Neden işgücü göçüne gereksinim duyuldu?
Almanya İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra endüstride ve iktisatta büyük bir atılım yaptı. Savaşta adeta yerle bir olan ülke, tekrar kurulmaya başlandı. 1950’lerde ağır sanayi ve demir çelik üzere dallarda elde edilen muvaffakiyetler “Alman mucizesi” olarak tarihe geçerken, mevcut iş gücü bu sanayi atılımı karşısında yetersiz kalmaya başladı. İstihdam açığını kapatmak için yurt dışından “Gastarbeiter” (Misafir işçi) davet edilmesi kararlaştırıldı. 1955’te İtalya, 1960’ta İspanya ve Yunanistan, 1961’de de Türkiye ile “işgücü anlaşmaları” imzalandı.
Türklerin göçü 1961’den evvel başladı
Türkiye ile Almanya ortasında “İşgücü Anlaşması” 1961’de imzalansa da Türk emekçilerinin Almanya’ya gelişleri daha eskilere dayanıyor. Osmanlı Devleti periyodunda de Almanya’ya eğitim yahut çalışmak üzere gelen Türkler bulunuyordu. Birinci Dünya Savaşı’ndan evvel 1913 yılında Berlin’de eğitim yahut çalışmak üzere bulunan Türk sayısı kayıtlara bin 301 olarak geçti. Türkler 1950’lerin sonlarından itibaren Almanya’ya kendi imkanlarıyla, kendileri iş bularak gelmeye başladı. Muahededen yaklaşık 8 ay öncesine ilişkin olan, 17 Şubat 1961 tarihli Hürriyet gazetesindeki bir haberde Almanya’da yaklaşık 8 bin Türk emekçisinin çalıştığı belirtiliyordu. Ayrıyeten 1950’lerin ortalarında Türk gençleri staj için Almanya’ya geldi, kıymetli bir kısmı Almanya’da daha sonra personel olarak kaldı. 30 Ekim 1961’de eski başşehir Bonn’da imzalanan İşgücü Muahedesi ile Türkiye’den Almanya’ya iş gücü göçü resmi bir boyut kazanarak, belirli düzenlemelere tabi tutulmuş oldu. Bu tarihten itibaren göç sistemli olarak gerçekleştirildi.
Duisburg’da bir Türk ailesi. Yıl 1979
Anlaşma göçü hızlandırdı
60 yıl evvel imzalanan mutabakattan sonra Türkiye’den Almanya’ya iş gücü göçü hızlandı. Alman hükümeti, yapılan muahede kapsamında İstanbul Tophane’de bir irtibat ofisi açtı. Almanya’nın Türkiye’den personel alacağını duyanlar bu irtibat ofisine gelerek müracaatta bulunuyordu. Sıhhat muayenesinden geçmeyi başaranlar emekçi olarak Almanya’ya gelip, fabrikalarda yahut madenlerde çalışmaya başladı. Bu tarihten itibaren Almanya’ya personel olarak giden Türklerin sayıları daima arttı. 1973’te göç resmen durdurulduğunda Almanya’daki Türk personellerinin sayısı 1 milyonu bulmuştu. Yabancı emekçi sayısı ise 2,5 milyonu geçmişti.
Önerdiğimiz linkler
Almanya Cumhurbaşkanı’ndan Türk emekçilere teşekkür
Türkiye nitelikli iş gücünün en az tercih ettiği ülke
İkinci vatan: Almanyalı mıyız, dışlanıyor muyuz?
Göç aile birleşimleri ile sürdü
1973’te göçün resmen durdurulması emekçi akının suratını kıymetli ölçüde kesti, lakin bu defa aile birleşimleri başladı. Almanya’ya kısa müddetliğine çalışmak için gelen Türklerin baştaki planları vakitle değişti ve geri dönüş planları daima ertelendi. Geri dönüş planlarını erteleyen Türk personelleri, memlekette bıraktıkları eşlerini ve çocuklarını da getirmeye başladı. Böylelikle bu tarihten itibaren göç daha çok aile birleşimi çerçevesinde gerçekleşti. Federal İstatistik Dairesi’nin bilgilerine nazaran 2020’de Almanya’da toplam bir milyon 461 bin 910 Türk vatandaşı yaşıyor. Fakat Alman vatandaşlığına geçen ya da 2000 yılından sonra doğup Alman vatandaşı olarak kaydedilen Türkiye kökenliler bu istatistikte yer almıyor. Türkiye ve Ahenk Araştırmaları Merkezi Vakfı’nın datalarına nazaran ise Almanya’da 2,8 milyon Türkiye kökenli yaşıyor.
