Türkiye’de faiz indiriminin tetiklediği dolar ve euronun yükselişi Avrupa’da da yakından izleniyor Türk Lirası’ndaki TL good sam izle paha kaybı enflasyonun yükselişi ve bilhassa de yüksek döviz borçlarının Avrupa bankalarını da olumsuz etkileyebileceği kaygısı hâkim Hatta Türkiye’deki krizin ABD tarihinin en büyük iflası olarak nitelendirilen Lehman Brothers tesirine halo izle yol açabileceği bile tartışılıyor ABD’de 2008 yılında ülkenin büyük yatırım bankalarından Lehman Brothers’ın iflası domino tesiriyle global bir ekonomik krize yol açmıştı
Peki TL’deki bedel kaybı ve doların yükselişi domino hellbound izle tesiriyle Avrupa’yı da tesirler mi
Almanya’daki Aalen Üniversitesi Finans ve İktisat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof Dr Christian Kreiß’e nazaran evet etkileyebilir Geçen hafta Telepolis isimli haber portalında yayınlanan makalesinde Türkiye’deki hoffman family gold izle krizin Avrupa’yı nasıl etkileyebileceğini ayrıntılandıran Kreiß Memleketler arası Finans Enstitüsü’nün Eylül 2021 datalarına nazaran Türkiye’nin döviz borcunun 2021 yılı ortası itibarıyle 576 milyar dolar olduğuna ve bu ölçünün da Türkiye’nin holy family izle gayri safi yurt içi hasılasının yüzde 80’ini oluşturduğuna işaret ediyor
Makalesinde Türkiye’nin döviz borcunun değerli bir ölçüsünün önümüzdeki 12 ay içinde ödenmesi gerektiğini vurgulayan Prof Dr Kreiß Eylül 2021 datalarına hotel portofino izle nazaran ödenmesi gereken ölçünün da 125 ila 168 milyar dolar olduğunun tahminedildiğini belirtiyor
Şirketler ödeme meşakkati yaşayabilir
Türk şirketlerinin dış borç stokunun da 240 milyar doların üzerinde olduğunu söyleyen iktisatçı house of hammer izle Türk işletmecilerin iki ay öncesine nazaran TL üzerinden yüzde 40 beş yıl öncesine göreyse 3 4 kat daha fazla borçla karşı karşıya olduğunu kaydediyor Beş yıl evvel bir şirket 10 house of the dragon izle milyon dolar kredi aldıysa ve o zamanki karşılığı 35 milyon liraya tekabül ediyorsa bugün birebir ölçü 120 milyon lira borç manasına geliyor örneğini veren Kreiß bunun şirketler için ödeme derdi how we roll izle yaratabileceği ikazında bulunuyor
İktisatçı Kreiß Türk hükümeti ile Türk bankalarının döviz borcunun da gayri safi yurt içi hasılaya oranlarının her biri için yüzde 23 olduğunu belirtiyor Bu hesaba nazaran her hukumsuz izle birinin 165 milyar 600 milyon dolar döviz borcu var demek
Peki Türkiye döviz borçlarını ödemede sorun yaşarsa bunun dünya ve Avrupa bankalarına tesiri ne olur
Kurunartmasıyla borçluların ödeyemez hale gelmesi yahut birtakım şirketlerin iflas etmesinin dünya piyasalarına da olumsuz tesir edebileceğini belirten Kreiß zincirleme tesirle kredileri veren memleketler arası kuruluşların da güç durumda kalabileceği iddiasında bulunuyor
Türkiye’ye en çok kredi veren bankalar İspanyol kuruluşları
2018’de Türkiye’ye 224 milyar dolar kredi verildi
1930 yılında kurulan ve hala Türkiye’nin de ortalarında bulunduğu 63 üyesi olan merkez bankaları ve o ayarda mali kuruluşların üye kabul edildiği Basel merkezliUluslararası Ödemeler Bankası datalarına nazaran Türkiye’ye verilen kredi ölçüsü 2018 yılında 224 milyar dolardı Yeniden Memleketler arası Ödemeler Bankasına nazaran Avrupa’dan Türkiye’ye en çok kredi veren bankalar 80 milyar dolarla İspanyol kuruluşları Fransız bankalarının 35 milyar dolar Alman bankalarının da 13 milyar dolar civarında o periyot kredi verdiği kestirim ediliyor
Borçlanmayla dönen emlak piyasasının bu tıp krizlerden daha çok etkilendiğine dikkat çeken Prof Dr Christian Kreiß’a nazaran krizler kalkınmakta olan ülkelerde daha süratli bir biçimde inanç kaybı dehşet hasebiyle piyasalarda çalkantıya neden olabiliyor Bugün dünyada pay senedi bono ve emlak piyasasında sarsıntı riskinin Lehmann Brothers krizinin yaşandığı 2008’den çok daha yüksek olduğu söyleyen Kreiß Lehmann Brothers’ın krize neden olan borcunun 613 milyar dolar olduğunu hatırlatıyor
