Pestisitler bazılarına nazaran tarım ilacı, bazılarına nazaran ise tarım zehri… Kullanım gayesi zerzevat ve meyveleri böcek ve haşere üzere istenmeyen varlıklardan uzak tutmak. Ancak pestisitlerin insanlara da ziyanları var. Besin Mühendisi Bülent Şık, “Pestisitler büyük bir çoğunluğu zehirli olan kimyevi unsurlardır. Ziraî üretimlerde yetiştirilen besinlerde kalıntı bırakır. Biz bu besinleri yediğimiz vakit kalıntıları bünyemize almış oluruz” diye anlatıyor.
DW Türkçe’ye konuşan Şık; pestisitlerin kalp, karaciğer, böbrek üzere gaye bir organa ya da endokrin ve üreme sistemine ziyan verebileceğini söylüyor. Şık, ayrıyeten çocuklarda nörolojik gelişim bozukluklarıyla birlikte hematolojik hastalıkların, çocukluk çağı kanserlerinin pestisite bağlı gelişebileceğini tabir ediyor.
“Yasaklı pestisitler toplatılmıyor”
Bu ziyanları önlemek ismine dünyada ve Türkiye’de pek çok pestisitin kullanımı yasak. Tarım ve Orman Bakanlığının paylaştığı bilgilerde Türkiye’de 213 yasaklı pestisitin olduğu görülebiliyor.
Fakat bu pestisitlerin yasaklanması, kullanımının bittiği manasına gelmiyor. Halkların Demokratik Partisi (HDP) Mersin Milletvekili ve Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Tarım Kurulu üyesi Rıdvan Turan, “Tarım ilaçlarının satıldığı yere gidin, ‘Bahçemde böcek var, kırmızı örümcek var, bana ne önerirsiniz’ deyin. Oradaki satıcı çıkartacak size yasaklı olan klorpirifos verecektir. Bizim bu kadar rahatlıkla ulaşacağımız yasaklı bir ilaçtan Bakanlığın haberinin olmaması inandırıcı mı?”
“İstense on günde halledilir”
Bülent Şık da bilhassa beş yıl evvel yasaklanan klorpirifosun kullanımının hâlâ yaygın olduğuna dikkat çekiyor. Önlenmesinin aslında kolay olabileceğini tabir ediyor:
“Tarım zehirleri yalnızca yetkili marketlerde satılır. Satışı denetlenir bunların. Bu bayilerin yeri, adresi muhakkak. Hepsi Bakanlıkta kayıtlıdır. Bir toplatma kararı aldığınızda vilayet ve ilçe müdürlüklerine yazı yazarsınız, ‘Şu bayilerden toplayın’ dersiniz. Bir haftada, en fazla on günde bitecek bir iştir.”
Gıda Mühendisi Bülent Şık
Kayseri’de iki yıl evvel 4 yaşındaki Saliha Çakır da yediği narın içerisindeki pestisitler nedeniyle hayatını yitirdiği İsimli Tıp raporu sonrası ortaya çıktı. İsimli Tıp Kurumu’nun raporunda narlarda beş farklı pestisit bulunduğu yazıyordu. Bunların ikisi yasaklı listesindeydi.
Hem Turan hem Şık, diğer acılar yaşanmadan Bakanlığın yasaklı pestisitlerin toplanması için adım atmaya çağırıyor.
“Pestisitten yılda 200 bin ölüm”
Peki eldeki bilgiler ne söylüyor?
Birleşmiş Milletler’in 2017 raporuna nazaran her yıl kestirimi 200 bin akut zehirlenme vefatından pestisitler sorumlu. Uzun vadeli zehirlenmeler ise bu tabloya dahil değil.
Türkiye’ye bakıldığında ölümlerle ilgili bilgi bulunmuyor. Lakin birtakım bilgilere ulaşabilmek mümkün. Tarım ve Orman Bakanlığı datalarına nazaran 2020 yılında tarımda yaklaşık 54 bin ton pestisit kullanıldı. Bu, 2018’de 60 bin tonla tepeyi görmüştü.
Uluslararası etraf örgütü Greenpeace’in 2020 yılında hazırladığı “Soframızdaki Tehlike: Pestisit” raporunda da kıymetli bulgular var. Bunlardan en dikkat çekeni, beş zincir market ve bir semt pazarından alınan toplam 90 domates, salatalık ve yeşil biberin 14’ünde yasaklı pestisit bulunması.
Türkiye pestisit satışında 4’üncü sırada
Türkiye ile ilgili datalar Avrupa Birliği’nde de yer alıyor.
Avrupa İstatistik Ofisi Eurostat’ın 2019 yılı satış datalarına nazaran Türkiye pestisit satışında dünyada İspanya, Fransa ve İtalya’nın akabinde dördüncü sırada yer alıyor. Birlik, pestisit satışlarının tarımdaki pestisit kullanımı için bir gösterge olduğunu söz ediyor.
Bunun dışında Avrupa Birliği Besin ve Yem İçin Süratli Alarm Sistemi’nin (RASFF) 2020 yılı raporuna nazaran Türkiye’den gelen zerzevat ve meyveler ile ilgili 190 defa pestisit kalıntısı bildirimi yapıldığı söz ediliyor.
HDP Mersin Milletvekili ve TBMM Tarım Komitesi üyesi Rıdvan Turan
Bülent Şık bununla irtibatlı olarak bir örnek veriyor: “Klorpirifos Avrupa’ya 2020 yılında ihraç ettiğimiz eserlerin aşağı üst yüzde 11’inde var. Bu çok yüksek bir orandır.”
Saliha Çakır’ın pestisit nedeniyle vefatını Meclis gündemine veridği soru önergesiyle taşıyan Rıdvan Turan da bununla ilgili olarak “Siz denetleneceğini ve geri gönderileceğini bilmenize karşın Avrupa Birliği’ne dahi bu türlü gönderiyorsanız, sanki iç tüketime sunduğunuz bu yeşil sebzelerde ne var?” yorumunu yapıyor.
“Çözüm agro-ekolojik temelli ziraî üretim”
Bülent Şık yasaklı olsun olmasın, pestisitlerin yüzde 99’unun insan sıhhatine ziyan verdiğini söz ediyor. “Çözüm ne?” sorusunu ise şöyle yanıtlıyor:
“Ülke genelinde agro ekolojik temelli ziraî üretim programına geçmek. Tarımda kimyasal kullanımını azaltan, tabiat dostu, etraf dostu formülleri bir kamusal programla uygulamaya koymak. Bununla ilgili literatür çok geniş. Lakin bu bir programdır ve siyasi irade gerektirir.”
Batu Bozkürk
© Deutsche Welle Türkçe
