Kamu Denetçiliği Kurumu’nun 2021 yılı bilgileri, vatandaşın kamu kurumlarına karşı hak aramak için şikayetçi olduğu hususlara ait verilen kararlarda, siyaset geçmişi bulunan denetçilerin, daha çok kamudan yana kararlara imza attıklarını ortaya koydu. Geçmişte AKP milletvekilliği yapmış denetçilerin tavsiye kararlarının, öbür denetçilerin vermiş olduğu tavsiye kararlarına nazaran yarı yarıya daha düşük olduğu görüldü.
Kurumda beş denetçi misyon yapıyor
Kamu Denetçiliği Kurumu’nun 2021 yılı raporu, TBMM İnsan Hakları İnceleme Kurulu’nda gündeme geldi. Komite toplantısında Kamu Başdenetçisi Gurur Malkoç, milletvekillerinden gelen soruları da yanıtladı. DW Türkçe’nin kurum yetkililerinden edindiği raporun detayları ise kurumun vermiş olduğu kararlarda geçmişte AKP’de siyaset yapmış denetçilerin, öteki denetçilere nazaran evraklara bakışındaki farklılığı ortaya koydu. Kurumda Başdenetçi Erdem Malkoç’un yanı sıra şu anda beş kamu denetçisi misyon yapıyor. Denetçilerin ikisi geçmişte AKP’de siyaset yapmış bireylerden, biri de AKP hükümeti periyodunda iki farklı bakanlıkta danışmanlık yapmış bir bireyden oluşuyor. Öteki iki denetçi ise kurumda görevlendirilmeden evvel kamuda çeşitli kademelerde bürokratlık yapmış isimler.
Eski vekillerin “tavsiye kararı” oranı yüzde 2 ile 4 arasında
AKP’nin kurucu üyelerinden olan denetçi Yahya Akman, birebir vakitte 22. ve 23. devir AKP Şanlıurfa Milletvekilliği yaptı. Akman, bir yıl içerisinde 4 bin 737 karara imza atarken, kararlarının sırf 135’i yani yüzde 2,85’i tavsiye ile sonuçlandı. Akman birebir vakitte 253 sefer dostça tahlil kararı verdi. Öbür denetçi Fatma Benli Yalçın da 25. ve 26. periyot AKP İstanbul Milletvekilliği yaptı. Yalçın, bir yıl içerisinde 3 bin 251 karar alırken bu kararların sırf 138’i yani yüzde 4,24’ü tavsiye ile sonuçlandı. Yalçın’ın dostça tahlil kararı bin 314 olarak gerçekleşti. Denetçi Celile Hasret Tunçak da AKP hükümeti devrinde 2008 ile 2014 yılları ortasında iki farklı bakanlıkta bakan danışmanlığı yaptı. Bin 863 karara imza atan Tunçak’ın almış olduğu tavsiye kararı sayısı da 80’de kalırken, öteki kararlarına nazaran tavsiye kararı oranı yüzde 4,29 oldu. Tunçak, 108 defa dostça tahlil kararı verdi.
Bürokratlarda “tavsiye kararı” oranı yüzde 10’un üstünde
Kamu Denetçiliği Kurumu’nda vazife yapan öbür iki denetçi ise bürokratlıktan gelen isimlerden oluşuyor. Vakıflar Genel Müdürlüğü’nde 16 yıl müfettişlik yapan Dülger’in bir yılda verdiği karar sayısı 4 bin 666. Dülger’in almış olduğu tavsiye kararı ise yüzde 10,65’lik oranla 497. Dülger, 111 sefer dostça tahlil kararına hükmetti. Kurumdaki öbür denetçi de kaymakamlık ve vali yardımcılığı misyonlarında bulunan Sadettin Kalkan. Kalkan, bir yıl içerisinde 3 bin 34 karara imza atarken, Kalkan’ın tavsiye kararları yüzde 10,05’lik oranla 305’i buldu. Kalkan, 110 sefer dostça tahlil kararına başvurdu.
Nasıl başvuruluyor, hangi kararlar alınıyor?
Kamu Denetçiliği Kurumu, vatandaş ve kamu kurumları ortasında yaşanan uyuşmazlıkların tahlilini kolaylaştırmak maksadıyla 2012 yılında çıkarılan 6328 sayılı kanunla kuruldu. Kurum, şikayet ya da kendi inisiyatifiyle, arabuluculuğu da içerebilecek biçimde süreç başlatarak, yönetimin yanlışlı süreç ve hareketlerini önlemek yahut düzeltmek için tavsiyelerde bulunmakla yetkilendirildi. Kamu Denetçiliği Kurumu’na müracaat yapılabilmesi için idari müracaat yollarının tüketilmesi gerekiyor. İdari müracaat yolları tüketilmeden yapılan müracaatlar için “gönderme kararı” verilip kelam konusu müracaat ilgili yönetime gönderiliyor.