Makalesiyle ilgili olarak DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Kreiß TL krizinin Avrupa ve dünyayı etkileyebilecek bir krize dönüşmesi ihtimali olduğunu düşünüyor Bunun bir öteki nedeni global şartların da buna uygun olması Global çaptaki borçlanmanın hiç olmadığı kadar yüksek olduğunu kaydeden Kreiß ayrıyeten 2020’de koronavirüs pandemisinde orta ve küçük çaplı işletmelerin zayıfladığını ve borçlanmalarda artışa neden olduğunu lisana getiriyor Emlak fiyatlarının da 2008’den evvel duruma kıyasla çok daha yüksek olduğunu söyleyen Kreiss Hisse senetlerinin bedelleri de son 150 yılın en yüksek seviyesinde diye de ekliyor
Avrupa bankaları krizin üstesinden gelebilir mi
Almanya merkezli yatırım bankası DZ Bank uzmanlarından Sören Hettler ‘e nazaran ise Lehman Brothers kriziyle şu an içinde bulunulan kriz tıpkı değil Hettler Türkiye’de 2018’de yaşanan ekonomik çalkantı sırasında da krizin Türkiye sonlarını aşıp aşmayacağının tartışıldığını ve yapılan değerlendirmelerde Avrupa bankalarının Türkiye kaynaklı bir krizin altından kalkabileceği sonucuna varıldığını anlatıyor DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Hettler şu anda yaşanan TL krizinin sürpriz de olmadığını tabir ediyor
DZ Bank uzmanlarından Sören Hettler
Hettler’e nazaran hemen yapılması gerekenin ne olduğunu anlamak için geçen yıla bakmak kâfi Kasım 2020’de Merkez Bankası Başkanlığı misyonuna getirilen Naci Ağbal’ın istikrar odaklı bir para siyaseti izleyeceğini açıklaması ve akabinde faizde artırıma gitmesinin TL’de toparlanmayı sağladığını belirten Hettler bu türlü bir adımın artık de tesir gösterebileceğini savunuyor Enflasyonun düşürülmesinin ise daha sıkıntı olduğunu yanlışsız adımlar atılsa bile gerçek iktisatta tesirinin en az altı ayı bulacağını söz eden Hettler Ağbal’ın misyon müddetinin bunu bile görmeye yetmediğine işaret ediyor
Hettler’e nazaran TL’deki değişim uzun müddettir yalnızca Türkiye Merkez Bankası’na endeksli Konjonktör yahut büyüme üzere faktörler kur değişimde çabucak hemen hiç rol oynamıyor Hettler Uluslararası döviz piyasalarında hakim olan izlenim Merkez Bankası’nın asıl misyonu olan fiyat istikrarını sağlamaya alışılmamış biçimde davranıp hükümetin buyruğuna nazaran faizi düşürdüğü diyor Hettler Bu durum değişmediği sürece liranın kalıcı biçimde toparlanması mümkün değil diye de ekliyor
Bağımsız bir merkez banka idaresinin gerekliliğinin altını çizen Hettler’e nazaran TL’nin istikrarı ve enflasyonun dizginlenmesinde asıl sorun siyasi isteğin olup olmadığı
Erdoğan’ın düşük faiz siyaseti yabancı yatırımcı çeker mi
Prof Dr Christian Kreiß Türk iktisadında kalıcı ve uzun vadeli yatırımların belirleyici olacağı kanaatinde Fabrikalar inşa ediliyor mu Traktör fabrikası cep telefonu fabrikası makine sanayi yahut araba fabrikası üzere yatırımlar ekonomiyi kalıcı biçimde güçlendirir diyen Kreiss Alman gözüyle baktığımda da bir Siemens Bosch yahut bu cins şirketler ‘şu periyot gideyim Türkiye’de işletme açayım orada üretime başlayayım’ demez sanmıyorum Zira ‘ekonomik sarsıntı büyük bekleyelim’ diyeceklerdir biçiminde devam ediyor
Kreiß kelamlarını Bir ülkede borç ölçüsü birden teğe dörde katlanıyorsa o ülkede Mercedes üreticisi Daimler üzere bir devin bile bunun altından kalkması mümkün değil diye sürdürüyor Kreiß’a nazaran Türkiye’nin içinde bulunduğu kriz büyük bir kur krizi ve lakin milletlerarası dayanakla atlatılabilir Lakin Kreiß IMF yahut yabancı bankaların kurtarmayı isteyeceğine kuşkulu bakıyor ve 2008’de Lehmann Brothers’ın da kurtarılmadığını hatırlatıyor
Elmas Topcu
Deutsche Welle Türkçe