1961’de uçakla gelen 55 Türk Düsseldorf Havaalanında karşılanırken
Sosyal alakalarda canlanma
Ailelerini yanlarına getiren Türk emekçileri, çocuklarını anaokullarına, okullara yazdırdılar. Buralarda Alman ailelerle karşılaştılar. Daha evvelki Heim (yurt) ömürlerinde daha çok kendi aralarındaydılar. Almanlarla alakaları iş yerleriyle sonluydu. Büyük bir çoğunluğunun Almanca bilgisi hiç yok denecek kadar azdı. Eşler ve çocukların gelmesi onların ömürlerinde da yeni pencereler açılmasına yol açtı. Fakat bu bağlar yalnızca ilgili alanlarla sonlu kaldı, toplumsal alakalara dönüşemedi. Almanya’da Türkiye kökenlilerin nüfusunun artması, ahenk tartışmaları, Alman ve Türk toplumlarının yakın bağlantılar kuramaması karşılıklı olarak önyargıları da besledi.
Irkçı saldılar can aldı
1990’den sonra Türklere ve Müslümanlara yönelik ırkçı atakların artması Türkiye kökenliler ortasında tedirginlik yarattı. 1992’de Mölln’deki meskenlerinin ırkçılar tarafından kundaklanması sonucu üç Türk, 1993’te Solingen’deki ırkçı taarruzda ise beş Türk hayatını yitirdi. Çok sağcı terör örgütü Nasyonal Sosyalist Yeraltı (NSU) 2000-2007 yılları ortasında ortalarında sekiz Türkiye kökenlinin de bulunduğu 10 kişiyi öldürdü. Enver Şimşek, Abdurrahim Özüdoğru, Süleyman Taşköprü, Habil Kılıç, Mehmet Turgut, İsmail Yaşar, Mehmet Kubaşık ve Halit Yozgat NSU tarafından katledildi. 2020’de Hanau’da beşi Türk dokuz göçmen kökenlinin ömrünü yitirdiği ırkçı taarruz, Almanya genelinde reaksiyonla karşılandı.
Türkiye Çalışma Bakanı Ali Naili Fazilet 1964’de Ford’daki Türk personellerini ziyaret etmişti.
Türk girişimcilerinin iktisada katkısı 50 milyar euro
Almanya’nın İkinci Dünya Savaşı sonrasındaki kalkınmasında katkıları olan Türk göçmenler günümüzde de ülkenin gerek endüstrisinde gerek toplumsal hayat alanlarında değerli bir güç oluşturuyor. Düsseldorf merkezli Almanya Türk İş İnsanları ve Sanayicileri Derneği (ATİAD) İdare Şurası Lideri Aziz Sarıyar ülke genelindeki 100 bin civarındaki Türk girişimcinin 500 binden fazla insanı istihdam ettiğini ve Alman iktisadına yılda yaklaşık 50 milyar euro katkı sunduğunu söz ediyor.
Sanattan, spora, bilimden, siyasete…
Almanya’daki Türkiye kökenliler yalnızca endüstride değil, bilimden sanata, siyasetten dijital bölümlere kadar çok geniş bir yelpazede de etkililer. Siyasette birinci Türk bakan Aygül Özkan ve Federal Meclis Başkanvekili seçilen Aydan Özoğuz, Yeşiller’in eski eş genel lideri Cem Özdemir, Hannover Anakent Belediye Lideri Belit Onay, tıpta BioNTech’in kurucuları Prof. Dr. Uğur Şahin, Dr. Hasret Türeci ve yapay kalp uzmanı Dr. Dilek Gürsoy, fizikte Prof. Dr. Onur Güntürkün, bilimde Göttingen Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Metin Tolan, medyada Deniz Yücel, Hasret Topçu, Nazan Eckes, Pınar Atalay, futbolda İlkay Gündoğan, Mesut Özil, Halil-Hamit Altıntop kardeşler, sinemada Renan Demirkan, Fatih Akın, Sıla Şahin, Erol Sander, Mehmet Kurtuluş öne çıkan kimi isimler.
Tuncay Yıldırım
© Deutsche Welle Türkçe
