelik şiddeti “ceza artırımı ve tutuklama” yoluyla önlemeyi amaçlıyor.
Kravat takmak indirim nedeni olmayacak
Kanun teklifine nazaran “iyi hal” indirimi kaldırılmıyor. Fakat hakimin takdiri indirim nedenleri yine düzenleniyor. Bu kapsamda failin pişmanlık içermeyen davranışları yahut ekip elbise giymesi, kravat takması indirim nedeni olarak kabul edilmeyecek. Lakin tekrar failin geçmişi, toplumsal bağları, fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki pişmanlığını gösteren davranışları ile cezanın failin geleceği üzerindeki mümkün tesirleri indirim nedeni olabilecek.
Öldürmede müebbet yerine ağırlaştırılmış müebbet
Teklifle, bayana karşı şiddetin cezalarında da artırıma gidiliyor. Taammüden öldürme cürmünün cezası müebbetten ağırlaştırılmış müebbede çıkarılacak. Taammüden yaralama, tehdit, eziyet ve azap kabahatinin alt sonu da arttırılıyor.
Kasten yaralama tutuklama kapsamına alınıyor
Kadına yönelik taammüden yaralama hatası da katalog cürümler ortasına alınarak, bu hatalardan hakimin tutuklama kararı vermesinin önü açılacak.
Israrlı takip TCK’ya giriyor
Israrlı takip cürmü da birinci sefer Türk Ceza Maddesine girecek. Israrlı formda; fizikî olarak takip etmek, haberleşme ve irtibat araçlarını, bilişim sistemlerini yahut üçüncü bireyleri kullanarak temas kurmaya çalışmak cürüm olacak.
Ancak bu kabahat için “mağdurda önemli bir huzursuzluk oluşmasına ya da mağdurun kendisinin yahut yakınlarından birinin güvenliğinden tasa duymasına neden olması hali” aranacak.
Suçun temel cezası, 6 aydan 2 yıla kadar mahpus olarak belirlenirken, çocuğa ya da ayrılık kararı verilen yahut boşanılan eşe karşı işlenmesi, mağdurun okulunu, işyerini, konutunu değiştirmesine ya da okulunu yahut işini bırakmasına neden olması halinde ceza 3 yıla kadar çıkabilecek. Hakkında uzaklaştırma kararı verilen failin bu hatası işlemesi halinde de ceza 3 yıl olacak.
Ayrıca şiddet mağduru bayanlara istemleri halinde baro tarafından fiyatsız olarak avukat atanabilecek.
Haksız tahrik indirimi kaldırılmıyor
Kanun teklifinde bayan cinayetlerine sıkça uygulanan “haksız tahrik” indiriminin kapsamını daraltan bir düzenleme yer almadı. Bilhassa eşinin kendisini aldattığını öne süren şahıslara uygulanan “haksız tahrik” indirimi uygulamaya devam edilecek.
Teklif, ilgili kurullarda görüşülmesinin akabinde TBMM Genel Şurası’nda kabul edildikten sonra yasalaşacak, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın onayı ve Resmi Gazete’de yayımlanmasının akabinde yürürlüğe girecek.
Uzmanlar ne düşünüyor?
Peki, bayan örgütleri ve uzmanlar teklife nasıl bakıyor? Mor Çatı Bayan Sığınağı Vakfı Gönüllüsü Avukat Hasret Özkan, teklifin bayan örgütlerine danışılmadan doruktan inme bir formda hazırlanmasını eleştirdi.
Özellikle bayana yönelik şiddetle uğraş perspektif koymayan ve önleyici önlemler içermeyen teklif hakkında olumlu düşünmediklerini söyleyen Özkan, şu sözleri kullandı:
“Biliyoruz ki bu halde yapılmış yasa metinlerinin hiçbir işe yaramadığını, uygulamada pek çok problemlerin ortaya çıktığını, aslında yasal olarak var olan pek çok düzenlemenin uygulama evresinde her vakit tıkandığını görebiliyoruz. Kaldı ki bayana yönelik çabada önleyici önlemlerin çok çok daha kıymetli olduğunu ve toplumsal cinsiyet eşitliğini hedefleyen bakış açının çok daha işe yarayacağını yıllardır söylüyoruz ve söylemeye devam ediyoruz.”
