Türkiye’de bir “faili meçhul cinayet” daha, cezasızlıkla sonuçlanmak üzere. Kürt müellif Musa Anter, Kültür ve Sanat Şenliği için geldiği Diyarbakır’da 20 Eylül 1992 tarihinde bir sokak ortasında 4 kurşunla vurularak öldürüldü. Bu sırada yanında bulunan eski AKP milletvekili Orhan Miroğlu ise yaralandı.
Cinayet, uzun yıllar faili meçhul kaldı. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), bu nedenle Türkiye’yi 2006 yılında mahkûm etti ve Anter ailesine 28 bin 500 euro tazminat ödenmesine karar verdi.
Dosya fakat 2009 yılında raftan indirildi. Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı’nın yürüttüğü soruşturma kapsamında 2013 yılında dava açıldı. İddianamede, tetikçi olmakla suçlanan Hamit Yıldırım, “Yeşil” kod isimli Mahmut Yıldırım, Jandarma İstihbarat ve Terörle Çaba Küme Komutanlığı’na (JİTEM) çalışan eski PKK itirafçısı Abdülkadir Aygan (Aziz Turan) ve emekli Albay Savaş Gevrekçi sanık olarak yer aldı. İddianamede, sanıkların “taammüden öldürme” ve “halkı isyana ve birbirini öldürmeye teşvik” kabahatlerinden cezalandırılması istendi.
Bir JİTEM cinayeti, Musa Anter
İddianameye nazaran, Musa Anter cinayeti, infazlarına 1989’da başlayan JİTEM’in bir cinayetiydi. İsveç’te yaşan Abdulkadir Aygan, 2010 yılında alınan sözünde, tetikçinin “Şırnaklı Hamit” olarak anılan Hamit Yıldırım olduğunu açıkladı. Bu tabir üzerine 2012’de Yıldırım tutuklandı. Aygan’a nazaran, o sırada JİTEM Küme Kumandanı Cahit Aydın’a vekâlet eden TİM Kumandanı Albay Savaş Gevrekçi, “Çocuklar konuta biraz geç gideceksiniz” diyerek cinayetin talimatını verdi. İddianameye nazaran, cinayetin planlayıcıları ortasında Yeşil kod isimli Mahmut Yıldırım yer aldı. Yıldırım, bu bahiste PKK itirafçısı Hogir kod isimli Cemil Işık’ı kullandı.
9 yıllık davada karar çıkmadı
Dava Diyarbakır 7. Ağır Ceza Mahkemesi’nde 2013’te başladı. Mahkeme, 2014 yılında Anter davasıyla JİTEM Ana Belgesi’nin birleştirilmesine karar verdi. Evrak daha sonra güvenlik gerekçesiyle Ankara’ya nakledildi. Ankara 6. Ağır Ceza Mahkemesi, Yeşil kod isimli Mahmut Yıldırım tarafından kaçırılarak azapla öldürülen Ayten Öztürk davasının da Anter-JİTEM davasıyla birleştirilmesine karar verdi. Böylelikle davadaki belge sayısı da sanık sayısı da arttı. Dava sürerken, İsveç’te yaşan Abdulkadir Aygan’ın tabiri bir türlü istinabe yoluyla alınamadı. 2012’de tutuklanan Hamit Yıldırım, 2017 yılında tahliye edildi.
Musa AnterFotoğraf: Privat
20 Eylül’de 30 yıllık zamanaşımı müddeti dolacak
2013’te başlayan dava, 9 yılda karar çıkmayınca vakit aşımı tehlikesiyle karşı karşıya kaldı. 20 Eylül tarihinde Musa Anter cinayetinin üzerinden 30 yıl geçtiği için yasal vakit aşımı müddetinin 20 Eylül’de dolacağı belirtiliyor.
Davanın bir sonraki duruşması 15 Eylül’de Ankara 6. Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülecek. Bu davanın, vakit aşımı kararından evvel görülecek son duruşma olması bekleniyor.
Dicle Anter: “Demokrasi, hukuk eksikliği”
DW Türkçe’nin ulaştığı Musa Anter’in oğlu Dicle Anter, davanın vakit aşımı nedeniyle düşme tehlikesiyle karşı karşıya bırakılmasına reaksiyon gösteriyor. “Böyle bir davanın temelinde vakit aşımına uğramadan çözülmesi gerekiyordu” diyen Anter, “Maalesef, bizim ülkemizde gayri türel adaletsizlik, demokrasi eksikliği, hukuk eksikliği, bu üzere sonuçları ortaya çıkarıyor” tenkidinde bulundu.
