Eski MİT yöneticisi Mehmet Eymür’ün bir periyot azap yaptığını kabul etmesinin akabinde gözler yargıya çevrildi. Azap savlarıyla ilgili rastgele bir soruşturma başlatmayan yargı, buna ait zamanaşımı mühletinin dolduğu görüşünde. Eymür hakkında kabahat duyurusunda bulunan Diyarbakır Barosu Lideri Nahit Eren ise “İnsanlığa karşı kabahatlerde zamanaşımı olmaz” dedi.
“Hayır, öteki türlü konuşma imkânı yoksa olabilir. Hâlâ da o denli düşünüyorum. Zira çok inatçı tipler var. Diğer türlü konuşturmak çok güç.”
“Devlet vazifelileri 18 kişiyi para için öldürdü; Çiller cinayetleri biliyordur, lakin Ağar kim bilir nasıl takdim ediyordur!”
T24’ten Gökçer Tahincioğlu’na verdiği röportajda bu tabirleri kullanan eski MİT Kontr-Terör Daire Lideri Mehmet Eymür bir kere daha gündemde… Bir periyodun “kara kutusu” Eymür, sık sık “istihbaratçı ketumluğu”nun dışına çıkarak periyodun aktörlerini suçladı. Fakat olaylardaki kendi rolünü göz gerisi etti. Pekala, Mehmet Eymür kimdir, bugüne kadar hangi olayların içerisinde yer aldı? DW Türkçe, Eymür’e mercek tuttu.
Babası da istihbaratçı
Asker bir aileden gelen Mehmet Eymür’ün babası subaydı. Baba Mazhar Eymür, yüzbaşı rütbesiyle 1938’de Dersim Katliamı’na katıldı. Bu “görev”den sonra 1940’ta MİT’e geçti. Birebir vakitte elektrik-elektronik uzmanı olan Mazhar Eymür, Türkiye Komünist Partisi (TKP) Dış Ofis tarafından 1958’de Demokratik Almanya Cumhuriyeti’nin Leipzig kentinde kurulan “Bizim Radyo”nun komünist yayınlar yaptığı gerekçesiyle yayınlarını önlemek için “kuvvetli bozucu istasyonları” oluşturdu. Baba Eymür, bu “başarısı” nedeniyle MİT tarafından ödüllendirildi.
Ziverbey’in işkencecisi
Mehmet Eymür de babasının müsaadeden gitti, 1965 yılında “takip memuru” olarak MİT’te işe başladı. Öldürülen MİT yöneticisi Hiram Abas’ın takımında yer aldı.
12 Mart cuntası tarafından İstanbul Anadolu yakasında kullanılan Ziverbey Köşkü’nde çok sayıda kişiyi “işkenceli” sorgulardan geçirdi. O devir azap gören bir isim de gazeteci-yazar İlhan Selçuk’tu. Eymür, Selçuk’un alındığı devirde Ziverbey’de olmadığını argüman etti. Selçuk, azap altında tabir verdiğini ispatlamak için tabirindeki cümlelerin sondan ikinci sözcüklerinin baş harflerinden “Akrostiş” oluşturdu. Harfler birleştirildiğinde “İşkence altındayım” tabiri çıkıyordu.
Ulaş Bardakçı ve Yetenekli Çayan’a operasyon
Mehmet Eymür, 1970’li yıllarda sola karşı düzenlenen birçok operasyonda faal rol oynadı. 1972’te İstanbul’da öldürülen THKP-C başkanlarından Ulaş Bardakçı’nın vurulduğu operasyonun yapıldığı konutta olan Eymür, birebir yıl Tokat’a bağlı Kızıldere Köyü’nde saklanan Becerikli Çayan ve arkadaşlarına yönelik operasyonda da misyon aldı. Bu operasyonda Çayan ve arkadaşları öldürüldü.
1980 darbesinin akabinde ise ASALA’ya karşı düzenlenen örtülü operasyonlarda misyon alan Eymür, 1984’te Genelkurmay Başkanlığı’nın talebi üzerine 1984’te ünlü “Babalar Operasyonu”nu yönetti. Eymür, şahsen Dündar Kılıç’ın sorgusunu yaptı.
Eymür, 1987 yılında “Banker Bako Olayı, Polis İçindeki Çekişme ve Yeraltı-Polis-Kamu Vazifelileri İlişkileri” başlıklı bir rapor hazırladı. Polis, mafya ve siyaset bağlarını anlatan raporun Doğu Perinçek kümesinin yayın organı 2000’e Hakikat mecmuasında yayımlanmasıyla hakkında soruşturma açıldı. Eymür ve Hiram Abas, 1988’de MİT’ten ayrılmak zorunda kaldı.