‘Önleyici önlemler artırılmalı’
Var olan kanunların dahi uygulanmadığı bir yerde cezaların arttırılmasının tahlil olmadığını vurgulayan Özkan, “Önleyici önlemlerin etkin olarak uygulanması gerekiyor” dedi. Bu yükümlülüğün, İstanbul Mukavelesi ile taraf devletlere verildiğini kaydeden Özkan, “Ancak Türkiye Cumhuriyeti, İstanbul Sözleşmesi’nden bir gece aldığı kararla çıkabilme inisiyatifini gösterdi. Bu kararı tanımıyoruz, hukuk dışı olduğunu düşünüyoruz. Önleyici önlemlerin kesinlikle İstanbul Sözleşmesi’yle birlikte hayata geçirilmesi gerektiğini, ceza hukukuna havale edilen bu formda bir uğraş perspektifinin çok yetersiz olduğunu düşünüyoruz” değerlendirmesini yaptı.
‘Sorunlar maddede değil, zihniyette’
Eski Ankara Aile Mahkemesi Hakimi Eray Karınca da sorunun kanunla çözülemeyeceğini belirterek, sorunun zihniyette olduğunu vurguladı. DW Türkçe’ye konuşan Karınca, kanun teklifini şu sözlerle kıymetlendirdi:
“Ortada sorun varsa ‘kanun yaparım ve sorunu çözerim.’ Bu türlü bir şey yok. Kanunla problemler çözülmüyor. Şayet temelde öbür sebepler varsa bunlara bakabilirsiniz. Kanunla lakin caydırıcılığı sağlayabilirsiniz. Bizim problemimiz maddelerde değil, bizim problemimiz zihniyette. Bizim meselemiz ataerkil fikrin tüm hücrelerimizde, toplumdaki tüm hücrelere, bireylere sinmiş olmasında. Yargının da bunda sıkça nasibini almış olmasında. Yani eril cezasızlık diye bir şey var bizim yargımızda.”
‘Hakimler eğitim almalı’
Karınca, kanun teklifindeki düzenlemeleri genel olarak olumlu bulurken, cezaların artırılmasının öngörülmesini ise şöyle eleştirdi:
“Buna çok sıcak bakamıyorum. Cezayı ne kadar arttırırsanız, yargılamayı yapan ceza hakiminde, onun zihninde, aksiyon ile ceza ortasında dengesizlik kelam bahsiyle beraat ihtimalini arttırırsınız. Uygulamada yaşayan birisi olarak söylüyorum. Buna dikkat etmek gerekir. Cezaları çok ağırlaştırmak değil aksiyon ile yaptırım ortasında ölçülülüğü koruyacak formda bir düzenleme yapmak yerinde olur.”
Bu teklifin sıkıntıları lakin yüzde 10-15 oranında çözeceğini belirten Karınca, bu bahiste yargıçların eğitim alması gerektiğini vurguladı.
Karınca, ceza mahkemelerine yansıyan davaların yarısının aile hukukundan kaynaklanan alakaların çözülememesinden ötürü olduğunu savunurken, “Öyleyse bizim yatırımımızı aile hukukuna ve bayan erkek ilgilerine yapmamız lazım. Aile mahkemelerine yapılmayan yatırım kendisini zarurî olarak ceza mahkemesi sayısını arttırmakla yapılır” dedi.
Eray Karınca, bayana karşı şiddetle uğraş konusunda Yargıtay’ın da artık verdiği kararları gözden geçirmesi gerektiğini söyledi.
Alican Uludağ
© Deutsche Welle Türkçe