Musa Anter davasında çok sanık olmadığını anımsatan Dicle Anter, buna karşılık cinayetin organize bir cinayet olduğunu söyledi. Cinayeti yapan bireylerin muhakkak olduğunu savunan Anter, şu değerlendirmeyi yaptı:
“Kutlu Savaş’ın Susurluk raporunda bir söylemi var. Diyor ki ‘Musa Anter cinayeti, yanılgıydı.’ ‘Musa Anter bu işin ideolojisiyle uğraşıyordu, barışçıl istikametiyle uğraşıyordu’ derken bu bile temelinde mahkemenin dikkate alacağı bir sözdedir, bir kanıttır. Ne demek istiyor, ‘biz devlet olarak bu adamı öldürdük, lakin bir kusur işledik.’ Bunun açılımı budur. O günden bu güne hala bir adım ileri atılmadı. Tabi bunun dışında Türkiye, bu süreç içerisinde adalet olgusunu oluşturamadı. Zira geçmişten bu yana devam eden kemik yapı değişmedi bir türlü.”
Tetikçi Hamit Yıldırım’ın tutuklandıktan sonra cinayeti inkâr ettiğini anımsatan Anter, “O yapının içine girdiğinizde çözülme de sıkıntı oluyor. Zira hayati kaygıları var herkesin, konuşamıyorlar. Biliyorsunuz konuşan herkesi ortadan kaldırıyorlar. Cem Ersever’i öldürdüler. JİTEM’in en kıymetli bireyini öldürdüler. Bahtiyar Aydın’ı öldürdüler. Rıdvan Özden’i öldürdüler. Kendilerinden olmayan herkesi öldürdüler hem askeriyede hem emniyet içinde” dedi.
“90’lı yılların üzerine gidilseydi, bugünler yaşanmazdı”
Dicle Anter, faili meçhul cinayetlerin üzerine o periyot gidilmesi halinde, bugün benzeri olayların yaşanmayacağı görüşünü paylaştı:
“O bakımdan faili meçhul cinayetlere baktığınızda, belirli bir yapının devlet içinde kümelenmesi ve bu yapının kümelenmiş biçimde yasa dışı bir biçimde kendi çıkarları doğrultusunda devlette hisse alma tezi var ve bunlar hala yaşıyor, görüyoruz. Bu davalar; 80, 90’lı yıllardaki faili meçhul cinayetlerin üzerine devlet gitseydi, bugün tahminen bu günleri yaşamazdık. Düşünebiliyor musunuz, o vakitler kimler vardı 80’li yıllarda? Mehmet Ağar vardı. Haluk Kırcı vardı ki Ankara Bahçelievler katliamının sanığı, adam geziyor. Çatlı’yı vatan kahramanı ilan ettiler. Bu türlü bir yapı var ve hala devam ediyor. Adamlar poz verdi. Çakıcı’yı cezaevinden çıkartıyorlar. Yani çok kirli işler, devletin içeresindeki o kirli yapılanma, kendi işlerine gelmeyen bireyleri ortadan kaldırmakla, faili meçhul cinayetler işlemekte.”
Dicle Anter, babasının öldürülme nedenini ise “Babam idealist bir insan, haksızlığa karşı, ırkçılığa karşı savaşan bir insan. Kalemiyle, fikriyle savaşan bir insan. Bu türlü bir insanı öldürdüler. Zira onları ifşa ediyordu, onlara dokunuyordu” kelamlarıyla açıkladı.
Yargıtay ve AYM olmazsa son durak AİHM
Anter, mahkemenin zamanaşımı kararı vermesi halinde Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi yolunu tüketeceklerini, daha sonra AİHM’e başvuracaklarını açıkladı. Lakin Anter, olağan bir hukuk nizamında AİHM’e gitmeye gerek olmadığını belirtirken, “Diyorlar ya dış güçler. Kardeşim, sen dış güçlere bizi mecbur ediyorsun. İç halini çöz o vakit, sen içeride bir tahlil bulamadıkça dış güçler sana her halükarda istediği şeyi dayatırlar” Sözünü kullandı.
“Orhan Miroğlu sanık olmalıydı”
Dicle Anter, davanın müştekisi olan eski AKP milletvekili Orhan Miroğlu’nun bu davada sanık olması gerektiğini söylüyor. Mahkemede şahit olarak söz veren eski MİT yöneticisi Mehmet Eymür’ün “Biz Orhan Miroğlu’nu Tayfun olarak biliyorduk” dediğini anımsatan Anter, buna karşılık Orhan Miroğlu’nun bunu yalanlamadığını kaydetti. Miroğlu’nun sırf bir kere duruşmaya geldiğini, davaları takip etmediğini belirten Anter, “Eymür’ün bu kelamının üzerine gidilmedi. Şayet gidilseydi, sanık olarak çağrılsaydı tahminen konuşacaktı. Kendisi mahkemelere gelmedi. Orhan Miroğlu o denli davranınca aklınıza kuşkular geliyor. Orhan Miroğlu’nun sanık olarak dinlenmesi düşüncesindeyim” dedi.