Susurluk devrinde MİT’e döndü
Eymür’ün MİT’e tekrar dönüşü 1994’te oldu. Faili meçhul cinayetlerin yaşandığı periyoda denk gelen tarihte Eymür, Özel İstihbarat Dairesi’nin başına geçirildi. Bu dairenin ismi daha sonra Kontr-Terör Daire Başkanlığı oldu.
Eymür’ün yeni süreçte en tartışmalı hareketi, 1985’te “komplikasyonlara sebep olduğu” gerekçesiyle teşkilattan uzaklaştırılan Yeşil kod isimli Mahmut Yıldırım’ı 1994’te tekrar MİT’e alması oldu. Yeşil, Lübnan ve Suriye’de Abdullah Öcalan’a yönelik başarısız operasyonlarda kullanıldı. Mahmut Yıldırım’dan Lübnan operasyonu dönüşü 28 Kasım 1996 tarihinden sonra bir daha haber alınamadı. Yeşil için “Yürekli bir oğlandı” diyen Eymür, MİT’e yine alınmasını ise “Tabii artık bize düzgün adam lazım değil ki. Düzgün adam neyin haberini getirecek? Bir faaliyetin içerisinde olan adam zati kirli adamdır” kelamlarıyla savundu.
Yeşil’in kırılan kaburgalarını tedavi ettirdi
Mehmet Eymür, bu süreçte devrin Emniyet Genel Müdürü Mehmet Ağar ile sık sık karşı karşıya geldi. MİT’in kullandığı Yeşil, o periyot Ankara Emniyet Müdürlüğü tarafından gözaltına alındı ve sorguda “kaburga kemikleri” kırıldı. Yeşil, bu halde MİT’e teslim edildi. MİT, Yıldırım’ın tedavisini üstlendi.
Mahmut Yıldırım, Eymür’e bağlı MİT’e çalıştığı devirde tıpkı vakitte Ağar’ın grubuyla de yakın irtibattaydı. İran asıllı Lazem Esmaeili, Askar Smitko’yu 1995’te kaçıran Mahmut Yıldırım, fidye olarak 300 bin Alman Mark’ı ve birkaç gün sonra da 50 bin Amerikan Doları aldı. Lakin Yıldırım, her iki İranlıyı daha sonra infaz etti.
Öldürülecekler listesini biliyordu
Yine Eymür’e bağlı çalışan MİT elemanı Tarık Ümit de 1990’lı yıllarda öldürülen Savaş Buldan, Hacı Karay ve Adnan Yıldırım cinayetlerine katıldı. Mehmet Ağar ve Susurluk çetesiyle ortak çalışan Ümit, Eymür tarafından o devir sorguya alındı. Ümit, Susurluk çetesiyle alakasını detayıyla anlattı; 14 Temmuz 1994’te “öldürülecekler Kürt işadamları” listesini de Eymür’e verdi. Daha sonraki süreçte bu cinayetlerin MGK kararıyla olduğunu söyleyen Eymür, bu listeyi MİT Müsteşarlığı’na bildirdiğini öne sürdü. Ümit, o devir Ağar’a bağlı özel timciler tarafından kaçırıldı. Abdullah Çatlı tarafından öldürüldüğü argüman edilen Ümit’in cesedine bugüne kadar ulaşılamadı.
Faili meçhul cinayetler duruşması sırasında İbrahim Şahin’in avukatı Basri Aydın, “Tarık Ümit’in işlediği cinayetleri neden isimli makamlara intikal ettirmediniz?” diye sordu. Mehmet Eymür ise “Ama devlet ismine yaptığını söyledi” demekle yetindi.
3 Kasım 1996 tarihinde Abdullah Çatlı ve polis müdürü Hüseyin Kocadağ’ın öldüğü, DYP milletvekili Sedat Edip Bucak’ın yaralı olarak kurtulduğu Susurluk kazası yaşandı. Polis, mafya ve siyaset üçgenindeki karanlık olayların ortaya çıkması üzerine Mehmet Eymür, 1997’de gözlerden uzaklaştırılarak MİT’in “Washington Temsilcisi” yapıldı. Kutlu Savaş’ın Susurluk raporunun akabinde bu temsilcilik kapatıldı ve Eymür 1988’de Türkiye Şeker Fabrikaları’nda müşavirliğine atandı. Lakin Türkiye’ye dönmeyi kabul etmeyen Eymür, ABD’ye yaşamaya başladı ve açtığı atin.org isimli internet sitesinden yayınlar yapmaya başladı.
