Kamuoyu araştırma kuruluşu KONDA’nın İsveç merkezli milletlerarası insan hakları örgütü Civil Rights Defenders (Sivil Haklar Savunucuları) için hazırladığı Türkiye’de İnsan Hakları Araştırması başlıklı raporu, toplumun sırf yüzde 21’inin Türkiye’nin de imzaladığı İnsan Hakları Üniversal Beyannamesi’nin varlığından haberdar olduğunu gösteriyor. Eğitim sistemindeki bu eksikliğe karşın toplumun insan haklarına yönelik algısı gelişmiş seviyede.
25-26 Eylül 2021 tarihleri ortasında 31 vilayette 2 bin 402 bireyle yüz yüze yapılan görüşmeler sonucunda hazırlanan rapora nazaran Türkiye toplumunun yüzde 83’ü için temel insan hakları doğuştan geliyor. Araştırmaya katılanların yüzde 84’ü de hükümeti eleştirmeyi ve protesto etmeyi doğal bir hak olarak görüyor. Her beş bireyden üçü toplumsal aksiyonlara biber gazı ile müdahale edilmesini insan hakkı ihlali olarak görürken ankete katılanların yüzde 70’i ise Boğaziçi Üniversitesi’ndeki rektör atamalarına karşı yapılan protestoları haklı buluyor.
Öte yandan araştırma, toplumun yüzde 73’ününülkede bir insan hakları sorunu olduğunu düşündüğüne işaret ediyor. Hakları en çok ihlal edilen kısımların sırasıyla yüzde 45 ile bayanlar, yüzde 30 ile fakirler, yüzde 20 ile Kürtler olduğu düşünülüyor. Ankete katılanlar, insan hakları ihlallerinde yüzde 56’lık bir oranla en çok siyasetçileri sorumlu görüyor, bunu yüzde 32 ile medya takip ediyor.
“Kimliğe dayalı ayrışma yaratılamıyor”
DW Türkçe’ye araştırmadan çıkan sonuçları kıymetlendiren KONDA Genel Müdürü Bekir Ağırdır’a nazaran siyasete ve medyaya hakim olan mevcut kutuplaştırıcı hal, toplumda kimliğe dayalı ayrışma ve çatışma yaratamıyor. “Son 10 yılda 10 kere sandığa gittik fakat bu seçimlerde siyasi tercih değil, kimlik sayımı yaptık” diyen Ağırdır’a nazaran artık belirleyici olan yoksulluk.
“Özellikle son iki yıldır kimlik ve kültür temelli problemler yerini sınıfsal sorunlara bırakıyor” diyen Ağırdır, ülkede yoksulluğun ve gelir dağılımındaki eşitsizliğin temel sorun haline geldiğini, bu ortaklaşmanın farklı kimlikler ortasındaki çatışma riskini de bertaraf ettiği görüşünde. Ağırdır’a nazaran toplum hâlâ bir ortada yaşayabilmek için serinkanlı bir tutumla tahlil bekliyor.
Rapora nazaran toplum geneline, insan hakları alanındaki problemleri mevcut hiçbir partinin çözemeyeceği algısı hakim. Fakat tekrar de nüfusun yarısından fazlası insan haklarını temin etme ve muhafazada temel misyonun hükümette ve devlet kurumlarında olduğunu düşünüyor.
“Çözüm siyasette aranıyor”
Bu tabloyu toplumun tahlili hâlâ siyasette aradığının işareti olarak pahalandıran Ağırdır, “Çözüm talebi önümüzdeki seçimlerde önemli bir basınç yaratacak” diyor. Ağırdır’a nazaran toplum var olan sisteme, tertibin aktörlerine ve iktidara olan takviyesini kesiyor, bu durum, yeni bir sese ve nizama gözünü ve kulağını açmak manasına geliyor.
“Burada sadece iktidarı ya da cumhurbaşkanını değiştirmekten bahsetmiyorum” diyen Ağırdır, toplumun ortak ömrün yine tesis edilmesini arzuladığını söylüyor. “Toplum bunu yaratacak yeni nizamın temsilini bulduğu vakit göreceksiniz ki çok önemli oranda gerisinde duracak” diyen Ağırdır’a nazaran beşerler mevcut nizamı değiştirmeye ve yine inşa sürecine hazır ancak şimdi alternatifini seçmiş değil, bundan sonrası biraz da siyasetçilerin hünerine bağlı.
Fatima Çelik
©Deutsche Welle Türkçe
