Demirören ailesine ilişkin Demirören Holding, son devrin en çok tartışılan şirketlerinden biri.
Kamu kuruluşu olan Ziraat Bankası’ndan aldığı kredileri geri ödememesiyle gündeme gelen ailenin, vergi cennetlerindeki faaliyetleri Pandora Papers ile ortaya çıktı.
Holding’in İdare Heyeti Lideri Yıldırım Demirören’in eşi Hazan Revna Demirören ve kardeşi Holding İdare Şurası üyesi Fikret Tayfun Demirören’in ismi Pandora Papers dokümanlarında geçiyor.
Kayıtlarda, Türkiye’de aldığı kredileri ödemeyen Demirören Ailesi’nin, vergi cenneti Britanya Virjin Adaları üzerinden Londra’da gayrimenkuller satın aldığı ve yatırımlarını vergi cennetlerinde kıymetlendirdikleri görülüyor.
Pandora’dan çıkanlar
Pandora Papers evraklarına, Yıldırım Demirören’in eşi Hazan Revna Demirören’in Britanya Virjin Adaları’nda iki offshore şirketi olduğu yansıdı. Destination Ventures Limited isimli şirket 23 Aralık 2010’da Londra merkezli yatırım firması UBS şirketinin önerisi üzerine, offshore danışmanlık şirketi Trident Trust aracılığıyla kuruluyor.
Şirketin kuruluş emelinin Birleşik Krallık’ın başşehri Londra’da gayrimenkul almak olduğu belirtilirken dokümanlar, Destination Ventures’ın 2017 yılındaki varlıkların pahasının 1,5 milyon pound olduğunu gösteriyor.
Kayıtlara nazaran 2021 yılında ise şirket üzerinde iki gayrimenkul var. Chealsea Bridge’de alınan meskenlerin birinin fiyatı 755 bin pound, oburunun ise 320 bin pound.
Belgelerde, Hazan Revna Demirören’in mal varlığının kaynağı, babasından kalan miras, Ulusoy’un imtiyaz sahibi olması, UBS London’daki hesabından elde ettiği kârlar olarak belirtilirken mesleği de konut hanımı olarak kayıtlara geçiyor.
Trident Trust evraklarına nazaran Hazan Revna Demirören ile bağlantılı olan ikinci şirket ise 2009’da kurulan Forgen International Limited. Vekil hissedarların bulunduğu, böylelikle gerçek sahibinin perde gerisinde kaldığı Britanya Virjin Adaları merkezli şirkette, Revna Demirören imza yetkisine sahip.
Revan Demirören
“Babamdan intikal eden işlemler”
Şirket üzerinden Londra’nın Ebury Caddesi üzerinde bir daire satın alınıyor ve 2010 yılında meskenin kıymetinin 1 milyon 850 bin pound olduğu belirtiliyor. Daire 2014 yılında 2 milyon 650 bin pounda satılıyor ve şirketin 2015 yılında kapatılması isteniyor.
İngiltere’de gayrimenkullerin offshore şirketler aracılığıyla alınması, mesken sahiplerine büyük oranda vergi avantajı sağlıyor. Bu yolla yıllık ödenmesi gereken konut vergisi oranı düştüğü üzere veraset ve intikal üzere kimi vergilerden de muaf olunuyor.
Pandora Papers dokümanları, eski İngiltere Başbakanı Tony Blair’in de 8,8 milyon dolar kıymetindeki bir gayrimenkul için 400 bin dolar daha az vergi ödediğini ortaya koydu.
Konuyla ilgili sorularımızı yanıtlayan Revna Demirören, “Sözünü ettiğiniz olaylar, merhum babamdan intikal eden ailevi süreçlerim olup 21 Haziran 2021 tarihinde Yurtdışı Varlıkları Bildirimine ait kanun gereği ilgili makamlara iletilmiştir” tabirlerini kullandı.
Revna Demirören’in babası Cemal Ulusoy, 1989’da vefat etmişti.
Yurtdışı varlıklarının bildirimine ait “Varlık Barışı” ise en son geçen Haziran ayında yıl sonuna dek uzatıldı. Düzenleme ile kaynağı meçhul varlığını Türkiye’de kayıt altına alanlara sıfır vergi avantajı uygulanıyor. Bu kaynakların daha sonra yurt dışına çıkarılmasında da hiçbir pürüz bulunmuyor.
Tayfun Demirören karşılık vermedi
Pandora Papers dokümanlarında Demirören Holding İdare Konseyi Üyesi Fikret Tayfun Demirören’in isminin geçtiği evraklar ise daha yakın tarihe dayanıyor. Tayfun Demirören’in ismi Dubai’de bulunan CW Partners isimli servet planlama, hukuk ve finansal danışmanlık şirketi ve Trident Trust dokümanlarında geçiyor. Tayfun Demirören’e danışmanlık yapan CW Partners firması, Demirören’e ilişkin kimlik ve adres bilgilerini teyit etmek için 28 Ocak 2019’da Trident Trust’a, offshore şirket kurmak için de gerekli olan çeşitli evraklar gönderiyor.
