“Sınıfımızda birçok şeyler değişti. Empati kurmayı öğrendik.”
Mersinli 10 yaşındaki Ecrin, 6’sı Suriyeli, 1’i Iraklı 23 öğrencinin eğitim gördüğü bir devlet okulunda okuyor. Ayrımcılıkla uğraş etmek için hayata geçirilen bir projenin sonunda, sınıf öğretmeni Suna Yelçi’ye bu notu iletmiş. Ecrin üzere proje sayesinde empati kurmayı öğrendiğini düşünen çocukların sayısı az değil.
Çoğunluğu Suriyeli olan mülteci çocukların toplumsal ahenklerini artırmayı hedefleyen “YanYana Projesi”, Türkiye’nin mülteci nüfus oranı en yüksek 10 vilayetinde, yani Kilis, İstanbul, Mersin, Hatay, İzmir, Bursa, Adana, Antep, Urfa, Konya’da uygulandı. Birey ve Toplum Ruh Sıhhatinde İZ Derneği (Bir İZ), AB Demokrasi ve İnsan Hakları için Avrupa Aracı dayanağı ve Ulusal Eğitim Bakanlığı ile yürütülen, ayrımcılığı azaltma ve kaynaştırma odaklı interaktif etkinliklerden oluşan proje, 40 binden fazla ilkokul ve ortaokul öğrencisine ulaştı.
Ancak projenin İstanbul’da düzenlenen basın toplantısına katılan ruhsal danışman ve öğretmenlerin de dediği üzere, muvaffakiyete ulaşmak kolay olmadı. Bunun nedenlerinden biri, Urfa’da vazifeli ruhsal danışman Mehmet Ağaç’ın Albert Einstein’ın hatırlattığı kelamından kaynaklanıyor:
“Önyargıları kırmak atom çekirdeğini parçalamaktan daha sıkıntı.”
“Tek başlarına oturuyor, içlerine dönüyorlar”
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan bir rapora nazaran, 2022 prestiji ile Türkiye’de yabancı asıllı çocukların yüzde 68,51’i eğitim alabiliyorken yüzde 31,49’u eğitim hakkından yoksun kalıyor. Rapor, Türkiye’de bulunan okul çağındaki Suriyeli çocukların ise yaklaşık üçte birinin okula hiç gidemediğini ortaya koyuyor. Resmi datalara nazaran, okula gidemeyen Suriyeli çocuk sayısı 393 bin 547. Eğitimine devam edebilen mülteci çocuklar ise okul ortamında sıklıkla ayrımcılık ve ötekileştirmeye maruz kalıyor.
Fotoğraf: Burcu Karakas/DW
YanYana Projesi’ne katılan öğretmenler, öğrencilerle yaptıkları çalışmalarda yemek ya da müzik üzere kültürlerarası benzerliklere odaklandıklarını, bu çalışmalar sırasında kendi önyargılarının da kırıldığını lisana getiriyor. Çocukların önyargılarının genelde konutta duyduklarından kaynaklandığını lisana getiriyorlar. DW Türkçe’ye konuşan, Urfa Akçakale’de bir köy okulunda çalışan ruhsal danışman Ayda Yılmaz, öncelikle önyargıların beslendiği kanalları yıkmak gerektiğini belirtiyor.
“Ayrımcılık çok var. Arap öğrenciler dışlanıyor. Oyuna alınmıyorlar. Tek başlarına oturuyorlar, kendi içlerine dönüyorlar. ‘O Arap, bizden değil’ üzere telaffuzlar olabiliyor. Bu telaffuzun beslendiği çok alan var. Aile besleyebiliyor ya da televizyonda duyabiliyor. Lisanı düzeltmek, ‘Ben’ değil, ‘Biz’ diyebilmek kıymetli.”