İHD Lideri: İnsanlığa karşı hatalarda zamanaşımı olmaz
Faili meçhul cinayetleri yakından takip eden isimlerden İnsan Hakları Derneği Eş Genel Lideri, Avukat Öztürk Türkdoğan ise “İnsanlığa karşı cürümlerde zamanaşımı işlemez” görüşünde. Musa Anter cinayetinin insanlığa karşı cürüm olduğunu belirten Türkdoğan, cinayetin JİTEM’in faaliyetleri kapsamında işlenen siyasi bir cinayet olduğunu vurguladı. Türkdoğan, “Bu bir tekil cinayet davası değil. Devletin imkânlarını kullanan bir kontrgerilla yapılanmasının çeşitli siyasi emellerini gerçekleştirmek için işlediği insanlığa karşı bir hata. Binlerce Kürdün öldürülmesi, köylerin boşaltılması, sayıları bini bulan gözaltında kayıplar, bu sıkıntıyı insanlığa karşı kabahat olarak ele almayı gerektiriyor. Burada zamanaşımı katiyen işletilmemeli” değerlendirmesinde bulundu.
“Mahkemeler cezasızlık kültürünün etkisinde”
İHD Lideri Türkdoğan, buna karşılık Türkiye’de mahkemelerin cezasızlık kültürünün tesirinde kaldığı için milletlerarası hukuku uygulamakta isteksiz kaldığını belirtti. Anayasanın 90. Unsurunun uygulanması konusunda Yargıtay’ın düzenlemenin getirildiği 2004 yılını temel aldığını söz eden Türkdoğan, Yargıtay’ın insanlığa karşı kabahatlerin 2004’ten itibaren uygulanacağı tarafında dar bir yorum yaptığını kaydetti. Türkdoğan, “Bu cezasızlık kültürünün bir sonucudur. 2004’ten itibaren işlenen hataları cezasız bırakmaktır. Anayasa Mahkemesi de Nurettin Yedigöl kararıyla vakit aşımı tarafında bir karar verdi ve o cezasızlığı pekiştirdi” diye konuştu.
Sivas katliamı ve faili meçhul cinayetlerde de zamanaşımı tehlikesi
Türkiye’de insanlığa karşı kabahat tarifi, 2004 yılında Türk Ceza Kanunu’na girdi. Taammüden öldürme, yaralama, azap üzere hatalar; siyasal, felsefi, ırki yahut dini saiklerle toplumun bir bölümüne karşı bir plan doğrultusunda sistemli olarak işlenmesi halinde insanlığa karşı cürüm olarak kabul ediliyor. Yasanın 77. Unsuruna nazaran bu cürümlerden ötürü vakit aşımı işlenmiyor. Lakin Türk yargısı, 2004’ten evvel işlenen kabahatlere ait bugüne kadar insanlığa karşı cürüm tanımlaması yapmadı.
Sivas katliamı zamanaşımından düştü
Bu husustaki en dikkat çeken örnek, Sivas katliamı davası oldu. 5 sanıklı Sivas katliamı davası 2012’de vakit aşımı nedeniyle Ankara 11. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından düşürülmüştü. Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı da 12 Eylül devrinde işlenen azaplara ait yürüttüğü soruşturmayı “zaman aşımı mühleti dolduğu” gerekçesiyle kapatmıştı.
Benzer tehlike, üç firari sanıklı son Sivas katliamı davası için de geçerli. 2 Temmuz 1993 tarihinde 30 yıllık vakit aşımı dolacak. Bu davada da vakit aşımı tehlikesi doğdu. Davanın avukatlarından Şenal Sarıhan ise, İHD Lideri Öztürk Türkdoğan üzere, insanlığa karşı cürümlerden ötürü vakit aşımı uygulanmayacağını belirtti.
Mehmet Ağar ve Yeşil kod isimli Mahmut Yıldırım’ın ortasında bulunduğu 19 sanığın yargılandığı faili meçhul cinayetlere ait dava, Ankara 1. Ağır Ceza Mahkemesi’nde sürüyor. Bu davanın da 2023 yılında vakit aşımı nedeniyle düşmesi bekleniyor.
