Cumhur İttifakı’nın uzun müddettir üzerinde çalıştığı 15 unsurluk Seçim Kanunu teklifi, AKP ve MHP’li milletvekillerinin imzasıyla TBMM’ye sunuldu. Seçim barajını yüzde 10’dan yüzde 7’ye düşürmeyi öngören teklifin en çok konuşulan kısmı ise ikinci hususta yer alan ittifaklara ait düzenleme oldu. Düzenleme, ittifakı oluşturan partilerin her birinin çıkartacağı milletvekili sayısı, her seçim bölgesinde ittifak içinde elde ettiği oy sayısı temel alınarak D’Hondt uygulamasıyla belirlenmesini öngörüyor.
D’Hondt uygulamasında partilerin bir seçim bölgesinde aldığı oy ölçüsü, o bölgenin milletvekili sayısına ulaşana kadar 1’den başlayarak bölünüyor. Bunun sonucunda elde edilen sayılar en çoktan en aza sıralanıyor ve milletvekili sayısı dağıtılıyor. Bu hesaplama sonucunda bölgedeki milletvekili sayısına ulaşılana kadar sürüyor.
Mevcut kanuna nazaran ise oylar evvel ittifak partilerine dağıtılıyor, partiler milletvekili paylaşımı tarzına nazaran kendi ortasında dağıtımını yapıyor. Bu durumda iki milletvekilinin seçildiği bir seçim bölgesinde üçüncü olan parti, ittifakta olduğu için “artık oy”larla ikinci partinin önüne geçip milletvekili çıkartabiliyordu.
AKP’li Yazıcı: Partilerin görünür olmasını sağladık
AKP Genel Lider Yardımcısı Hayati Yazıcı ile MHP Genel Lider Yardımcısı Feti Yıldız, teklife ait TBMM’de basın toplantısı düzenlerken gazetecilerin de sorularını yanıtladı.
Yazıcı, ittifaklara yönelik düzenleme ile ilgili “İttifakın mevcut durumda barajı geçmesi halinde oylar ittifak içinde toplanıyor. Kaç milletvekili çıkaracağı da genel D’Hondt sıralamasına giriyor, ittifak başka bir kategori haline geliyor. İttifakı oluşturan partilerin, o milletvekilleri yeniden oy oranlarına nazaran, ortak oyun da dağılımı hesabı yapılmak suretiyle kendi içinde hesaplanıyor” açıklamasını yaptı.
Her partinin D’Hondt uygulamasında görünür olmasını sağladıklarını tabir eden Yazıcı, “İttifakı oluşturan partilerin oy oranları, ittifak çerçevesinde oyu belirlenecek, o oyla birlikte D’Hondt sıralamasına girecek. İttifak içinde aldıkları oy ittifak içinde belirlenecek, sonra ittifakı oluşturan her partinin aldığı oyun ölçüsü oranları D’Hondt sıralamasında süreç görecek. ‘Artık oy’ yansıması, oy verme hakkının sapmasına yol açıyor, bunu ortadan kaldırıyoruz” dedi.
MHP Genel Lider Yardımcısı Feti Yıldız da partilerin ittifakın “artık oylarından” faydalanarak milletvekili çıkartamayacağını belirterek “Türkiye genel barajını ittifakla geçecek lakin milletvekili çıkarması partinin kendi oyuna bağlı. “Artık oylardan” faydalanılamayacak. Zira bu, çok büyük haksızlıklara sebep olmuştur” görüşünü lisana getirdi.
CHP TBMM Küme Başkanvekili Özgür Özel,
CHP’li Özel: Anketleri doğrulayan düzenleme
Muhalefet partileri ise bu düzenlemeye reaksiyonlu. DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan CHP TBMM Küme Başkanvekili Özgür Özel, bir evvelki seçimde uygulanan İttifak Kanunu’nun iktidar tarafından çıkarıldığını hatırlattı.
“Bekleyenler açısından dağ fare doğurdu” diyen Özel, belirlenen seçim barajı oranını eleştirdi. Özel, “Yüzde 10 seçim barajı, Kenan Cihan’ın Türkiye’ye armağanı. Yüzde 7’ye indirdiler. Yani Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) birinci kurulduğunda birinci geldiklerinde yapacakları iş seçim barajını kaldırmaktı. O denli söylüyorlardı. 20 yıl, yüzde 10 barajdan beslendiler. Artık barajı indireceğiz dediler. İndire indire yüzde 7’ye indirebildiler” diye konuştu.
Düzenlemenin MHP için yapıldığını savunan Özel, MHP’nin kıl hissesi da olsa üzerinden geçebileceği bir seçim barajının belirlendiğini tabir etti. Özel, yüzde 7’nin küçük partiler için hala seçmenlerini caydıracak bir barajı olduğunu lisana getirdi.
İttifaklara ait düzenleme için de “Bu hesapla birkaç milletvekili fazla çıkarma hesabı yapıyorlar” değerlendirmesinde bulunan Özel, reaksiyonunu “Yani şunu söylüyorlar. CHP’nin ittifakı git gide güçleniyor ve avantaj CHP’ye geçiyor. Biz geçmişte kendimize avantaj olsun diye çıkardığımız hususları değiştirelim. Bu da AK Parti’nin, MHP’nin toplamda Cumhur ittifakının zayıflayıp Millet İttifakı’nın güçlendiği anketleri kamuoyu önünde doğrulayan ve aslında tarih önünde de bir kanun teklifine dönüştüren bir çaresizliğin itirafı noktasında” biçiminde sürdürdü.