İzmir’de çalışan ruhsal danışman Tülay Kaya, bir Suriyeli öğrencisinin sınıfta “istenmeyen kişi” ilan edildiğini aktarıyor. Çocuğun devamsızlığı üzerine durumun ayırdına vardığını söyleyen danışman, “Onun gelmediği günlerde sınıfın adeta bayram ettiğini, Suriye’de okurken ise okul birincisi olduğunu öğrendim. Lisan sorunu nedeniyle kendini burada gösteremiyordu” diyor.
Mülteci tersi telaffuz nedeniyle okullarda akran zorbalıkları da yaşanıyor. DW Türkçe’ye konuşan Hatay Antakya’da vazifeli ruhsal danışman Buse Karakadılar, şahit olduğu bir olayı anlatıyor:
“Türk öğrenciler rehberlik odasını dahi sahipleniyor. ‘Burası Türklerin, biz buradayız. Girme’ diyenler olabiliyor. Bunu duyan mülteci öğrenciler ortasında kendisini irtibata kapatan, güya gözünün ışığı sönen çocuklar gördüm.”
Hatay Antakya’da misyonlu ruhsal danışman Buse KarakadılarFotoğraf: Burcu Karakas/DW
“Bu sene sınıfımda daha az Türk öğrenci var”
Karakadılar’ın 13 yaşında Suriyeli bir kız öğrencisi olmuş. Ruhsal danışman, 10 yıl evvel Türkiye’ye sığınan ailenin kızıyla yaptığı görüşmeyi unutamıyor.
“‘Hayatımda siyah dışında hiçbir renk yok’ demişti. Proje kapsamında yaptığımız görüşmeler sonunda renkli kıyafetler giymeye başladı. Tuval almıştım kendisine, fotoğrafta düzgündü. Fotoğraf yapmaya başladı. Fotoğraflarıyla yarışlara katıldı.”
Buse Karakadılar’a nazaran, Hatay ili Suriye ile komşuluğu nedeniyle ayrımcılık konusunda Türkiye’deki birçok kentten daha avantajlı durumda. Çocukların sınıflara konutta duyduklarını taşıdığını o da söylüyor.
“‘Çocuklarımın onlarla okumasını istemiyorum’ diyen çok veli var. Mesela, bu sene sınıfımda geçen yıllara nazaran daha az Türk öğrenci var.”
Suriyeliler tartışması | Hatay’da yaşayanlar anlatıyor
To view this görüntü please enable JavaScript, and consider upgrading to a web browser that supports HTML5 video
Mültecilerin yoğunlukta yaşadığı vilayetlerin başında İstanbul geliyor. İstanbul’un Gaziosmanpaşa ilçesinde misyon yapan, ismini vermek istemeyen bir ruhsal danışman da mülteci çocukların dışlandıklarını, oyunlara alınmadıklarını, “O yabancı, anlamaz”, “O Suriyeli, bilmez” üzere sözlerle etiketlendiklerini aktarıyor. Okulunda Ukrayna, Afganistan, Pakistan ve Suriye’den gelen çocuklar bulunan öğretmen, çift taraflı akran zorbalığına dikkati çekiyor:
“Çocukların farklılıklara hürmet göstermesi için eğitimler yapıyoruz. Ötekileştirmenin ortadan kaldırılması için çalışıyoruz. Her iki taraf da akran zorbalığına maruz kalabiliyor. Mülteci çocuklar lisan sorunu nedeniyle kendilerini tabir edemediklerinde fizikî davranışlarda bulunabiliyor. Hiç Türkçe bilmeyen, yani hiç bağlantı kuramayan öğrencilerim var.”
Mülteci çocuklarla Türkiyeli çocukların bir ortada yaşamasını kolaylaştırmak emeliyle uygulanan projeye katılan dördüncü sınıf öğrencisi İremsu’nun kelamları ise çocuklar ortasında köprü kurabilmenin ehemmiyetine işaret ediyor.
“Bence sevgiyi, görgüyü tüm dünya görsün. Çok hoş oyunlar oynadık. Uygun ki oyunlarımızı oynamışız.”