Ergenekon’da şahit oldu
Eymür’ün tekrar sahneye dönüşü Ergenekon soruşturması sırasında oldu. Eymür, 17 Haziran 2008’de savcı Zekeriya Öz’e şahit sıfatıyla “bildiklerini” anlattı. Ergenekon davasında da tanıklık yaptı.
“Çatışmacı” bir kişiliği olan Eymür, MİT’te misyon yaptığı müddet boyunca daima öteki yöneticilerle “rekabet” halinde oldu. Periyodun İstanbul MİT Bölge Lideri Nuri Gündeş, MİT yöneticisi Kaşif Kozinoğlu, MİT Müsteşarı Şenkal Atasagun bu isimlerin başında geldi. Doğu Perinçek ile olan hengamesi “kan davasına” dönüşen Eymür’ün, Mehmet Ağar ile olan çatışması ise “İki Mehmet kavgası” olarak anıldı.
Eymür, MİT’te birçok soruşturma geçirdi, disiplin cezasına çarptırıldı. Eski CHP Erzincan Milletvekili Nurettin Karsu’nun meskeninin basılması, çocuklarının kaçırılıp dövülmesi olayına ismi karışan Eymür, bu nedenle “kademe ilerlemesinin durdurulması” cezası aldı.
Dokunulmayan istihbaratçı
Türkiye’nin en karanlık periyotlarında, en karanlık olaylarının içerisinde yer alan Mehmet Eymür’e, bugüne kadar yargı tarafından hesap sorulamadı. Ne azap olaylarının üzerine gidildi ne de faili meçhul cinayetlerdeki rolü sorgulandı. Ankara’daki faili meçhul cinayetler soruşturmasında 2011’de gözaltına alınan, akabinde hür bırakılan Eymür’e dava açılmadı. Eymür’ün başında bulunduğu ve MİT’in daha sonraki süreçte kapatmak zorunda kaldığı Kontr-Terör Daire Başkanlığı’nın hangi misyonları yaptığı, faili meçhul cinayetlerle bağı aydınlatılamadı.
Yargı neden sessiz?
İşkence yaptığını kabul eden Eymür’ün açıklamalarının üzerinden 15 gün geçti. HDP, HKP ve Diyarbakır Barosu, Eymür hakkında “işkence” kabahatinden hata duyurusunda bulundu. Lakin yargıdan Eymür’ün itiraflarının üzerine gidildiğini gösteren rastgele bir açıklama yapılmadı. Eymür söze de çağrılmadı.
DW Türkçe’nin ulaştığı yargı kaynakları savcılığın sessiz kalmasını “zamanaşımı süresi”ne bağladı. Eymür’ün bahsettiği olayların 1970’li yıllara kadar uzandığını belirten kaynaklar, zamanaşımı müddeti dolduğu için buna ait yargılama yapılamayacağını kaydetti.
Diyarbakır Barosu Lideri Nahit Eren
‘İnsanlığa karşı cürümde zamanaşımı olmaz’
DW Türkçe’ye konuşan Diyarbakır Barosu Lideri Nahit Eren, Mehmet Eymür’ün sistematik azap yaptığını itiraf ettiğine dikkat çekti. Eymür’ün sözünün alınmasını ve soruşturmanın genişletilmesini isteyen Eren, Türkiye’de kamu vazifelilerinin işlediği kabahatlere karşı cezasızlık siyaseti olduğunu kaydetti. Eren, “Herkesin bildiği üzere 1990’lı yıllarda bu bölgede çok ağır insan hakları ihlalleri yaşandı. Gözaltında kayıplar faili meçhul cinayetler, azap hadiseleri daima gündemdeydi. Aslında herkesin bildiği bir gerçekti. Lakin maalesef hiçbir vakit soruşturmaya husus olmadı” dedi.
İşkence hatalarında vakit aşımı olamayacağını lisana getiren Eren, şu değerlendirmeyi yaptı:
“İşkenceye dair bir ikrar var mı var, o devir gözaltında kayıplarla ilgili beyan var mı var? Bu manada biz talepte bulunurken bu evrakların insanlığa karşı kabahat tanımlamasıyla hiçbir vakit zamanaşımına uğramayacağını ve bütün o periyodun evraklarının açılmasını bu beyanlar doğrultusunda talep ettik.”
Eren, iktidar yetkililerinin Eymür’ün itiraflarına karşın açıklama yapmamasını da eleştirdi.
Alican Uludağ
© Deutsche Welle Türkçe