İYİ Partili Tatlıoğlu: İttifakları bertaraf etme amacındalar
İYİ Parti TBMM Küme Lideri İsmail Tatlıoğlu da AKP ve MHP’nin ittifakları bertaraf etme maksadı taşıdığını tez etti. AKP ve MHP’nin 2018’de kendi getirdiği ittifak sistemini tasfiye etme emeli taşıdığını söyleyen Tatlıoğlu, “Kendi düştükleri yere kadar barajı çekip ittifakları bertaraf etme amacındalar” tabirlerini kullandı.
Türkiye’de 1946’dan beri çok sayıda seçim kanunu değişikliği olduğunu ve değişikliğe giden her partinin iktidarı kaybettiğini söz eden Tatlıoğlu, “Bu periyodun de bu türlü olacağı kesin. Yani neredeyse tabir-i caizse mümkün olsa ‘AK Parti ve Tayyip Erdoğan’a verilmeyen oylar geçersizdir’e kadar gidecekleri bir yapı var. Doğrusu kapalı kapılar ve karanlık odalar, ihale süreçlerine emsal bir süreç içerisinde hazırlanmış bir yapı” dedi.
Türkiye’yi düzgün bir seçim sürecine götüreceklerini savunan Tatlıoğlu, kendilerinin yüzde 3 seçim barajı önerdiklerine dikkat çekti. Tatlıoğlu, “Yüzde 7 kendilerine yönelik bir baraj ve kendilerine yönelik bir seçim sistemi hazırlamışlar. UYGUN Parti olarak ve bununla ilgili kendi tekliflerimiz var. Ancak bu seçim sisteminin siyasi partiler kanununun toplam olarak Türkiye’ye yakışır demokratik çizgide olmasını inşallah kendi iktidarımızda sağlayacağız” halinde konuştu.
HDP’li Beştaş: Yüzde 7 siyasi rüşvet
HDP TBMM Küme Başkanvekili Meral Danış Beştaş da düzenlemeyle milletvekili seçimlerinde ittifakların bitirilmek istendiğini söyledi. Her partinin aldığı oy oranında milletvekili çıkarabileceğini belirten Beştaş, bunun tek yararının seçim barajının geçmiş kabul edilebileceği olduğunu kaydetti.
“Geçmişte artık oylarla küçük partiler de milletvekili çıkarabiliyordu. Bu teklifte büyük partilere yarayan bir düzenleme yapılıyor” diyen Beştaş, teklifin demokratik bir düzenleme olmayacağını savundu.
Küçük partilerin de oy oranı ne olursa olsun parlamentoda temsil hakları olması gerektiğini vurgulayan Beştaş, “Biz Halkların Demokratik Partisi (HDF) olarak bunu her vakit savunduk. Oyları oranında olabilir. Lakin burada büyük partilere yarayan, küçük partilerin temsil hakkını ortadan kaldıran bir düzenleme olarak yorumluyoruz. Bu da öteki ittifakları çözmek, bitirmek için sunuluyor” sözünü kullandı.
HDP TBMM Küme Başkanvekili Meral Danış Beştaş
Beştaş, yüzde 7 seçim barajına ait de “Herkesin bildiği üzere seçim barajı yüzde 10 olarak aslında Kürtlerin parlamentoya girmesini önlemek içindi. Artık HDP Türkiye’nin partisi olarak Kürtleri de büyük oranda temsil eden bir parti olarak barajı aştığı için artık barajı küçük ortak için düşürdüler. Bir siyasi rüşvet aslında, bir armağan olarak verildi” diye konuştu.
SP’li Kaya: Cumhur İttifakı biterse sürpriz olmaz
Saadet Partisi (SP) Genel Lider Yardımcısı Bülent Kaya da en kritik hususun ikinci unsur olduğuna dikkat çekti.
“Seçim barajını yüzde 7’ye düşürüp ittifakların oylarının birlikte sayılmamasını kararlaştırıyorlar” diyen Kaya, bu durumda milletvekili seçimlerinde AKP ve MHP ittifakının sona erecek olmasının sürpriz olmayacağı öngörüsünde bulundu. Kaya, “Çünkü, MHP ittifakın içerisinde kalmaya devam ederse, baraj sorunu olduğu algısı oluşmuş olur” dedi.
Teklifi ayrıntılı bir formda inceleyeceklerini de tabir eden Kaya, kelamlarını “Milletvekili seçimleri için ittifakları sonlandırmak istiyorlar. Onların kendine nazaran hesabı var. Fakat bizim de sürprizlerimiz olacaktır” halinde sürdürdü. Cumhur İttifakı’nın, kendi oylarının muhalefet partilerinin oylarının gerisinde kaldığını kabul etmiş olduğunu da belirten Kaya, “Artık oylardan faydalanmamaya yönelik düzenleme bunun kabulü manasına geliyor” diye konuştu.
Transferle seçime girilmesinin önüne geçilecek
Düzenlemeyle ayrıyeten seçime girme yeterliliklerinden birisi olan TBMM’de küme kurma kaidesi kaldırılacak ve örgütlenmesini tamamlamamış olan partilerin vekil transferiyle seçime girmesinin önüne geçilecek. Vilayet seçim şurası bir lider, iki asıl ve iki de yedek üyeden oluşacak.
İl ve ilçe seçim şurası lider ve üyeleri, birinci sınıfa ayrılmış yargıçlar ortasından kurayla belirlenecek. Seçimlere kısa bir müddet kala seçmen kütüklerinin yer değiştirilmesi mümkün olmayacak. Seçmenin son bir yıl içerisinde daima olarak bulunduğu adres dikkate alınacak. Bu unsur ile muhtarlık seçimlerinde seçmen kütüklerinin değiştirilmesinin önüne geçilmesi hedeflendi.
Eray Görgülü
© Deutsche Welle Türkçe