Vatandaş haklı bulunursa, tavsiye kararı veriliyor
Şikâyetçinin müracaatından vazgeçmesi, şikâyetçi gerçek kişi ise mevti yahut hukuksal kişi ise hukuksal kişiliğinin sona ermesi, inceleme ve araştırma devam ederken şikâyet konusu hakkında dava açılması durumlarında kurum, “karar verilmesine yer olmadığına dair karar” veriyor. Bir başka karar ise tavsiye kararı. İnceleme ve araştırma sonucunda şikâyet konusu tezin yerinde olduğu kanaatine varılması durumunda kurum, “tavsiye kararı” alıyor. Şikâyet konusu argümanın yerinde olmadığı kanaatine varılması halinde “ret kararı”, şikayet konusu argümanların bir kısmının yerinde, bir kısmının ise yerinde olmadığı kanaatine varıldığında da “kısmen tavsiye kısmen ret kararı” veriliyor. Kurumca yapılan teşebbüsler sonucunda şikayetin dostça yollarla çözülmesi durumunda ise “dostane tahlil kararı” veriliyor.
Eğitim öğretim yardımını uzlaşmayla aldı
Kurumun 2021 yılı raporunda, son bir yıl içerisinde alınmış örnek kararlara da yer verildi. Dostça tahlil kararları ortasında eğitim öğretim yardımının ödenmesine yönelik müracaata ait inceleme, dikkat çeken kararlardan birisi oldu. Müracaatçı kişi, mahkeme kararı gereği tarafına görev malulü aylığı bağlandığı halde SGK tarafından çocuklarına eğitim öğretim yardımı ödenmediğini lisana getirerek, mağduriyetinin giderilmesini talep etti. Dostça tahlil teşebbüsleri sonrasında SGK, mağduriyeti giderdi. Yeniden bir diğer dostça tahlil kararı da bir mahkumun talebi üzerine verildi. Müracaatçı kişi, doktora son sınıf öğrencisi olduğunu ve tez savunma imtihanı sonrası mezun olacağını, mezun olması için zarurî iki adet makaleyi yazabilmesi için hükümlü bulunduğu ceza infaz kurumundan bilgisayar talebinde bulunduğunu ve talebinin reddedildiğini bildirdi. İlgili kurumla varılan dostça tahlil sonrasında mağduriyet giderildi.
KPSS’de 84 puan aldı, 14 mülakat puanıyla elendi
Raporda, tavsiye kararları ile ilgili de örneklere yer verildi. KPSS’den 84,8 puan alan bir vatandaş,Çankaya Belediyesi zabıta takımı için girdiği mülakatta 14,20 puan verilerek elendiğini ve mağduriyetinin giderilmesini talep etti. İncelemede, adaylara sorulacak soruların evvelce belirlenmediği ve komite üyelerinin her aday için başka farklı değerlendirmelerini ve hangi notun takdir edildiğinin münasebetlerini gösterir bir tutanak tutmadıkları tespit edildi. Yeniden inceleme sonucunda sorular için bir puanlama kriteri belirlenmediği ve yanıt anahtarı hazırlanmadığı da anlaşıldı. Çankaya Belediyesi’nin adaylara verilen puanların münasebetlerini ortaya koyacak önlemler alması ve şeffaflık ve tarafsızlık unsurlarına uygun davranması tarafında tavsiye kararı verildi.
MEB’e, ‘hak edilmiş mükafatı verin’ tavsiyesi
Bir müracaatçı, 2016 ve 2017 yıllarında kendi yaş kümesinde fotoğraf sanatı alanında dünya birincisi, 2019 yılında da dünya ikincisi olduğu halde, MEB ödül yönergesine alışılmamış olarak cumhuriyet altını ödülünün verilmediğini belirterek müracaat yaptı. Olayda yönetimin tahlile yönelik somut tedbirleri alma yükümlülüğünü yerine getirmediği, münasebetiyle hukuka uygunluk unsuruna uygun davranmadığı tespit edildi. MEB’in bundan sonra bahse bahis unsura uygun davranması ve başvuran çocuğa haklarını teslim etmesi için tavsiye kararı alındı.
İdare dağılımında Adalet Bakanlığı birinci sırada
Öte yandan Kamu Denetçiliği Kurumu’na 2021 yılı içerisinde 18 bin 843 müracaat yapılırken müracaatların yönetimlere nazaran dağılımında Adalet Bakanlığı, 2 bin 568 müracaat ve yüzde 13,6’lık oranla birinci sırada yer aldı. Bakanlığa yapılan şikayetlerin yüzde 41’i ise ceza infaz kurumlarının faaliyetleri ile ilgili geldi. Yönetimlere nazaran dağılımda ikinci sırayı ise 2 bin 457 müracaat ile mahalli yönetimler aldı. Mahalli yönetimlerle ilgili şikayette de “su” başlığı dikkat çekti. Şikayetlerin yüzde 69’unu su ile ilgili şikayetler oluşturdu.
Eray Görgülü
© Deutsche Welle Türkçe