Tayfun Demirören ve Demirören Holding mevzuyla ilgili sorularımıza karşılık vermedi.
Tayfun Demirören
Yatırımları AKP iktidarında arttı
Baba Erdoğan Demirören tarafından 1956 yılında temelleri atılan Demirören Holding, bilhassa son yıllarda AKP iktidarı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la olan yakın alakasıyla gündemde.
Sanayi, güç, eğitim alanlarında yatırımları olan Holding; medya, baht oyunları, turizm, liman işletmesi, gayrimenkul ve teknoloji alanına AKP iktidarı periyodunda girdi.
Milliyet ve Vatan gazetelerini devralarak 2011 yılında medya bölümüne adımını atan Demirörenler, 2018 yılında Doğan Medya Grubu’na ilişkin tüm yayın organlarını satın aldı. Bu, kümenin iktidar yanlısı çizgisini daha da sertleştirdi.
Holding, Türkiye tarihinin en büyük medya sahipliği değişimini tabir eden bu el değişimi sırasında, Ziraat Bankası’ndan iki yıl geri ödemesiz ve 10 yıl vadeyle taksitlendirilen 675 milyon dolar kredi aldı. Fakat bu krediyi geri ödemedi.
“Müşteri sırrı” denildi
Kredi borcu ile ilgili tartışmalar, birinci sefer geçen yıl Haziran ayında CHP Ankara Milletvekili Ali Haydar Hakverdi’nin Ziraat Bankası Genel Müdürlüğüne yönelttiği sorularla gündeme geldi. Kredi ödemelerinin Mayıs 2020’de başlaması gerekiyordu. Bankaya taksitlerin ödenmeye başlanıp başlanmadığını soran Hakverdi, “Bu bir müşteri sırrı, bunu sizinle paylaşamayız” karşılığını aldı.
Organize kabahat örgütü kurmakla suçlanan ve yurt dışında yaşayan Sedat Peker ise Haziran ayında yayınladığı dokuzuncu görüntüde, Demirören Medya’nın, aldığı kredi için ana para ve faiz dahil hiçbir ödeme yapmadığını tez etmişti.
Tartışmalara katılan Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan, Ağustos ayında ailenin kredi borcunun “banka ve müşteri sırrı” olduğunu açıkladı.
Demiören Medya Kümesi’nin Ankara’daki binası
Bankalarla görüşüyor
Ancak Reuters haber ajansının 4 Ekim tarihli haberine nazaran, Demirören’in kredilerini geri ödeme sorunu şimdiye kadar bilindiğinden daha büyük. Holding’in medya bölümünün yanı sıra Ulusal Piyango ve güç alanlarındaki devasa satın almaları yapmak için çektiği kredileri ödeyemediği, hatta kimi varlıklarını satmak zorunda kalabileceği argüman ediliyor.
Habere nazaran toplamda 2 milyar ABD doları bulan kredi borcunu yine yapılandırmak isteyen Demirören Kümesi, Ziraat Bankası dahil sekiz yahut dokuz banka ile görüşmeler sürdürüyor.
Demirören Holding, 2019’da Ulusal Piyango’nun 10 yıllık işletme hakkını tartışmalı bir biçimde Türkiye Varlık Fonu’ndan (TVF) satın almıştı. TVF’nin “davet usulü” gerçekleştirdiği ihaleye tek teklif, şartnamenin değiştirilmesi sonucu Demirören Holding ve İtalyan ortağı SİSAL’den gelmişti. Holding, birebir periyotta öteki bir iştirakle İddaa ihalesini de kazanmış, Yıldırım Demirören’in ihaleye girdiği sırada Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) Lideri olması tartışma yaratmıştı. Demirören, ihale sonuçlandıktan sonra Şubat 2019’da TFF Başkanlığı’ndan istifa etmişti.
Yıldırım Demirören, Forbes Türkiye’nin yayınladığı listeye nazaran 2020 yılında 550 milyon dolarlık servetiyle Türkiye’nin en güçlü 64’üncü şahsı.
Etik boyutu tartışılıyor
Britanya Virjin Adaları’nda offshore şirketlerin kurulması, Türkiye’de bir kabahat değil. Lakin yasal mevzuata uygun yapılan bu süreçlerin topluma da birtakım maliyetleri kelam konusu. Pandora Papers “yasal” olan bu süreçlerin etik boyutunu tartışmaya açıyor. Çünkü “yerli ve milli” sermayenin vergi cennetlerine aktardığı varlıklar Türkiye’de kalsa, Hazine’nin elde ettiğibu kaynakla daha güzel eğitim ve sıhhat hizmeti sağlanabilir.
Pelin Ünker / Serdar Vardar
© Deutsche Welle Türkçe
