Türkiye’de iktidarın izlediği, daha doğrusu Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Merkez Bankası’na zorla uygulattığı para siyasetinin mantığını açıklayacak ne bir akıl ne de teori var. Enflasyon resmi sayılara nazaran, yani en yeterli ihtimalle yüzde 20’lerdeyken faiz düşürmek nasıl açıklanabilir? Dolar yılbaşından bu yana TL karşısında yüzde 30’dan fazla paha kazanmışken, nasıl gidip de faiz indirilir? Üstelik doların çok paha kazanması karşısında piyasaya sürebileceğin bir döviz rezervin kalmamışsa! Hatta net rezervin eksilerin de dibindeyse! TL’yi bu şartlarda uçurumdan aşağıya yuvarlamanın açıklaması ne olabilir?
Gazeteci Banu Güven
Erdoğan’ın 17 Kasım’da, Para siyaseti Heyeti’nin repo faizi düşürme kararından bir gün evvel, AKP’nin meclis küme toplantısında yaptığı konuşma hem sonraki gün çıkacak karara dair bir fikir verdi, hem de Erdoğan’ın bu anlamsız politikayı nasıl gerekçelendirdiğini gördük. Erdoğan, “Beraber yürüdüğümüz arkadaşlarımızdan faizi savunanlar, kusura bakmasınlar. Bu yolda ben, faizi savunanla birlikte olamam, olmam. Bu vazifede olduğum sürece faizle gayretimi sonuna kadar sürdüreceğim ve enflasyonla gayretimi de sürdüreceğim. Bu mevzuda Nas ortada, Nas ortada olduğuna nazaran sana bana ne oluyor? Olaya buradan bakacağız ve ona nazaran de adımımızı atacağız” dedi.
Türkiye Cumhuriyeti’nin cumhurbaşkanlığı makamının koltuğunda oturan kişi, liberal ekonomik tertip içinde yer alma argümanıyla birlikte iktisat teorilerinin, piyasa kurallarının, iktisat politiğin dikte ettiği ne varsa hepsinin üzerini çizdi, “Nas”, yani Kuran’da yer alan ayetlerle birlikte hadislere işaret ederek mealen “Emir büyük yerden” demiş oldu. Artık Merkez Bankası’nın bundan sonra Nas ne uygun görüyorsa ona nazaran bir siyaset izleyeceğini varsaymamız gerekebilir.
Krediye talebi artırma hedefi
Erdoğan’ın Nas’tan daha rasyonel olma savındaki yaklaşımı ise faizleri düşürerek krediye talebi artırmak, bu yolla ekonomiyi hareketlendirmek. Ne var ki üretim maliyetlerine yansıyan artış, son 19 yılın rekorunu kırmış vaziyette. Yüzde 45’in üzerinde. Hasebiyle kredi de bu enflasyon şartlarında anlamsız kalıyor. Tüketiciye yansıdığı tez edilen enflasyonla üreticinin karşı karşıya olduğu enflasyon ortasındaki makas da yeniden rasyonal halde açıklanamayacak biçimde büyümekte. Bu rakamsal farkta, AKP iktidarı sırasında değiştirilen enflasyon hesaplama sistemi tesirli. Bağımsız Enflasyon Araştırma Kümesi’nin yaptığı hesaba nazaran Ekim ayında tüketiciye yansıyan yıllık enflasyon, İstatistik Kurumu’nun duyurduğu oranın iki katından fazla, yüzde 49,87 oranında.
Cumhurbaşkanı öte yandan planlarının istediği üzere yürümemesine şaşırmış olacak ki, para siyaseti konusunda ihtarda bulunan Türk Endüstrici ve İşadamları Derneği’ne (TÜSAİD) de mealen “Konuşacağınıza kredi alsanıza” diye çıkıştı. Alıntılamadan yapamayacağım. Erdoğan, “Biz iş adamlarımıza diyoruz ki, hani sen düşük faizle kredi istiyordun, niçin almıyorsun? Ben bu iş adamlarını da anlamıyorum. Ondan sonra bir ortaya geliyorlar, TÜSİAD’ı vs. ondan sonra yüksek faizden bahsediyorlar. Şayet sen iş adamıysan, yatırımdan yanaysan buyurun işte size düşük faizle kredi, haydi alın krediyi ve yatırımı yapın. Ben sizden yatırım, istihdam, üretim, ihracat istiyorum. Haydi gelin bunları yapın. O vakit kaçıyorlar. Bunlar nasıl iş adamları? Türkiye’nin en büyük iş adamlarıymış, istediğiniz kadar sallayın tutmaz” dedi.
TL’nin dolar karşısında paha kaybetmesinin ihracata, bunun da büyüme oranına olumlu yansıması Erdoğan’ın umudu. Ancak ihracatçılar da imdat kolunu çekmiş vaziyette. Zira üretim için muhtaçlıkları olan hammaddelerin birçoklarını yurtdışından, dolarla almaktalar. Resmi sayılara nazaran, Eylül ayında yurtdışı üretici fiyatları da yüzde 28,87 oranında arttı.
Dolar’ın ateşi düşer mi?
Peki doların ateşi nasıl düşecek? Diğer deyişle, para siyasetine ve TL’ye inanç tazelenebilir mi?
Merkez Bankası datalarına nazaran, 12 Kasım 2021 itibariyle Türkiye’deki bankalarda bulunan döviz mevduatının toplam mevduata oranı yüzde 55,2’yi buldu. Bu bilgilere nazaran, Türkiye’de gerçek şahısların döviz mevduatları bir hafta evvel 847 milyon dolar artışla 143,7 milyar dolara yükseldi. Hukukî bireylerin Türkiye’deki döviz mevduatları ise 1 milyar dolar artışla 91,5 milyar dolar oldu. Merkez Bankası’nın faiz indirme kararı dolara kaçışı daha ne kadar artırdı, onu da gelecek hafta öğreneceğiz.
Bu şu manaya geliyor: Türkiye’de TL’ye azalan itimat nedeniyle iktisatta dolarizasyon yaşanıyor. O inanç yerine gelmeden TL’ye dönüş de hayal.
Merkez Bankası’nın faiz kararı sonrasında Bloomberg’de dinlediğim yorumcu Damian Sassower, bu noktadan sonra yabancı yatırımcılarda itimat oluşturmanın zorluğuna dikkat çekti. Türkiye’de 2013’te iç borçlanmanın yüzde 30’unun yabancı yatırımcılar tarafından yapıldığını, bugün bu oranın yüzde 5’in altında olduğunu söyledi.
Uzun lafın kısası, akıl almaz siyasetlerde ısrarcı olan iktidar, bir çıkmaz yolda. “Durmak yok, yola devam” diyerek gaza basarken beraberinde tüm memleketi de sürüklüyor. Köprüden son çıkış çoktan geçildi. Geriye dönmek için çok uzun bir yol kat etmek gerekecek. O dönüş de tıpkı şoförle olmayacağa benziyor.
Banu Güven
© Deutsche Welle Türkçe
